Ρουμπινί: Βλέπει παγκόσμιο «τρακάρισμα σε αργή κίνηση»

Ο Νουριέλ Ρουμπινί είναι μελαγχολικός και δεν είναι μόνο ότι έφτασε στο Λονδίνο με μια νυχτερινή πτήση και δεν μπόρεσε να βρει τραπέζι στο Nobu. Δεν είναι καν συμβατικές οικονομικές ανησυχίες. Είναι τα πάντα: μια συρροή προβλημάτων, παλιών και νέων.

«Νομίζω ότι πραγματικά ο κόσμος βρίσκεται σε ένα τρένο που οδηγείται με αργή κίνηση στον γκρεμό. Υπάρχουν μεγάλες νέες απειλές που δεν υπήρχαν πριν και συσσωρεύονται -και κάνουμε πολύ λίγα για αυτό», λέει.

Ο Ρουμπινί είναι ο οικονομολόγος που προειδοποίησε τον Αύγουστο του 2006 ότι υπήρχε πιθανότητα 70% για ύφεση στις ΗΠΑ, κυρίως λόγω της βουτιάς στα ακίνητα. Αρχικά απορρίφθηκε η εκτίμηση ως παλαβομάρα. Πράγματι, όταν τον συναντάτε, ο ακλόνητος, αγέλαστος, ασυμβίβαστος αρνητισμός του φαίνεται σαν μια ρήξη με τους κανονικούς ανθρώπινους μηχανισμούς.

Αυτές τις μέρες, η απαισιοδοξία είναι ευρέως διαδεδομένη. Για να κρατήσει το προβάδισμά του, ο Ρουμπινί ανέβασε το δικό του doom dial στο έντεκα. Το βιβλίο του είναι ένα μπαράζ από αρνητικούς κινδύνους, από τον πληθωρισμό μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη, την κλιματική αλλαγή και τον τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, οι οποίοι υποστηρίζει ότι θα συνδυαστούν, έχοντας τον μέγιστο αντίκτυπο. «Πρέπει να μάθουμε να ζούμε σε εγρήγορση», γράφει. Θα χρειαστούμε τύχη, παγκόσμια συνεργασία και «σχεδόν άνευ προηγουμένου οικονομική ανάπτυξη» για να τελειώσουν καλά τα πράγματα.

Αναρωτιέμαι αν ο Ρουμπινί υποτιμά τους φορείς χάραξης πολιτικής. Όταν η Covid-19 χτύπησε το 2020, είπε ότι δεν θα είχαν μεγάλη δημοσιονομική απάντηση. Είχαν. Το Megathreats γράφτηκε προτού οι κεντρικές τράπεζες αυξήσουν σοβαρά τα επιτόκια για να δαμάσουν τον πληθωρισμό. Ο Ρουμπινί παραμένει αμέτοχος.

«Η συμβατική σοφία, που προέρχεται από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής ή τη Wall Street, ήταν συστηματικά λανθασμένη. Πρώτον, είπαν ότι ο πληθωρισμός θα είναι παροδικός... στη συνέχεια, υπήρξε μια συζήτηση σχετικά με το εάν ο αυξανόμενος πληθωρισμός οφειλόταν σε κακές πολιτικές ή κακή τύχη», συγκεκριμένα σοκ εφοδιασμού, όπως η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η κινεζική πολιτική «μηδενικής Covid». Ο Ρουμπινί βλέπει την κοινή πρόβλεψη τώρα ως «έξι μήνες ύφεσης, σιγά τη μεγάλη υπόθεση». Και πάλι διαφωνεί. «Όχι, δεν πρόκειται να είναι μια σύντομη και ρηχή ύφεση, θα είναι βαθιά και παρατεταμένη».

«Η Fed, η ΕΚΤ, η Wall Street, το City, λένε, ναι, θα έχουμε μια ήπια προσγείωση. Στη νομισματική ιστορία των ΗΠΑ τα τελευταία 60 χρόνια, δεν είχαμε ποτέ επεισόδιο όπου ο πληθωρισμός είναι πάνω από 5% -σήμερα είναι 7,1%- και η ανεργία είναι κάτω από 5% -και αυτή τη στιγμή είναι 3,7%-, ή ότι όταν αυξήθηκαν τα επιτόκια για να αντιμετωπιστεί ο πληθωρισμός, είχαμε μια ήπια προσγείωση. Πάντα έχεις μια σκληρή προσγείωση».

