Η πρόταση της κυβέρνησης για άρση απορρήτου, ΕΥΠ και κακόβουλα λογισμικά

Τις θέσεις της αναφορικά με το νομοσχέδιο για την προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών που βγήκε σε δημόσια διαβούλευση έδωσε στη δημοσιότητα η κυβέρνηση μέσω κειμένου ερωτήσεων απαντήσεων (δείτε το στη στήλη Συνοδευτικό Υλικό).

Οι βασικές ρυθμίσεις προβλέπουν:

Με το νομοσχέδιο «λόγοι εθνικής ασφάλειας» χαρακτηρίζονται οι λόγοι που συνάπτονται με την προστασία των βασικών λειτουργιών του κράτους και των θεμελιωδών συμφερόντων του κοινωνικού συνόλου και περιλαμβάνουν την πρόληψη και την καταστολή δραστηριοτήτων ικανών να επιφέρουν πλήγμα στις συνταγματικές, πολιτικές, οικονομικές ή κοινωνικές δομές της χώρας όπως, ιδίως, λόγοι σχετικοί με την εθνική άμυνα και ασφάλεια, την εξωτερική πολιτική, την ενεργειακή ασφάλεια, την κυβερνοασφάλεια και την προστασία από άλλες υβριδικές απειλές, την προστασία του νομίσματος και της εθνικής οικονομίας, την προστασία από ανθρωπιστική κρίση, τη δημόσια υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος.

Σε περίπτωση άρσης απορρήτου για για λόγους εθνικής ασφάλειας σε πολιτικά πρόσωπα: Τίθεται με το νομοσχέδιο ένα τριπλό φίλτρο εγγυήσεων: α) τη διαδικασία επισπεύδει μόνο η ΕΥΠ, β) θα πρέπει να δώσει άδεια ο Πρόεδρος της Βουλής πριν την διπλή εισαγγελική κρίση και γ) το αίτημα για την άρση οφείλει να στηρίζεται σε συγκεκριμένα στοιχεία που καθιστούν άμεση και εξαιρετικά πιθανή τη διακινδύνευση της εθνικής ασφάλειας. «Πολιτικά πρόσωπα» λογίζονται ο/η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, τα μέλη της κυβέρνησης και οι υφυπουργοί, οι βουλευτές του εθνικού και του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, οι αρχηγοί των πολιτικών κομμάτων που εκπροσωπούνται στο εθνικό και το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο και τα ανώτατα μονοπρόσωπα όργανα των ΟΤΑ Α’ και Β΄ βαθμού.

Τι θα ισχύσει για την ενημέρωση: Έως το 2021, ήταν δυνατόν να ενημερώνεται κατά τη διακριτική ευχέρεια του αποφασίζοντος οργάνου, μόνο εφόσον δεν υφίστατο διακύβευση του σκοπού για τον οποίο διατάχθηκε η άρση. Έκτοτε δεν ήταν δυνατή η ενημέρωση όταν επρόκειτο για λόγους εθνικής ασφάλειας (ήταν όμως δυνατή για άρσεις προς διακρίβωση εγκλημάτων). Το ζήτημα αυτό είναι εξαιρετικά σύνθετο διότι πρέπει να συναιρεί δικαιώματα αλλά και την αποτελεσματικότητα της υπηρεσίας όταν πρόκειται για υψηλού επιπέδου κινδύνους. Με το νομοσχέδιο προτείνεται η ενημέρωση του υποκειμένου υπό την προϋπόθεση ότι δεν διακυβεύεται ο σκοπός για τον οποίο διατάχθηκε η άρση και μετά την πάροδο 3 ετών από την παύση της. Η τριετία λογίζεται εύλογος χρόνος και ακολουθεί πρακτικές του εξωτερικού, ώστε να υφίσταται απόσταση από γεγονότα υψίστης εθνικής ασφαλείας (όπως εν προκειμένω τα γεγονότα του Έβρου κα η κατασκοπεία της Ρόδου το 2020). Την ενημέρωση αποφασίζει τριμελές όργανο που απαρτίζεται από τον αρμόδιο εισαγγελέα, τον διοικητή της ΕΥΠ ή τον διευθυντή της ΔΑΕΕΒ και τον πρόεδρο της ΑΔΑΕ.

Σε ότι αφορά τα αρχεία: Για μεν το περιεχόμενο της παρακολούθησης, προβλέπεται καταρχήν αυτόματη διαγραφή μετά την πάροδο 6 μηνών από την παύση της άρσης. Για δε τον φάκελο με το υλικό τεκμηρίωσης για την άρση, προβλέπεται η καταστροφή του καταρχήν μετά την πάροδο 10 ετών από τη λήξη της άρσης. Προβλέπεται επιπλέον δυνατότητα πλήρους ψηφιοποίησης του αρχείου για εύκολη αναζήτηση και μείζονα ασφάλεια.

Παράνομα λογισμικά: Με τις προτεινόμενες διατάξεις επανέρχεται ως είχε το κακούργημα για τη χρήση παράνομων λογισμικών και συσκευών και το πλημμέλημα της εμπορίας και κατοχής με ποινή 1-5 έτη. Απαγορευμένα λογισμικά ή συσκευές παρακολούθησης λογίζονται λογισμικά ή συσκευές με δυνατότητα υποκλοπής, καταγραφής και κάθε είδους άντλησης περιεχομένου ή και δεδομένων επικοινωνίας (κίνησης και θέσης), τα οποία καθορίζονται με απόφαση του Διοικητή της ΕΥΠ που θα δημοσιευτεί μέσα σε 3 ημέρες από την ισχύ του νόμου. Ο κατάλογος απαγορευμένων λογισμικών ή συσκευών παρακολούθησης επικαιροποιείται με απόφαση του Διοικητή της ΕΥΠ το αργότερο κάθε 6 μήνες. Επιπλέον, με ανακοίνωση του Διοικητή της ΕΥΠ, που αναρτάται στον ιστοχώρο της Υπηρεσίας ενημερώνεται το κοινό για τα απαγορευμένα λογισμικά, τον τρόπο δράσης τους και τα μέτρα προστασίας που δύναται να λάβει έναντι αυτών. Το δημόσιο θα μπορεί να προμηθεύεται κατασκοπευτικά λογισμικά υπό προϋποθέσεις που θα καθορίζονται με προεδρικό διάταγμα των συναρμόδιων υπουργών, που θα έχει τύχει της προβλεπόμενης επεξεργασίας του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Τι αλλάζει στη διοίκηση της ΕΥΠ: Έως σήμερα ο διοικητής και οι υποδιοικητές μπορεί να προέρχονται από τον δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα. Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο, Διοικητής ορίζεται πρόσωπο προερχόμενο από το διπλωματικό σώμα ή απόστρατος ανώτατος αξιωματικός. Υποδιοικητές μπορεί να είναι κάποιοι από τους ανωτέρω, καθώς και υπάλληλοι και λειτουργοί του δημοσίου και του ευρύτερου δημοσίου τομέα. Επιπλέον, ο αριθμός των υποδιοικητών περιορίζεται από 3 που είναι σήμερα σε 2.

Τι αλλάζει στην οργάνωση της ΕΥΠ: Προστίθενται 3 νέα δομές. α) Η Ακαδημία Πληροφοριών και Αντικατασκοπείας με αποστολή την εκπαίδευση, επιμόρφωση και εξειδίκευση του προσωπικού της ΕΥΠ για την αποτελεσματικότερη εκτέλεση των καθηκόντων του. β) Η Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου, η οποία είναι αρμόδια μεταξύ άλλων για τον εσωτερικό έλεγχο της ΕΥΠ. γ) Το Γραφείο Τύπου και Επικοινωνίας, με αρμοδιότητα για την προβολή του έργου της υπηρεσίας και για την ενημέρωση της κοινωνίας για τις δράσεις της και για τυχόν κινδύνους για την εθνική ασφάλεια.

Τι αλλάζει στη λειτουργία της ΕΥΠ: Πρώτον, η Αρχή Ασφαλείας Πληροφοριών (INFOSEC) της ΕΥΠ καθίσταται αρμόδια για τη σύνταξη πολιτικών ασφαλείας και οδηγιών διαχείρισης των διαβαθμισμένων πληροφοριών σε όλα τα δίκτυα και τους χώρους της Προεδρίας της Κυβέρνησης και των Υπουργείων σε συνεργασία μαζί τους, καθώς και για τη συνεχή ενημέρωσή τους σε θέματα ασφάλειας. Δεύτερον, καταργείται η δυνατότητα απόρρητων συμβάσεων στο Κέντρο Τεχνολογικής Υποστήριξης, Ανάπτυξης και Καινοτομίας (ΚΕ.Τ.Υ.Α.Κ.)

Κυβερνοασφάλεια: Συστήνεται Επιτροπή Συντονισμού για θέματα Κυβερνοασφάλειας, που λειτουργεί ως συντονιστικό όργανο μεταξύ: α) της Γενικής Διεύθυνσης Κυβερνοασφάλειας της Γενικής Γραμματείας Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, που έχει ορισθεί ως Εθνική Αρχή της Κυβερνοασφάλειας, β) της Διεύθυνσης Κυβερνοάμυνας του ΓΕΕΘΑ, που έχει ορισθεί ως αρμόδια ομάδα απόκρισης για συμβάντα που αφορούν στην ασφάλεια υπολογιστών, γ) της Διεύθυνσης Κυβερνοχώρου της ΕΥΠ ως ομάδα αντιμετώπισης ηλεκτρονικών επιθέσεων (Εθνικό CERT) και δ) της Ελληνικής Αστυνομίας. Οι αρμοδιότητες της Επιτροπής είναι: α) να παρέχει κατευθύνσεις σε περίπτωση εξαιρετικού συμβάντος που ενέχει στρατηγικό κίνδυνο, β) να συντονίζει, παρακολουθεί και αξιολογεί την υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής Κυβερνοασφάλειας, γ) να εγκρίνει το Εθνικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης, δ) να εισηγείται στο ΚΥ.Σ.Ε.Α. οποιοδήποτε θέμα άπτεται της Κυβερνοασφάλειας και ε) να αίρει τυχόν διαφωνίες ως προς τις αρμοδιότητες και τους ρόλους των φορέων Κυβερνοασφάλειας.

ΣΥΡΙΖΑ: Νομοσχέδιο-έκτρωμα για συγκάλυψη των υποκλοπών

«Το σχέδιο νόμου του κ. Μητσοτάκη για τις παρακολουθήσεις αποτελεί νομοθετική ταφόπλακα στην προσπάθεια να έρθει η αλήθεια στο φως. Και επιβεβαιώνει με πανηγυρικό τρόπο την ενοχή του. Ο κ. Μητσοτάκης επιχειρεί την επισημοποίηση της ομερτά, και τη θεσμοθέτηση της επιχείρησης συγκάλυψης του σκανδάλου», αναφέρει σκληρή ανακοίνωση του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.

«Παρά τις επισημάνσεις των ευρωπαϊκών θεσμών και της ΑΔΑΕ, παρά την αντίθεση σύσσωμης της αντιπολίτευσης, φέρνει ένα έκτρωμα για να μπορέσει να κρυφτεί για τρία χρόνια. Δεν επαναφέρει σε ισχύ τη διάταξη που κατάργησε και μάλιστα αναδρομικά για την δυνατότητα ενημέρωσης του παρακολουθούμενου», προσθέτει.

«Αντιθέτως, προβλέπεται ότι σχετικό αίτημα μπορεί να διατυπωθεί τρία χρόνια μετά από τη λήξη της παρακολούθησης. Με άλλα λόγια, μέχρι τις εκλογές, δεν θα ξέρουμε ποιος ήταν ο λόγος εθνικής ασφάλειας για τον οποίον παρακολουθούνταν όχι μόνο ο κ. Ανδρουλάκης ή ο κ. Κουκάκης, αλλά και όσα άλλα θύματα παρακολουθήσεων από το Predator ενδεχομένως βρίσκονταν και σε παράλληλη επισύνδεση από την ΕΥΠ».

* Δείτε πίνακα της κυβέρνησης με το τι ισχύει και τι αλλάζει στη στήλη Συνοδευτικό Υλικό