Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, μας απασχόλησε η διαδικασία χορήγησης άδειας για τη σύναψη συναλλαγών της ΑΕ με μέλη ΔΣ και συνδεδεμένα μέρη. Ειδικότερα: τα αρμόδια για την παροχή της όργανα της ΑΕ και η ισχύς της άδειας.
Στο παρόν θα μας απασχολήσουν τα επιμέρους στάδια της όλης διαδικασίας, η οριστικοποίησή της, οι συνέπειες από ενδεχόμενες παραβάσεις και, τέλος, η (ενδεχόμενη) εκ των υστέρων έγκριση σύμβασης/συναλλαγής που συνήφθη (πρόωρα και μη νόμιμα), με μέλος ΔΣ/συνδεδεμένο μέρος.
Η οριστικοποίηση(;) της αδειοδότησης
Διαπιστώσαμε, ήδη, πως το ΔΣ επιλέγεται από το νόμο ως, καταρχήν, αρμόδιο όργανο της ΑΕ για τη χορήγηση άδειας συναλλαγής/σύναψης σύμβασης με μέλος ΔΣ/συνδεδεμένο μέρος. Εξαιρετικά, ωστόσο, αρμόδια καθίσταται, σε κάποιες περιπτώσεις, η ΓΣ.
(α) Απευθείας Αρμοδιότητα ΓΣ: Πρόκειται για τη (μοναδική) περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων μελών του ΔΣ (που καλείται να εγκρίνει την επίμαχη σύμβαση/συναλλαγή) και αδυναμίας λήψης απόφασης λόγω ανεπάρκειας των εναπομενόντων μελών να σχηματίσουν απαρτία. Η αδειοδότηση περιέρχεται, τότε, στη ΓΣ. Η σχετική (εγκριτική) απόφαση της ΓΣ παράγει, άμεσα, οριστικές συνέπειες.
(β) Αρμοδιότητα, καταρχήν, του ΔΣ και, ακολούθως της ΓΣ: Σε κάθε άλλη περίπτωση, εκτός από την αμέσως ανωτέρω (υπό α) αναφερόμενη, το συγκεκριμένο θέμα θα έχει, προηγουμένως, διέλθει από το (υποχρεωτικά) αρμόδιο ΔΣ. Επί αρνητικής απόφασης του ΔΣ, δυνατότητα παρέμβασης της ΓΣ, δεν υφίσταται.
Επί θετικής απόφασης του ΔΣ, παρέχεται η (αιτηθείσα) άδεια σύναψης συναλλαγής με μέλος ΔΣ ή συνδεδεμένο μέρος εφόσον: (i) είτε παρέλθει άπρακτο δεκαήμερο [από τη δημοσίευση-ανακοίνωσή της στο ΓΕΜΗ χωρίς μειοψηφούντες μέτοχοι (5% του μετοχικού κεφαλαίου-κατά το νόμο ή έως το 1% αυτού-εφόσον τούτο προβλέπει το καταστατικό) να ζητήσουν τη σύγκληση της ΓΣ, προκειμένου αυτή οριστικά να αποφασίσει την παροχή (ή μη) της αιτούμενης άδειας] είτε (ii) δηλώσουν εγγράφως οι μέτοχοι ότι δεν επιθυμούν τη σύγκληση της ΓΣ και την απόρριψη της αιτηθείσας άδειας από την τελευταία.
Δικαίωμα εναντίωσης των μετόχων μειοψηφίας
Σε περίπτωση που η ΓΣ καλείται ως αρμόδιο (αντί του ΔΣ) όργανο, προκειμένου να χορηγήσει τυχόν άδεια, η χορήγηση αυτής ματαιώνεται αν εναντιωθούν μέτοχοι που εκπροσωπούν το 1/3 του μετοχικού κεφαλαίου. Σε περίπτωση που η ΓΣ καλείται να εγκρίνει εκ των υστέρων, ήδη, καταρτισθείσα συναλλαγή, μέτοχοι που εκπροσωπούν το 5% του μετοχικού κεφαλαίου (ή, έως το 1%-εφόσον το καταστατικό το προβλέπει) έχουν τη δυνατότητα να ματαιώσουν την ισχύ μιας, κατά τα άλλα, νομίμως ειλημμένης απόφασης του ΔΣ.