Όσο για την Ευρώπη, «είναι πολύ χειρότερα. Το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται ήδη σε στασιμοπληθωρισμό. Ο πληθωρισμός είναι πάνω από το 10% και ακόμη και η BoE αναμένει τουλάχιστον πέντε τρίμηνα αρνητικής οικονομικής ανάπτυξης... Και οι Βρετανοί πυροβολήθηκαν στα πόδια τους με το Brexit, οπότε αυτό είναι άλλο ένα στασιμοπληθωριστικό σοκ». Επειδή το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος είναι τόσο υψηλό -από 220% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 1999 σε 350% το 2019-, οι κεντρικές τράπεζες δεν θα αυξήσουν αρκετά τα επιτόκια.

Για να εντοπίσουν τις χρηματοοικονομικές φούσκες, οι οικονομολόγοι συχνά επισημαίνουν ιστορικά πρότυπα. Με άλλα λόγια, αυτή η φορά δεν είναι διαφορετική. Όμως το απαισιόδοξο επιχείρημα σήμερα είναι ότι αυτή τη φορά είναι διαφορετική, στο εύρος των απειλών.

«Γεννήθηκα το 1958 στην Τουρκία, μετά μετακόμισα στην Τεχεράνη, μετά στο Ισραήλ και μετά στην Ιταλία», λέει ο Ρουμπινί (ο πατέρας του εισήγαγε περσικά χαλιά στο Μιλάνο· όλη η οικογένεια μετακόμισε αργότερα στις ΗΠΑ. Ο Ρουμπινί βλέπει τον εαυτό του ως πολίτη του κόσμου.)

«Ανησύχησα ποτέ για έναν πόλεμο μεταξύ μεγάλων δυνάμεων; Με τίποτα. Υπήρχε η ύφεση τη δεκαετία του 1970 και ο Νίξον πήγε στην Κίνα. Ο κίνδυνος πυρηνικού πολέμου μηδενίστηκε. Ανησύχησα για την κλιματική αλλαγή; Δεν είχα ακούσει καν για την κλιματική αλλαγή. Ανησύχησα για τις παγκόσμιες πανδημίες; Η τελευταία ήταν το 1918. Ανησυχούσα μήπως η τεχνητή νοημοσύνη καταστρέψει τις περισσότερες θέσεις εργασίας; Ανησυχούσα για την αποπαγκοσμιοποίηση, τους εμπορικούς πολέμους; Με τίποτα. Ανησυχούσα μήπως έρθουν στην εξουσία τα λαϊκιστικά κόμματα της ακροδεξιάς ή της αριστεράς; Δεν είχαμε την ίδια πόλωση που έχουμε σήμερα. Ανησυχούσα για σοβαρή ύφεση ή μεγάλη ύφεση; Φυσικά και όχι. Στη δεκαετία του 1970 είχαμε στασιμοπληθωρισμό, αλλά μετά είχαμε το "great moderation". Ανησύχησα για την οικονομική κρίση; Δεν άκουσα ποτέ για οικονομική κρίση».

«Αυτή η εποχή είναι διαφορετική, αλλά είναι διαφορετική σε σχέση με τα τελευταία 75 χρόνια σχετικής ειρήνης, προόδου και ευημερίας, γιατί πριν από τότε η ιστορία της ανθρωπότητας ήταν μια ιστορία πείνας, πολέμου, ασθενειών και γενοκτονιών κ.λπ. Τα τελευταία 75 χρόνια αποτελούν εξαίρεση, δεν είναι ο κανόνας».

Ο Ρουμπινί είναι σαν το χαρτί με την ουσία που κολλούν οι μύγες για τα άσχημα νέα. Δίνει μισή ντουζίνα λόγους για τους οποίους η δράση για το κλίμα θα είναι πολύ μικρή. «Ακόμα κι αν κάνουμε ό,τι συμφωνήθηκε στις συνόδους κορυφής στη Γλασκώβη και στο Σαρμ ελ Σέιχ, είμαστε καθ' οδόν προς τους 2,4 βαθμούς Κελσίου [θέρμανση] και δεν πρόκειται να κάνουμε όλα όσα είπαμε, επομένως είμαστε στον δρόμο για τους 3C. Το 3C είναι πραγματικά απαίσιο... Στις ΗΠΑ, η μισή χώρα δεν πιστεύει στην κλιματική αλλαγή ή ότι οφείλεται στον άνθρωπο, οπότε όταν το Ρεπουμπλικανικό κόμμα είναι στην εξουσία, οι πολιτικές δεν κάνουν τίποτα». Οι ηλικιωμένοι και οι νέοι είναι πολύ εγωιστές: ένα μεγάλο κομμάτι των εκπομπών προέρχεται από την κτηνοτροφία. Όλοι πρέπει να είμαστε vegan και δεν είμαστε. Προσπάθησα για τρεις μήνες και τα παράτησα».

Επιμένει ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα στερήσει θέσεις εργασίας. «Είναι θέμα χρόνου η δουλειά μου ως Fed-watcher να καταστεί εντελώς ξεπερασμένη. Σας εγγυώμαι ότι σε 10 χρόνια από τώρα, αυτή η τεχνητή νοημοσύνη θα εξετάζει όλα τα οικονομικά δεδομένα, κάθε ομιλία κάθε διοικητή της Fed και θα μπορεί να προβλέψει ακριβώς τι κάνει η Fed καλύτερα από τον καλύτερο παρατηρητή της Fed».

Ένας από τους φίλους του ρώτησε πρόσφατα ένα νέο chatbot AI, το ChatGPT, αν το βιβλίο του Ρουμπινί ήταν σωστό ή λάθος. «Και η απάντηση ήταν απίστευτη», λέει ο Ρουμπινί, δίνοντάς μου το μήνυμα σε ένα τηλέφωνο. «Πολύ έξυπνος». Σημειώνω ότι στη συνομιλία στο WhatsApp με τον φίλο του, ο Ρουμπινί εντυπωσιάστηκε λιγότερο -αποκαλώντας την απάντηση του chatbot «σχετικά κοινότοπη και συμβατική». Αυξάνει την απαισιοδοξία του για αποτέλεσμα; «Ναι, ναι, το μηχάνημα είναι κοινότοπο τώρα, αλλά δώστε του 10 χρόνια!».

Ποια είναι η καλύτερη απάντηση στην απαισιοδοξία του; Η τεχνολογία, λέει: είναι αισιόδοξος για την πυρηνική σύντηξη, αλλά υποστηρίζει ότι «θα χρειαστούν 15 έως 20 χρόνια. Αλλά σε 15 και 20 χρόνια, είμαστε καταδικασμένοι». (Μέρες αργότερα, οι FT αναφέρουν μια σημαντική ανακάλυψη για τη σύντηξη). Μια άλλη κριτική είναι ότι ο Ρουμπινί αγνοεί πιθανές θετικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των «μεγα-απειλών» του: η κλιματική μετανάστευση θα μπορούσε να βοηθήσει τη γήρανση του πληθυσμού της Δύσης, αν και βλέπει ανταγωνισμό για σπάνιες θέσεις εργασίας.

Ο Ρουμπινί ξέρει ότι οι άνθρωποι τον χαρακτηρίζουν χαλασμένο ρολόι: σωστό δύο φορές την ημέρα. Προειδοποίησε ότι ένας πόλεμος ΗΠΑ-Ιράν είναι «πιθανός» το 2020. «Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον σωστά όλη την ώρα», εξηγεί. Η πρόβλεψη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης ήταν ευλογία. Η ερευνητική του ομάδα κορυφώθηκε στους 60 υπαλλήλους, μέχρι που τα χαμηλά περιθώρια κέρδους και οι πολλές ώρες τον έπεισαν να απαλλαγεί από αυτό το 2016. «Δεν είχα ζωή. Το μεσημέρι της Σιγκαπούρης είναι μεσάνυχτα στη Νέα Υόρκη... Ο γιατρός μου μου είπε: δεν καπνίζεις, δεν πίνεις, δεν παίρνεις ναρκωτικά, αλλά με αυτόν τον ρυθμό ταξιδιών, θα πάθεις είτε έμφραγμα είτε εγκεφαλικό. Και ήμουν ακόμη πιο υπέρβαρος από ό,τι είμαι τώρα».

Η παγκόσμια οικονομική κρίση άλλαξε τη ζωή σας; Όχι. Ίσως έγινα γνωστό όνομα μετά, αλλά δεν είναι σαν να μην ήμουν κανένας πριν.

Θέλετε να ζήσετε μέχρι τα 100; Ναι, γιατί όχι;

Πρέπει ο στόχος του πληθωρισμού της κεντρικής τράπεζας να είναι 2%; Πρέπει να είναι 2%, γιατί μόλις πάτε στο 4$ ή στο 5%, πώς θα το συγκρατήσετε εκεί, αντί στο 6% ή στο 10%;

Έχει αποταμιεύσει το 20% του εισοδήματός του την τελευταία δεκαετία και τώρα εργάζεται για πρώτη φορά σε έναν διαχειριστή περιουσιακών στοιχείων, την Atlas Capital με έδρα το Άμπου Ντάμπι. Λόγω του υψηλού πληθωρισμού, οι κοινές στρατηγικές αντιστάθμισης κινδύνου απέτυχαν. «Φέτος χάσατε περισσότερα χρήματα από ομόλογα παρά από μετοχές... Και ας υποθέσουμε ότι οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό αποδεσμεύονται!».

