ΣΕΒ: Οι 10 προτεραιότητες για την εθνική στρατηγική ανάπτυξης

Ενόψει της κατάρτισης της εθνικής στρατηγικής ανάπτυξης, ο ΣΕΒ καταθέτει τις 10 μεγαλύτερες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπισθούν για τη μετάβαση της οικονομίας της χώρας σε ένα νέο παραγωγικό πρότυπο εξωστρεφούς ανάπτυξης.

Το καίριο διακύβευμα της οικονομικής πολιτικής είναι η διευκόλυνση της μεταφοράς πόρων (εργασίας, κεφαλαίου και τεχνολογίας) από τους παραδοσιακούς στους πιο δυναμικούς κλάδους της οικονομίας, ώστε να αυξηθεί η συνολική παραγωγικότητα της οικονομίας και, ως εκ τούτου, τα εισοδήματα και το γενικότερο επίπεδο κοινωνικής και οικονομικής διαβίωσης, υπογραμμίζει ο ΣΕΒ στο εβδομαδιαίο δελτίο για την οικονομία.

Η αλλαγή αυτή είναι μακροχρόνιου χαρακτήρα. Καθώς ο κόσμος μπαίνει στη λεγόμενη 4η Βιομηχανική Επανάσταση, που θα αλλάξει άρδην τις σταθερές της εργασίας και της παραγωγής προς απρόβλεπτες εν πολλοίς κατευθύνσεις, απαιτείται μαζική επανεκπαίδευση και επανακατάρτιση του εργατικού δυναμικού και στροφή των επενδυτικών κεφαλαίων από καφετέριες σε δραστηριότητες υψηλής μεταποιητικής εξειδίκευσης και, ακόμη παραπέρα, σε δραστηριότητες τεχνητής νοημοσύνης.

Στο πλαίσιο αυτό, μια εθνική στρατηγική ανάπτυξης θα πρέπει να κατευθύνει πόρους και εξειδικεύσεις προς τις νέες δραστηριότητες που φέρνει η ανάπτυξη της τεχνολογίας.

Σύμφωνα με τον Μαρξ, οι αλλαγές στην τεχνολογία παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των κοινωνικών σχέσεων. Συνεπώς, η εμμονή της ελληνικής κοινωνίας στη δημοσιοϋπαλληλία και τα κλειστά επαγγέλματα δεν συνάδουν πλέον με την αναζήτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας. Αν δεν αλλάξουμε, θα βουλιάξουμε σαν λαός στην παρακμή.

Μια εθνική στρατηγική ανάπτυξης πρέπει να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις του μέλλοντος και όχι να διαιωνίζει τις στρεβλώσεις του παρελθόντος. Η καταναλωτική εμπιστοσύνη υποχώρησε τον Μάρτιο του 2017 σε χαμηλό 3,5 ετών, ενώ ο όγκος των λιανικών πωλήσεων υποχώρησε οριακά τον Ιανουάριο (-0,1%), μετά την πτώση κατά -1% τον Δεκέμβριο 2016, παρουσιάζοντας αποδυνάμωση σε σύγκριση με το τελευταίο τρίμηνο του 2016 (+1,7%).

Ταυτόχρονα, οι επιχειρηματικές προσδοκίες βελτιώνονται κυρίως σε κλάδους με εξαγωγικό προσανατολισμό, όπως η βιομηχανία και ο τουρισμός, μετά την εδραίωση καλύτερων αναπτυξιακών προοπτικών στην Ευρωπαϊκή οικονομία, ενώ παραμένουν στάσιμες σε άλλους κλάδους.

Οι τάσεις αυτές αντανακλούν την στάση αναμονής που διατηρεί η αγορά για τις προοπτικές της εγχώριας οικονομίας όσο αναβάλλεται η ολοκλήρωση της 2ης αξιολόγησης του προγράμματος προσαρμογής, τονίζει ο ΣΕΒ.

Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του κράτους αυξήθηκαν και τον Φεβρουάριο (+€250 εκατ.) μετά την αύξηση του Ιανουαρίου (+€261 εκατ.), σε οξεία αντιδιαστολή με το δεύτερο ήμισυ του 2016 όταν οι ληξιπρόθεσμες οφειλές μειώθηκαν κατά 40% περίπου, μετά την ολοκλήρωση της 1ης αξιολόγησης, όταν εκταμιεύθηκαν πόροι που είχε προσδιορισθεί ότι θα χρηματοδοτήσουν την μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών του δημοσίου.

Όπως τονίζει ο ΣΕΒ καταρχάς, μια εθνική στρατηγική ανάπτυξης θα πρέπει να καταρτίζεται, όχι μόνο από την κυβέρνηση, αλλά και με τη συνδρομή της ιδιωτικής οικονομίας. Αυτό, όμως δεν είναι προφανές από την μέχρι σήμερα διαδικασία, όπου ο ιδιωτικός τομέας περιορίζεται σε ρόλο κομπάρσου, ή απέχει παντελώς.

Συγκεκριμένα, στο 19μελές Αναπτυξιακό Συμβούλιο, το ανώτατο γνωμοδοτικό όργανο του Υπουργείου Οικονομίας για την αναπτυξιακή πολιτική, η κυβέρνηση εκπροσωπείται με 12 μέλη, οι κοινωνικοί εταίροι με 5 μέλη και οι δήμοι / περιφέρειες με 2 μέλη.

Η ενδεκαμελής Επιστημονική Επιτροπή του Αναπτυξιακού Συμβουλίου, κυρίως εξ ακαδημαϊκών επιλογής του Υπουργού Οικονομίας και προεδρευόμενη από τον επιφανή οικονομολόγο Jan Kregel, συνεδρίασε για πρώτη φορά στις 27/3/2017, χωρίς να εκδοθεί ανακοίνωση που να δίνει το στίγμα της Επιστημονικής Επιτροπής, όσον αφορά σε προτάσεις προτεραιότητες και κατευθύνσεις.

Παρακάτω παρουσιάζονται οι 10 μεγαλύτερες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο κατάρτισης μια εθνικής στρατηγικής ανάπτυξης:

1. Μείωση της ανεργίας

Η συνολική ανεργία αποκλιμακώνεται εξαιρετικά αργά από τις αρχές του 2014, με όσους παραμένουν άνεργοι για κάτω από 12 μήνες να αυξάνουν, καθώς βελτιώνονται οι προοπτικές απασχόλησης στην οικονομία. Το απόθεμα νέων ανέργων μειώνεται ελαφρά, καθώς όσοι μπαίνουν στην αγορά εργασίας ως άνεργοι είναι λιγότεροι απ’ αυτούς που βρίσκουν δουλειά. Σε κάθε περίπτωση, η μείωση των νέων ανέργων, αλλά και η ταχύτερη μείωση των μακροχρόνιων ανέργων, αντιπροσωπεύουν από τις δυσκολότερες δράσεις που έχει να αντιμετωπίσει η αναπτυξιακή στρατηγική.

2. Μεταρρυθμίσεις φιλικές προς το επιχειρείν

Σε σχέση με το παρελθόν, έχουν μειωθεί η γραφειοκρατία, η διαφθορά, και οι στρεβλώσεις στην αγορά εργασίας, ενώ έχουν αυξηθεί οι δυσκολίες χρηματοδότησης, το φορολογικό βάρος και η πολιτική αστάθεια, τονίζει ο ΣΕΒ. Στους δείκτες ανταγωνιστικότητας, η χώρα μας υστερεί σχεδόν παντού σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ-28, με την απόσταση που μας χωρίζει από τη βέλτιστη πρακτική (την Ολλανδία) να είναι αρκετά μεγάλη. Όλα αυτά πρέπει να ληφθούν υπόψη στην προέλκυση ξένων επενδύσεων. Και θα ήταν σκόπιμο να υπάρχουν ειδικές δράσεις στην εθνική αναπτυξιακή στρατηγική για να γεφυρωθεί το χάσμα που μας χωρίζει σε εξειδικευμένες πρακτικές σε κάθε μεγάλη κατηγορία υστέρησης.

3. Προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων

Η Ελλάδα, από εντάξεως στην Ευρωζώνη, δεν έχει υπερβεί ποτέ το 2,3% του ΑΕΠ, όταν το 2016 ανήλθε σε 1,5% του ΑΕΠ και όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ-28 είναι 8% του ΑΕΠ (2015). Η Ελλάδα βασικά είναι εκτός του πεδίου ορατότητας των διεθνών επενδυτών και η προσπάθεια που απαιτείται για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων θα είναι τιτάνια.

4. Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των επενδύσεων

Οι επενδύσεις πλην κατοικιών στην Ελλάδα είναι περίπου 5 ποσοστιαίες μονάδες μικρότερες απ’ ό,τι στις άλλες περιοχές του κόσμου, με τη διαφορά αυτή να είναι αρκετά μικρότερη στα προ κρίσεως χρόνια, αλλά και πάλι να απέχει σημαντικά από τις επενδύσεις στις άλλες δυο περιοχές. Οι κατοικίες έπαιζαν στο παρελθόν μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση των συνολικών επενδύσεων, με τις δημόσιες επενδύσεις να αποτελούν διαχρονικά το 40% έως 50% του συνόλου των ιδιωτικών επενδύσεων πλην κατοικιών.

Τα στοιχεία αυτά συνηγορούν σε ανάληψη επενδυτικών πρωτοβουλιών μεγάλων σε μέγεθος και προσδοκώμενη κερδοφορία, από εταιρίες διεθνώς ανταγωνιστικές και, ει δυνατόν, ηγέτες στην παγκόσμια οικονομία.