Παράβαση διαδικασίας αδειοδότησης: Έννομες συνέπειες
Η ακυρότητα είναι απόλυτη σε περίπτωση παράβασης της διαδικασίας αδειοδότησης και δημοσιότητας, που ο νόμος αξιώνει για τις ως άνω συναλλαγές. Προβλέπονται (και) ποινικές κυρώσεις σε βάρος των παραβατών. Το αξιόποινο, ωστόσο, αίρεται σε περίπτωση εκ των υστέρων έγκρισης.
Έγκριση (μη νομίμως) καταρτισθείσας συναλλαγής
Δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο να κληθεί το αρμόδιο προς χορήγηση άδειας όργανο να αποφασίσει για την τύχη μιας ήδη καταρτισθείσας συναλλαγής με συνδεδεμένο μέρος για την οποία, ωστόσο, δεν τηρήθηκαν οι προϋποθέσεις του νόμου.
Διακρίνουμε:
(α) Κατάρτιση σύμβασης/συναλλαγής κατόπιν άδειας του ΔΣ πριν την πλήρωση των προϋποθέσεων του νόμου: Ισχυροποιείται μετά την άπρακτη παρέλευση της δεκαήμερης προθεσμίας από τη δημοσιότητα της απόφασης του ΔΣ χωρίς την υποβολή αιτήματος των μειοψηφούντων μετόχων για σύγκληση ΓΣ. Ισχυροποιείται, επίσης, εφόσον εγκριθεί, εκ των υστέρων, από τη ΓΣ (και δεν εναντιωθούν μέτοχοι που εκπροσωπούν το 5% του κεφαλαίου που προβλέπει ο νόμος ή έως το 1%-εφόσον τούτο προβλέπει το καταστατικό)
(β) Κατάρτιση σύμβασης/συναλλαγής χωρίς προηγούμενη άδεια της αποκλειστικά αρμόδιας ΓΣ: Στην περίπτωση της σύγκρουσης συμφερόντων αρμόδια για τη χορήγηση άδειας είναι αποκλειστικά η ΓΣ-πριν από την κατάρτιση της σύμβασης/συναλλαγής. Εφόσον, όμως, η σύμβαση/συναλλαγή συναφθεί, χωρίς την προηγούμενη άδεια της ΓΣ, είναι δυνατή η εκ των υστέρων έγκρισή της. Ισχύουν, και στην περίπτωση αυτή, όσα αμέσως ανωτέρω (υπό α) αναπτύχθηκαν.
(γ) Κατάρτιση σύμβασης/συναλλαγής χωρίς προηγούμενη άδεια του ΔΣ: Όπως έχουμε, ήδη επισημάνει, αρμόδιο για τη χορήγηση άδειας είναι, καταρχήν, το ΔΣ, το οποίο αποφασίζει συλλογικά. Η αρμοδιότητα αυτή δεν επιδέχεται περαιτέρω ανάθεσης. Ενδέχεται, ωστόσο, υποκατάστατο του ΔΣ όργανο, χωρίς την προηγούμενη άδεια του τελευταίου, να προβεί σε σύναψη σύμβασης/συναλλαγής με συνδεδεμένο μέρος. Η ΓΣ δεν είναι δυνατό να παράσχει την, εκ των υστέρων, έγκρισή της στην περίπτωση αυτή.
Έχει, άραγε, το ΔΣ τη δυνατότητα να εγκρίνει εκ των υστέρων μια τέτοια, χωρίς την άδειά του, συναφθείσα σύμβαση/συναλλαγή; Ορθότερη θα ήταν η, σε πρακτικό επίπεδο, διαχείριση μιας τέτοιας υπόθεσης, στη βάση των πραγματικών δεδομένων μιας, εκάστης, συναλλαγής.
Ο νόμος προβλέπει σειρά προϋποθέσεων για τη σύναψη (κατ’ αρχήν απαγορευμένων) συμβάσεων/συναλλαγών με μέλη του ΔΣ και συνδεδεμένα μέρη. Ενδεχόμενη παράκαμψή τους δημιουργεί ακυρότητες και, το σημαντικότερο, ευθύνες των εμπλεκομένων. Στην πλειονότητα, πάντως, των περιπτώσεων είναι (θεωρητικά) δυνατή η εκ των υστέρων παροχή των αναγκαίων εγκρίσεων. Καθώς, όμως, η εκ των υστέρων έγκριση ποτέ δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, μια τέτοια προσδοκία (και πρακτική) μοιάζει απολύτως παρακινδυνευμένη.
Επί εισηγμένων, πάντως, εταιρειών υφίσταται μια πρόσθετη προϋπόθεση: αυτή της έκθεσης αξιολόγησης, για την οποία επόμενη αρθρογραφία μας.
* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm