Μην φοβάστε τα …ιπτάμενα χρηματιστήρια

Το 2006 και το 2007, πολλοί σχολιαστές (όπως ο υποφαινόμενος) προειδοποιούσαν για τους κινδύνους από την εκτίναξη στα χρηματιστήρια, τα στεγαστικά δάνεια και άλλες ριψοκίνδυνες μορφές δανεισμού, σε πολλές προηγμένες οικονομίες. Οι τιμές των ακινήτων ανεβαίνουν και πάλι. Οι χρηματιστηριακοί δείκτες σπάνε τα ρεκόρ.

Τα περίεργα χρηματιστηριακά παράγωγα έχουν επιστρέψει. Το ίδιο και τα περίπλοκα δανειακά εργαλεία. Μήπως πρέπει να ανησυχήσουμε;

Όχι. Αυτή την φορά τα πράγματα είναι, πράγματι, διαφορετικά. Δεν εννοώ ότι ο κόσμος έχει μπει σε μια νέα φάση που θα μας επιτρέψει να χρησιμοποιούμε ανόητα επιχειρήματα, όπως οι δημογραφικές αλλαγές, για να δικαιολογήσουμε τις υψηλές και αυξανόμενες τιμές των επενδυτικών ενεργητικών. Το επιχείρημά μου είναι άλλο: Αν κάποιες τέτοιες φούσκες σκάσουν, όπως σίγουρα θα γίνει, δεν πιστεύω ότι θα έχουν εξίσου καταστροφικά αποτελέσματα με την προηγούμενη φορά.

Κατ'αρχήν, εκείνο που έχει σημασία για την οικονομική σταθερότητα δεν είναι το επίπεδο των τιμών των ενεργητικών, και ο συνακόλουθος αποπληθωρισμός τους, αλλά η μόχλευση και το ντόμινο. Μέχρι το 2007, πολλές προηγμένες οικονομίες είχαν φτάσει στο τελευταίο τρίτο στάδιο της «θεωρίας της χρηματοπιστωτικής αστάθειας» του Hyman Minsky.

Δηλαδή εκείνο που ο φημισμένος οικονομολόγος αποκαλούσε «χρηματοπιστωτική πυραμίδα»: Μια χρηματοοικονομική απάτη με ιδιότητες χιονοστιβάδας, καταδικασμένη να προκαλέσει προβλήματα. Το σκάσιμο της φούσκας προκάλεσε τραπεζικές καταρρεύσεις, που με τη σειρά τους είχαν επιπτώσεις ντόμινο σε όλο το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η αμερικανική αγορά στεγαστικών δανείων subprime ήταν, οπωσδήποτε, η πιο ακραία περίπτωση «πυραμίδας» στο τελικό στάδιο, που τελικά προκάλεσε την παρά λίγο κατάρρευση του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Στην Βρετανία, η Northern Rock επιδοτούσε την αγορά σπιτιού με συντελεστή δανείου-έναντι-αξίας αρκετά πάνω από το 100% της τιμής εξαγοράς. Οι συντελεστές δανείων-έναντι-αξίας αυξάνονται και πάλι, αλλά ακόμη όχι σε επίπεδα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν κατά το ελάχιστο επικίνδυνα. Είναι σωστό που οι κεντρικοί τραπεζίτες παρακολουθούν αυτά τα ανοίγματα. Και με τις μεγάλες αλλαγές που έχουν γίνει στην διεθνή τραπεζική εποπτεία και ρύθμιση, είναι δύσκολο να φανταστώ ότι θα δούμε μια επανάληψη του κραχ του αμερικανικού subprime, ούτε από απόσταση.

Αναγνωρίζω επίσης ότι η άνοδος στις αξίες των βρετανικών ακινήτων προκαλείται από την πίστωση. Επίσης δυσκολεύομαι να προβλέψω περαιτέρω αύξηση στις τιμές των βρετανικών ακινήτων πολύ, σε πραγματικές τιμές, από τα τρέχοντα επίπεδα, σε σταθερή βάση. Ακόμη όμως και οι συντελεστές δανείων-έναντι-αξίας στο 95% δεν είναι τρομαχτικές. Η Βρετανία τις έχει ξαναζήσει.

Ο δεύτερος λόγος που είμαι πιο αισιόδοξος, είναι ότι υπάρχει μεγαλύτερη συναίνεση ανάμεσα στους κεντρικούς τραπεζίτες για την χρήση εργαλείων μακροοικονομικής συνέπειας. Σε πολλές αγορές ίσως βρισκόμαστε στα τέλη του σταδίου Νο1 ή στις αρχές του σταδίου Νο2 στον κύκλο χρηματοοικονομικής αστάθειας του Minsky –κάπου ανάμεσα στην «καλυμμένη» χρηματοδότηση και την «κερδοσκοπική» χρηματοδότηση. Υπάρχουν πράγματι ενδείξεις ασυνήθιστης ανάληψης ρίσκου. Τα διαθέσιμα εργαλεία για τον έλεγχο μιας στεγαστικής φούσκας, για παράδειγμα, είναι οι περιορισμοί στους συντελεστές δανείων-έναντι-αξίας και οι φόβοι μεταβίβασης ακινήτων. Δεδομένου ότι η επικίνδυνη συνιστώσα της στεγαστικής φούσκας είναι η πίστωση, ο περιορισμός στους συντελεστές θα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός.