5. Επενδυτικά κίνητρα και άρση αντικινήτρων για επενδύσεις

Μόνο η μεταποίηση, ο ηλεκτρισμός και τα ορυχεία εμφανίζουν θετικές καθαρές επενδύσεις προς κέρδη, με όλους τους άλλους κλάδους να μην επενδύουν σε καθαρή βάση (να έχουν αρνητικές καθαρές επενδύσεις), δηλαδή να μην καλύπτουν οι επενδύσεις τους τις αποσβέσεις τους, παρόλο που έχουν κατά κανόνα υψηλότερη κερδοφορία. Οποιαδήποτε στήριξη κλάδων με οριζόντια μέτρα θα πρέπει να επικεντρωθεί στην άρση προβλημάτων των κλάδων που έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες για επενδύσεις

6. Εγκατάσταση στη χώρα διεθνώς ανταγωνιστικών επιχειρήσεων με εξαγωγικό προσανατολισμό

Πριν μια χώρα μπορέσει να εξάγει μαζικά στην παγκόσμια κατανάλωση, θα πρέπει να έχει τις βιομηχανίες που όλες μαζί συνεισφέρουν στην παραγωγή και εξαγωγή τελικών προϊόντων. Ακόμη δηλαδή και αν αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, αυτό που είναι κρίσιμης σημασίας για την αύξηση των εξαγωγών είναι η ύπαρξη μεγάλων διεθνών ανταγωνιστικών μονάδων που λειτουργούν με συνέργειες, με πολλές άλλες επιχειρηματικές μονάδες παραπλήσιας παραγωγικής εξειδίκευσης.

7. Εξάλειψη θεσμικών στρεβλώσεων που δεν αφήνουν τις επιχειρήσεις να μεγαλώσουν

Το ποσοστό των μισθωτών στο σύνολο της απασχόλησης στην Ελλάδα είναι μόνο 66% όταν στην ΕΕ-28 είναι 84%. Αυτό αποτυπώνει την ύπαρξη πολλών μικρών οικογενειακών/ατομικών επιχειρήσεων σε όλους τους κλάδους, που εμποδίζουν την ανάπτυξη οικονομικών κλίμακας μέσω εφαρμογής καινοτομιών και νέων τεχνολογιών.  Οι μεγάλες επιχειρήσεις (άνω των 250 ατόμων) απασχολούν μόνο το 13,5% των απασχολούμενων στην Ελλάδα όταν το αντίστοιχο ποσοστό στην ΕΕ-28 είναι 33%.

8. Επανακατάρτιση και επανεκπαίδευση του εργατικού δυναμικού

Χρειάζονται αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα, ώστε να υποστηρίζεται η ανάληψη καινοτομικών δράσεων και η πρόσληψη εξειδικεύσεων από το εργατικό δυναμικό, υπογραμμίζει ο ΣΕΒ.

9. Αποκρατικοποιήσεις για αύξηση της παραγωγικότητας

Οι ευκαιρίες ιδιωτικοποίησης είναι πολύ μεγάλες στην Ελλάδα, κυρίως στην παροχή ηλεκτρικού ρεύματος κι φυσικά αερίου, στα ορυχεία και λατομεία, στην εκπαίδευση και υγεία κ.ο.κ., σε κλάδους δηλαδή όπου η δραστηριοποίηση του δημοσίου θα μπορούσε να μειωθεί. Μπορεί να υπάρχει «δωρεάν παιδεία» για παράδειγμα χωρίς το εκπαιδευτικό έργο να παρέχεται αποκλειστικά από δημόσιους υπαλλήλους, και αν παρέχεται, αυτό να γίνεται σε ένα ανταγωνιστικό πλαίσιο λειτουργίας με τον ιδιωτικό τομέα.

10. Άρση εμποδίων για ενίσχυση της εξωστρέφειας, δηλαδή του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος εξαγωγικών επιχειρήσεων

Οι καθιερωμένοι κλάδοι (τουρισμός, μεταφορές, τρόφιμα) δεν θα πρέπει να χάνουν ανταγωνιστικότητα και οι ανερχόμενοι κλάδοι (μεταποίηση, πληροφορία, χημικά) θα πρέπει ναεντείνουν την προσπάθεια τους να αποκτήσουν ισχυρή θέση στην παγκόσμια αγορά, στο πλαίσιο ενός νέου εξωστρεφούς παραγωγικού προτύπου, που είναι και το αντικείμενο της αναπτυξιακής στρατηγικής. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να τονωθεί η ανταγωνιστικότητα των εξαγωγικών κλάδων μέσω χαμηλότερου ενεργειακού και μη μισθολογικού κόστους.