Το δικό της απόρθητο «βασίλειο» έχει η παραοικονομία στην Ελλάδα, καθώς μέσα από τα… κανάλια της, και μακριά από τα «μάτια» της Εφορίας, κυκλοφορεί περίπου το 27% των χρημάτων που δαπανούν τα ελληνικά νοικοκυριά.
Ο... κύκλος εργασιών της «μαύρης» κατανάλωσης ξεπερνά τα 41 δισ. ευρώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις του επικεφαλής του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή (ΓΠΚΒ), καθηγητή Ιωάννη Τσουκαλά.
Τα στοιχεία του Γραφείου δείχνουν ότι από τα 151 δισ. ευρώ της καταναλωτικής δαπάνης -σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή-, τα 110 δισ. ευρώ δηλώνονται ως εισόδημα στην Εφορία.
«Κάτι λείπει», σημείωσε χαρακτηριστικά ο κ. Τσουκαλάς, εξηγώντας ότι η διαφορά δεν προκύπτει από αποταμιεύσεις, ούτε σχετίζεται με κάποια επενδυτική έκρηξη.
Αντίθετα, αποτυπώνει την έκταση της παραοικονομίας στη χώρα μας, η οποία εκτιμάται ότι κυμαίνεται μεταξύ 16% και 18% του ΑΕΠ (άγγιξε τα 230 δισ. ευρώ το 2023). Τούτο συνεπάγεται «μαύρη» οικονομική δραστηριότητα έως και 41 δισ. ευρώ, μέγεθος που ταυτίζεται με τη διαφορά μεταξύ δηλωθέντος εισοδήματος και κατανάλωσης.
Το «κενό» ΦΠΑ και οι φοροελαφρύνσεις
Βασικός τροφοδότης της παραοικονομίας, ο χαμένος -για το κράτος- ΦΠΑ. Σύμφωνα με το ΓΠΚΒ, το λεγόμενο «κενό» ΦΠΑ, δηλαδή η απόσταση μεταξύ του οφειλόμενου και του πραγματικά εισπραχθέντος ποσού, φτάνει στην Ελλάδα το 13,7% (επίσημα στοιχεία του 2023), έναντι 4%-7% στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.
Για να επιτευχθεί σύγκλιση (από το 10% που υπολογίζεται σήμερα το «κενό»), απαιτείται επιπλέον απόδοση άνω του 1 δισ. ευρώ ετησίως, χωρίς εισπρακτικά μέτρα, αλλά με καλύτερη φορολογική συμμόρφωση.
Σημειώνει ότι οι εισπράξεις του ΦΠΑ «τρέχουν» με διπλάσιο ρυθμό σε σχέση με τις προβλέψεις του προϋπολογισμού και για πρώτη φορά φέτος θα εφαρμοστούν στο σύνολό τους όλα τα νέα ψηφιακά όπλα και μέτρα περιορισμού της φοροδιαφυγής (myData, POS, ηλεκτρονική τιμολόγηση, ψηφιακό πελατολόγιο, ψηφιακή κάρτα εργασίας κ.λπ.).
Η επίτευξη νέας μείωσης του «κενού» ΦΠΑ (εξοικονομούνται ήδη περίπου 2 δισ. ευρώ τον χρόνο, με προοπτική να φθάσουν τα 3 δισ. ευρώ) ανοίγει, κατά τον κ. Τσουκαλά, τον δρόμο για νέες φοροελαφρύνσεις από το 2027, εκτός αυτών που πρόκειται να ανακοινωθούν φέτος στη ΔΕΘ.
Για τις παροχές του 2026, η κυβέρνηση έχει ήδη εξασφαλίσει δημοσιονομικό χώρο 1,5 δισ. ευρώ, ο οποίος θα πρέπει να διατεθεί για μειώσεις άμεσων φόρων «κυρίως για μισθωτούς», τόνισε ο επικεφαλής του ΓΠΚΒ, ο οποίος συστήνει στην κυβέρνηση επανασχεδιασμό της φορολογικής κλίμακας καθώς παρουσιάζει δύο βασικές αρρυθμίες οι οποίες εντοπίζονται:
- Στο κλιμάκιο εισοδήματος από 10.001 ευρώ έως 20.000 ευρώ, όπου ο φορολογικός συντελεστής εκτοξεύεται στο 22% από 9% που εφαρμόζεται για εισοδήματα έως 10.000 ευρώ.
- Στον ανώτατο φορολογικό συντελεστή 44% ο οποίος επιβάλλεται στο τμήμα του εισοδήματος που υπερβαίνει τις 40.000 ευρώ, το οποίο θεωρείται σχετικά χαμηλό.
Ο επικεφαλής του Γραφείου τάσσεται υπέρ της φορολογικής ελάφρυνσης της μισθωτής εργασίας, απορρίπτοντας μειώσεις σε έμμεσους φόρους οι οποίες δεν ευνοούν τους καταναλωτές, καθώς καταλήγουν σχεδόν πάντα στις «τσέπες των ενδιάμεσων».
Αναφερόμενος σε άλλα μείζονα ζητήματα της οικονομίας, ο κ. Τσουκαλάς:
- Μίλησε για καθυστερήσεις στην υλοποίηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) και για αδυναμία πλήρους απορρόφησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Σύμφωνα με τον ίδιο, τα βασικά εμπόδια για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων παραμένουν οι χρόνιες αρρυθμίες: Θέματα δικαιοσύνης, προστασίας δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, αδειοδοτήσεις και συνολικό πλαίσιο λειτουργίας. Παρότι παραδέχθηκε ότι οι επενδύσεις σε μηχανολογικό εξοπλισμό τα τελευταία 6-7 χρόνια είναι «ισχυρές», επισήμανε την ανάγκη για περισσότερες επενδύσεις σε κατασκευές και αποθηκευτικές υποδομές στον ενεργειακό τομέα.
- Για τις καταθέσεις των νοικοκυριών τόνισε ότι ενώ είχαν σημειώσει αύξηση μέχρι και τις αρχές του 2024, το τελευταίο διάστημα εμφανίζουν στασιμότητα. Συνδέει το θέμα με την κόπωση στην ιδιωτική κατανάλωση και την πτώση του λιανικού εμπορίου, που εξαρτάται από τις διεθνείς εξελίξεις. Η καταναλωτική δαπάνη αναμένεται να αυξηθεί με ρυθμό 1,5% έως 2% το 2025, χάρη και στην καλή εικόνα της αγοράς εργασίας, όπου οι μισθοί εμφανίζουν αύξηση 4%-5%. Ωστόσο, ο τουρισμός, ο βασικός τροφοδότης της κατανάλωσης, εμφανίζει τάσεις κόπωσης στη μέση δαπάνη ανά επισκέπτη, η οποία φέτος είναι μειωμένη κατά περίπου 1%, παρά την αύξηση στις αφίξεις.
- Για τα ληξιπρόθεσμα χρέη των νοσοκομείων και την καταδίκη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επεσήμανε ότι αυξήθηκαν κυρίως λόγω του rebate και του clawback στον χώρο της υγείας. Το σχετικό «φέσι» υπολογίζεται σε περίπου 300 εκατ. ευρώ, ποσό που εκτιμά ότι θα καλυφθεί. Δεν παρέλειψε πάντως να τονίσει τις ευθύνες του «δυσκίνητου δημόσιου», το οποίο δεν επισπεύδει τις πληρωμές.