Επομένως, οι επενδυτές πρέπει να βρουν ασφάλεια αλλού: «Η ιδέα θα είναι είτε πηγαίνετε σε βραχυπρόθεσμα ομόλογα είτε σε ομόλογα με δείκτη πληθωρισμού». Οι τιμές των ακινήτων έχουν μειωθεί, λόγω της αύξησης των επιτοκίων. Αλλά ο Ρουμπινί υποστηρίζει ότι οι κεντρικές τράπεζες θα κάνουν πίσω, επομένως «η γη είναι ένα καλό  hedge», αρκεί να είναι «περιβαλλοντικά ανθεκτική. Η μισή γη στις ΗΠΑ πρόκειται να καταστραφεί από την κλιματική αλλαγή... Έχουμε δεδομένα που εξετάζουν κάθε νομό ή ακόμα και κάθε κτίριο, για να δούμε ποια καταπιστεύματα επενδύσεων σε ακίνητα είναι περιβαλλοντικά υγιή».

Παρακολουθώ τον Ρουμπινί σε μια ομιλία στο Mayfair. «Εδώ είναι, ο Dr Doom!» φωνάζει ο οικοδεσπότης. Ο Ρουμπινί αντιπαθεί αυτό το ψευδώνυμο, προτιμώντας τον Δρ Ρεαλιστής. Επικαλείται την άποψή του το 2015 ότι η Ελλάδα δεν θα φύγει από την ΕΕ και την άποψή του το 2016 ότι η Κίνα θα είχε μια ήπια προσγείωση. «Ήμουν πολύ πιο αισιόδοξος από την κοινή συνισταμένη».

Ο λόγος που εκφωνεί αυτή τη φορά ο Ρουμπινί είναι ένας ανόθευτος χαμός. Υποστηρίζει ότι ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος ξεκίνησε τον Οκτώβριο, όταν οι ΗΠΑ μπλόκαραν τις πωλήσεις πολλών μικροτσίπ στην Κίνα. Οι εμπορικές εχθροπραξίες θα είναι εκτενείς, γιατί σύντομα όλα θα έχουν ένα τσιπ. «Ακόμα και αυτό το μπουκάλι θα έχει ένα τσιπ 5G μέσα», λέει, δείχνοντας ένα αθώο λίτρο αφρώδους νερού.

Το κοινό δέχεται τον Ρουμπινί όχι ως περίεργο αλλά ως εύλογο. Αυτές τις μέρες κανείς δεν θέλει να υποστηρίξει την πρόοδο. Όπως το θέτει ο Ρουμπίνι, «Δεν ξέρω ποιος γράφει ένα βιβλίο λέγοντας ότι τα επόμενα 10 χρόνια θα είναι υπέροχα». Αυτό θα ήταν πραγματικά κόντρα στην κοινή πεποίθηση.

Αναρωτιέμαι για το προσωπικό τίμημα της απαισιοδοξίας του. Σε ηλικία 64 ετών, δεν έχει παιδιά. «Και δεν θέλω να κάνω παιδιά», λέει, αναφέροντας διάφορες απειλές. Και προσθέτει: «Αν συμβεί κάτι, προτιμώ να πεθάνω παρά να ζω σε έναν κόσμο που είναι δυστοπικός». Είχε τη φήμη ότι του αρέσουν τα πάρτι. Τα ταξίδια, ωστόσο, είναι κουραστικά: «Δεν τρως καλά, δεν ασκείσαι, δεν κοιμάσαι αρκετά και δεν έχεις χρόνο για διαλογισμό. Όταν βρίσκομαι στη Νέα Υόρκη, είμαι πολύ πιο ήρεμος και χαλαρός». Επικαλείται τον στωικισμό και τον βουδισμό. Έμαθε να μαγειρεύει κατά τη διάρκεια της Covid και μαγειρεύει δείπνα Shabbat τις Παρασκευές, όπου 20 άτομα συζητούν το νόημα της ζωής και άλλες ερωτήσεις. Αυτή είναι μια από τις «καλύτερες απολαύσεις μιας ρεαλιστικής ζωής».

«Ελπίζω να μη σε κατάθλιψα πολύ», λέει καθώς φεύγω. «Θα επιβιώσουμε -εμείς. Ανησυχώ για όλους τους άλλους».

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation