Για δεκαετίες, το Βέλγιο υπήρξε η καρδιά της Ευρώπης. Το γεγονός ότι ο νυν πρωθυπουργός του πολέμησε την ΕΕ -και νίκησε- εγκαινιάζει ένα δραματικό νέο κεφάλαιο για την Ένωση.
Αν και η ΕΕ συμφώνησε να στείλει στην Ουκρανία €90 δισεκατομμύρια έπειτα από 16 ώρες μαραθώνιων διαπραγματεύσεων που ολοκληρώθηκαν σήμερα το πρωί, αυτό συγκαλύπτει περαιτέρω ρωγμές στην ενότητα της Ευρώπης. Η επιθετικότητα του Βέλγου πρωθυπουργού Μπαρτ ντε Βέβερ σημαίνει ότι πρόκειται για ακόμη μια νίκη ενός ηγέτη αντισυστημικού χαρακτήρα, γράφει το Politico.
Το σχέδιο για χρήση των «παγωμένων» ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για την πληρωμή του δανείου -που για μεγάλο διάστημα ήταν η μόνη πρόταση υπό εξέταση- έχει καταρρεύσει. Ο Ντε Βέβερ, φλαμανδός εθνικιστής, αντιστάθηκε για περισσότερους από δύο μήνες. Ακόμα και αργά το απόγευμα της Πέμπτης, πολλές κυβερνήσεις της ΕΕ πίστευαν ότι θα υποχωρούσε.
Δεν υποχώρησε.
«Στην ουσία πήρε όλα όσα ήθελε», δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ μετά τη λήξη της συνόδου στις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής. Με βάση συνομιλίες με 23 αξιωματούχους, διπλωμάτες και πολιτικούς της ΕΕ, σχεδόν όλοι εκ των οποίων ζήτησαν να παραμείνουν ανώνυμοι ώστε να περιγράψουν λεπτομερώς τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων, αυτή είναι η ιστορία του πώς τα κατάφερε.
Από το Βερολίνο στις Βρυξέλλες
Όλα ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια μιας νύχτας τον Οκτώβριο. Τότε ήταν η τελευταία φορά που συναντήθηκαν οι ηγέτες της ΕΕ, ελπίζοντας αρχικά να καταλήξουν σε συμφωνία για το πρωτοφανές βήμα χρήσης ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για την οικονομική στήριξη της Ουκρανίας. Η ΕΕ έχει συνηθίσει ηγέτες όπως ο Ορμπαν της Ουγγαρίας να επιβάλλουν τη βούλησή τους, αλλά ο 54χρονος Ντε Βέβερ έγινε ο τελευταίος που έσπασε τις γραμμές πειθαρχίας.
Όταν οι ηγέτες έφυγαν από εκείνη τη συνάντηση με σκυμμένα κεφάλια και άδεια χέρια, αφού είχαν υποσχεθεί στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι ότι ήταν έτοιμοι να στείλουν δισεκατομμύρια ευρώ στο Κίεβο, ορκίστηκαν ότι χρειάζονταν μόνο δύο μήνες ακόμη για να πείσουν τον Βέλγο. Αντίθετα, όσο περνούσε ο χρόνος, περισσότεροι ηγέτες πήραν το μέρος του.
Μετά από σχεδόν καθημερινές συναντήσεις πρέσβεων της ΕΕ, δύο αντίπαλα στρατόπεδα συνέχιζαν να κινούνται σε αντίθετες κατευθύνσεις το πρωί της συνόδου την Πέμπτη. «Είναι μόνο του το Βέλγιο; Είναι απομονωμένο; Δεν μπορώ να προβλέψω τι θα συμβεί», δήλωσε ο Ντε Βέβερ. Ήξερε ότι δεν ήταν μόνο.
Ενα στρατόπεδο χωρών -υπό την ηγεσία του Βελγίου με τη στήριξη της Ιταλίας, της Βουλγαρίας και της Μάλτας- αντιτάχθηκε στη χρήση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων λόγω φόβων για αντίποινα.
Αντίθετα, ήθελαν η ΕΕ να δανειστεί χρήματα από κοινού. Το γεγονός ότι αυτή η ιδέα ήταν απωθητική για τον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς και τον φιλικό προς τη Ρωσία Ορμπαν της Ουγγαρίας αλλά, όπως αποδείχθηκε, τελικά ήταν ακριβώς αυτό που συνέβη, δείχνει την κλίμακα της νίκης του Ντε Βέβερ.
Δεκέμβριος: Η συνέχεια
Ο Ντε Βέβερ είχε ανταμειφθεί για την ανθεκτικότητά του τον Οκτώβριο με πρωτοφανή δημοτικότητα στο εσωτερικό. Συνεχίζοντας να αρνείται να υποχωρήσει, έγινε μόνο πιο δημοφιλής. Το 67% των Βέλγων που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση την εβδομάδα της συνόδου δήλωσαν ότι υποστήριζαν την αντίθεσή του στο σχέδιο για τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία.
Νωρίτερα εκείνο τον μήνα, ο Μερτς και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν φιλοξένησαν τον Ντε Βέβερ στις Βρυξέλλες, προσπαθώντας με κάθε τρόπο να τον πείσουν να εγκαταλείψει την αντίθεσή του. Οι δύο Γερμανοί δεν πέτυχαν τίποτα με τα «καρότα». Έτσι κάποιοι διπλωμάτες πρότειναν το «μαστίγιο».
Μία εβδομάδα πριν, διπλωμάτες της ΕΕ υποστήριξαν ότι αν το Βέλγιο δεν συμμετείχε στο σχέδιο για τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία, θα αποκλειόταν από τη λήψη αποφάσεων γύρω από το τραπέζι της ΕΕ, όπως συνέβη με την Ουγγαρία για την υποχώρησή της στο κράτος δικαίου. Η πρωθυπουργός της Λετονίας Εβίκα Σιλίνα δήλωσε στο POLITICO την Τρίτη: «Για το Βέλγιο, νομίζω ότι δεν θα ήθελα να γίνει δεύτερη Ουγγαρία».
Αλλά η προειδοποίηση δεν επηρέασε τον Ντε Βέβερ.
Ούτε η απειλή της ΕΕ ότι θα παρακάμψει το Βέλγιο για να περάσει τη συμφωνία για τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία με τη λεγόμενη «ειδική πλειοψηφία».
Η ημέρα της Συνόδου
Καθώς συγκεντρώθηκαν στο κτίριο Europa, οι 27 ηγέτες της ΕΕ αποφάσισαν να παρακάμψουν τη συζήτηση για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας στην αρχή και να την αφήσουν για το τέλος, ώστε να έχουν χρόνο να πείσουν τον Ντε Βέβερ. Η πραγματική δράση λάμβανε χώρα στα παρασκήνια, όπου οι ηγέτες συνεδρίαζαν με τους ομολόγους τους.
Ενώ οι υπόλοιποι ηγέτες συζητούσαν βασικά θέματα όπως η διεύρυνση και ο επόμενος πολυετής προϋπολογισμός της Ένωσης, ο Βέλγος πρωθυπουργός και άλλοι βασικοί παίκτες, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι και του Μερτς, αποσύρθηκαν από την αίθουσα. Ο Μερτς συναντήθηκε κατ’ ιδίαν με τη Μελόνι, για να προσπαθήσει να την πείσει.
Το τίμημα που ζήτησε ο Ντε Βέβερ για να υποστηρίξει το σχέδιο περιουσιακών στοιχείων: απεριόριστες οικονομικές εγγυήσεις από τις άλλες χώρες-μέλη έναντι του πακέτου των €210 δισ., σε περίπτωση που η Ρωσία προσέφευγε δικαστικά ή απαντούσε με άλλον τρόπο.
Αλλά η ιδέα μιας «λευκής επιταγής» για το Βέλγιο ήταν αδύνατη, με χώρες να ανησυχούν για την απεριόριστη οικονομική ευθύνη. Μετά από τέσσερις ώρες διαπραγματεύσεων, υπήρχε πραγματική πιθανότητα να μην έρθει συμφωνία.
Η ιδέα χρήσης των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για το δάνειο κατέρρευσε αμέσως μετά τη διανομή ενός νομικού εγγράφου που ανταποκρινόταν στις ανησυχίες του Βελγίου. Για πολλούς ηγέτες, εγείρονταν υπερβολικά πολλά ερωτήματα. Η Μελόνι άρχισε γρήγορα να εντοπίζει προβλήματα. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν συνέδραμε, ακολουθούμενος από τον Λουξεμβούργιο πρωθυπουργό Λουκ Φρίντεν.
Το σχέδιο ήταν νεκρό.
Με τον χρόνο να πιέζει, η ανάγκη των ηγετών να φύγουν για τις χριστουγεννιάτικες διακοπές τους και την Ουκρανία να περιμένει βεβαιότητα, η συζήτηση στράφηκε στο Σχέδιο Β της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας: κοινός δανεισμός.
Στην πραγματικότητα, η ιδέα αυτή βρισκόταν στο τραπέζι για μέρες. Η Φον ντερ Λάιεν είχε ανοίξει την πόρτα στα ευρωομόλογα την Τετάρτη το πρωί κατά τη διάρκεια ομιλίας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. «Πρότεινα δύο διαφορετικές επιλογές για αυτήν την επικείμενη Σύνοδο Κορυφής, μία βασισμένη σε περιουσιακά στοιχεία και μία σε δανεισμό από την ΕΕ», είπε.
Το ερώτημα ήταν πώς η ΕΕ θα μπορούσε να πείσει την Ουγγαρία, που είχε αποκλείσει τα ευρωομόλογα, να άρει το βέτο της. Οι αξιωματούχοι της Επιτροπής φαινόταν να είναι βέβαιοι ότι είχαν βρει τρόπο. Σε αντάλλαγμα για τη στήριξη του Ορμπαν, η Επιτροπή θα απαλλάξει τους Ούγγρους φορολογούμενους από την υποχρέωση να πληρώσουν για την άμυνα της Ουκρανίας.
Ο Ορμπαν, ο Τσέχος πρωθυπουργός Αντρέι Μπάμπις και ο Σλοβάκος Ρόμπερτ Φίκο -η τριάδα των ευρωσκεπτικιστών της ΕΕ- συνεδρίασαν ιδιωτικά στα περιθώρια της συνόδου, πριν οι ηγέτες καθίσουν για δείπνο. Τελικά, όλοι θα πήραν εξαιρέσεις από το κοινό πρόγραμμα χρέους.
Το έργο μπροστά
Αυτό που ένωσε τους υπόλοιπους 24 ηγέτες της ΕΕ είναι ότι συμφωνούν πως η αποτυχία στη σύνοδο του Δεκεμβρίου δεν αποτελεί επιλογή. Χωρίς χρήματα από την ΕΕ, η Ουκρανία θα χρεοκοπούσε τον επόμενο χρόνο.
Ο Ζελένσκι, που έφτασε στις Βρυξέλλες την Πέμπτη, δήλωσε ότι χωρίς στήριξη θα πρέπει η χώρα του να μειώσει δραστικά τις δαπάνες της. Αυτό θα σήμαινε λιγότερα όπλα και drones και περισσότερα θύματα από τις ρωσικές επιθέσεις.
Τελικά, η συμβιβαστική συμφωνία σημαίνει -όπως συχνά συμβαίνει στη λήψη αποφάσεων της ΕΕ- ότι σχεδόν κάθε ηγέτης μπορεί να την παρουσιάσει ως νίκη.
Αλλά κανένας δεν μπορεί να την πουλήσει ως νίκη όσο ο Βέλγος πρωθυπουργός, σημειώνει το Politico.
Τα κακά νέα για εκείνον είναι ότι στους διαδρόμους της εξουσίας της ΕΕ, αυτό δεν θα ξεχαστεί για πολύ καιρό. «Ο Μπαρτ Ντε Βέβερ δεν πρόκειται να λάβει καμία εύνοια από την Επιτροπή σύντομα», δήλωσε διπλωμάτης. «Και πιθανότατα θα τη χρειαστεί».