Και τέλος, η ανάκαμψη του επιχειρηματικού κύκλου στις ΗΠΑ και την Βρετανία, περιορίζει σε ένα βαθμό την σύγκρουση ανάμεσα στην οικονομική σταθερότητα και την χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Ήταν απαραίτητο οι κεντρικές τράπεζες να κρατήσουν τα βασικά επιτόκια χαμηλά για να αποτρέψουν τον αποπληθωρισμό και να σταθεροποιηθεί η απασχόληση. Αν τα χαμηλά ονομαστικά επιτόκια παραμείνουν για μακρές περιόδους, γνωρίζουμε ότι θα ενθαρρύνουν την χρηματοπιστωτική κερδοσκοπία. Καθώς ο επιχειρηματικός κύκλος στις προηγμένες οικονομίες γυρίζει ανοδικά, τα επιτόκια θα αρχίσουν να ανεβαίνουν. Τότε θα λιγοστέψουν τα κίνητρα για κερδοσκοπικό δανεισμό.

Αντιλαμβάνομαι ότι το εργαλείο των επιτοκίων από μόνο του είναι πάρα πολύ πρωτόγονο για να ελέγξει παράλληλα την οικονομική και την χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Ακόμη κι αν η αμερικανική Federal Reserve και η ΕΚΤ είχαν εφαρμόσει πιο σφιχτή πιστωτική πολιτική στις αρχές της περασμένης δεκαετίας, δεν θα είχαν σταματήσει την φούσκα που ακολούθησε, αν και είναι γεγονός ότι θα είχαν μάλλον μειώσει κάπως τις παράπλευρες απώλειες. Όμως αν συνδυαστεί η άνοδος στο κόστος της πίστωσης με την συνετή μακροοικονομική πολιτική, θα υπάρχουν όλα τα συστατικά για να αποτραπεί μια στεγαστική φούσκα.

Γι'αυτό η πιθανότητα να επαναληφθούν όσα συνέβησαν την περασμένη δεκαετία, είναι σχετικά μικρή. Προσοχή όμως: Η Ιστορία είναι μελέτη των γεγονότων που δεν επαναλαμβάνονται. Στην τωρινή δεκαετία θα μπορούσαν να ξεπηδήσουν διαφορετικές μορφές χρηματοοικονομικής αστάθειας. Χρειάζεται προσοχή, για παράδειγμα, η αστάθεια που προκύπτει από τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές ροές, όπως εκείνες που γίνονται μέσω κακοταιριασμένου δανεισμού σε ξένο συνάλλαγμα.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την διεθνή χρηματοπιστωτική σταθερότητα, παραμένει η ευρωζώνη. Η τωρινή νηνεμία είναι παραπλανητική. Οι τακτικοί αναγνώστες γνωρίζουν ότι βλέπω την ευρωζώνη να οδεύει μια αποκάλυψη κάπου μέσα στα επόμενα χρόνια, για την οποία δεν θα είναι προετοιμασμένη. Είναι αδύνατον να προβλεφθεί η χρονική στιγμή.

Αυτό που γνωρίζουμε όμως σίγουρα είναι ότι κάθε φορά που η κρίση καταλαγιάζει, οι ηγέτες της ΕΕ εφησυχάζουν: Η τσαπατσούλικη τραπεζική ένωση, είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα. Αν είστε αισιόδοξοι, ίσως πιστεύετε ότι θα υπάρξει συμφωνία για το χρέος, με την οποία θα γίνει μια συντεταγμένη στάση πληρωμών. Αλλά η εμπειρία μας με τις συμβιβαστικές συζητήσεις στην ευρωζώνη, είναι ότι οι διαπραγματεύσεις ποτέ δεν παράγουν μια καθολική λύση. Αν και πολλά είναι τα πιθανά σενάρια, δύσκολα βλέπω κάποιο που δεν θα προκαλέσει σοβαρούς νέους κινδύνους στην χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Οπότε, να προσέχετε την βασική απειλή, που είναι οι παγκόσμιες μακροοικονομικές ανισορροπίες, καθώς και την κακοδιαχείριση των μικρο-ανισορροπιών σε συγκεκριμένους κλάδους και χώρες. Οι χρηματοπιστωτικές φούσκες μπορεί να έχουν όλες ίδιο υποβόσκοντα δυναμισμό και, όπως οι δύσμοιρες οικογένειες του Τολστόι, να είναι καταστροφικές η κάθε μια με τον τρόπο της. Αλλά δεν έχουν όλες την ίδια σημασία.

© The Financial Times Limited 2013. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation