Τα δύο κρίσιμα στοιχεία πίσω από τις διαδηλώσεις στο Ιράν

Περισσότερους από 20 νεκρούς «μετρά» το Ιράν τις τελευταίες ημέρες, μετά τις διαδηλώσεις που ξέσπασαν στο τέλος της περασμένης εβδομάδας, οι οποίες ξεκίνησαν ως διαμαρτυρία για την οικονομική πολιτική, αλλά γρήγορα μετατράπηκαν σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις.

Σύμφωνα με αξιωματούχο από την Τεχεράνη που επικαλούνται οι Financial Times, μέχρι χθες Δευτέρα είχαν συλληφθεί 450 άτομα, ενώ οι αρμόδιες αρχές δεν έχουν δώσει επισήμως τον συνολικό αριθμό των νεκρών. Αναφορές στα κρατικά και ημικρατικά μέσα ενημέρωσης, ωστόσο, ανεβάζουν τον αριθμό των θυμάτων σε τουλάχιστον 20.

Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν την περασμένη Πέμπτη στη βορειοανατολική πόλη Μασάντ, με Ιρανούς να διαμαρτύρονται για τις αυξανόμενες τιμές, γρήγορα όμως έλαβαν πολιτική διάσταση, καθώς άρχισαν να φωνάζουν συνθήματα κατά του θεοκρατικού καθεστώτος του Ιράν.

Οι διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν και σε άλλες πόλεις -σε ορισμένες μάλιστα έγιναν βίαιες-, με τους Ιρανούς σε περισσότερες από δέκα κωμοπόλεις και πόλεις να ζητούν την απομάκρυνση πολιτικών ηγετών, τους οποίους κατηγορούν για διαφθορά. Σε κάποιες πόλεις, υπήρξαν αντιδιαδηλώσεις, υπέρ του καθεστώτος.

Οι διαδηλώσεις στο Ιράν, όπως σχολιάζει το Stratfor, είναι αξιοσημείωτες για δύο λόγους: ο πρώτος είναι το μήνυμα που θέλουν να μεταφέρουν και ο δεύτερος είναι πως πραγματοποιούνται στην «καρδιά» του Ιράν.

Οι διαμαρτυρίες πυροδοτήθηκαν από τη λαϊκή δυσαρέσκεια για την κυβέρνηση στην Τεχεράνη και για τις επιδεινούμενες οικονομικές συνθήκες στη χώρα. Σε βίντεο που κυκλοφόρησαν διαδηλωτές ακούγονταν να φωνάζουν συνθήματα όπως «θάνατος στον Ρουχανί» και «θάνατος στον δικτάτορα», μαζί με τα συνθήματα κατά της αύξησης των τιμών σε βασικά αγαθά και της διαφθοράς αξιωματούχων. Οι διαδηλωτές επέκριναν επίσης την κυβέρνηση ότι επικεντρώνει υπερβολικά την προσοχή της στα προβλήματα του εξωτερικού -όπως στον εμφύλιο της Συρίας- αντί για τα πιεστικά προβλήματα στο εσωτερικό της χώρας.

Οι εγχώριες εντάσεις, που πηγάζουν από την οικονομία και τη διαφθορά, δεν είναι κάτι καινούριο, σημειώνει το αμερικανικό think tank. Μάλιστα, είχαν αποτελέσει κεντρικό θέμα στις προεκλογικές εκστρατείες του προηγούμενου έτους. Παρά το γεγονός ότι ο πρόεδρος του Ιράν Χασάν Ρουχανί κατάφερε να απελευθερώσει τις ιρανικές εξαγωγές και να άρει εμπόδια για τις ξένες επενδύσεις, μετά τη συμφωνία για τα πυρηνικά που επιτεύχθηκε με τη Δύση το 2015, η οικονομία του Ιράν εξακολουθεί να αντιμετωπίζει υψηλά επίπεδα ανεργίας, ιδιαίτερα στους νέους.

Επιπλέον, μεγάλο μέρος των ξένων επενδύσεων που υποσχέθηκε στους ψηφοφόρους ο Ρουχανί δεν έχουν ακόμα υλοποιηθεί, καθώς περιορίζεται το ενδιαφέρον των πιθανών επενδυτών για τη χώρα. Σε αυτό συνέβαλε και η απόφαση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ τον Οκτώβριο να μην επαναβεβαιώσει την πυρηνική συμφωνία, καθώς και η στρατηγική που θέλει να ακολουθήσει στη Μέση Ανατολή για να αντιμετωπίσει τις φιλοδοξίες του Ιράν.

Εν τω μεταξύ, η αντίθεση που εκφράζουν οι διαδηλωτές στην εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης δείχνει τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν στο εσωτερικό της χώρας οι δραστηριότητες της Τεχεράνης στο εξωτερικό -ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την πυρηνική συμφωνία και τις περιφερειακές συγκρούσεις στις οποίες εμπλέκονται το Ιράν και ο μεγαλύτερος αντίπαλός του, η Σαουδική Αραβία.

Υπενθυμίζεται πως η επιθετική εξωτερική και οικονομική πολιτική του πρώην προέδρου Μαχμούντ Αχμεντινετζάντ, σε συνδυασμό με την επιδίωξη του προγράμματος πυρηνικών όπλων, είχαν οδηγήσει στην «Πράσινη Επανάσταση» το 2009 και, λίγα χρόνια αργότερα, στην επιβολή κυρώσεων από τη Δύση.

Αξιοσημείωτο, όμως, σύμφωνα με το Stratfor, είναι και το γεγονός πως οι τελευταίες διαδηλώσεις εξαπλώνονται και πέραν των συνηθισμένων πόλεων. Οι περιθωριοποιημένοι πληθυσμοί του Ιράν, όπως οι Κούρδοι στα βορειοδυτικά, οι Αχβαζοί στα νοτιοδυτικά και οι Βαλούχοι στα νοτιοανατολικά, διοργανώνουν συχνά διαδηλώσεις. Ομάδες αυτονομιστών από τις πληθυσμιακές αυτές ομάδες, μάλιστα, κατά καιρούς πραγματοποιούν και επιθέσεις. Όμως οι διαδηλώσεις που ξεκίνησαν την περασμένη Πέμπτη πραγματοποιήθηκαν σε πόλεις που βρίσκονται πιο κοντά στα κύρια πληθυσμιακά κέντρα του Ιράν. Μεταξύ αυτών, στην πόλη Μασάντ, που θεωρείται προπύργιο των Συντηρητικών και έδρα του μαυσωλείου του Ιμάμη Ρεζά, ενός εκ των ιερότερων τόπων για τους Σιίτες, που διοικείται από τον σκληροπυρηνικό κληρικό Ιμπραΐμ Ραϊσί. Αν και πολλοί από τους συντηρητικούς κληρικούς της πόλης αντιτίθενται στις πολιτικές του Ρουχανί, και τα επικριτικά σχόλια για την ευρωστία της οικονομίας του Ιράν συνηθίζονται στις προσευχές της Παρασκευής, ωστόσο δεν είναι σαφές αν στήριξαν τους διαδηλωτές.

Από την πλευρά του, ο Ρουχανί «βλέπει» συνωμοσία πίσω από τις διαδηλώσεις, λέγοντας πως οι «εχθροί» του Ιράν προκάλεσαν τις διαδηλώσεις ως αντίποινα για την επιτυχημένη σύναψη της πυρηνικής συμφωνίας και την αυξανόμενη επιρροή της χώρας στη Μέση Ανατολή.

Όπως μετέδιδαν ιρανικά κρατικά μέσα ενημέρωσης, ο ανώτατος ηγέτης της χώρας, Αγιατολά Αλί Χαμενεΐ, δήλωσε πως οι «εχθροί» προκάλεσαν τις αναταραχές στη χώρα, χρησιμοποιώντας «μετρητά, όπλα και πράκτορες».

Πάντως, μένει να φανεί αν θα υπάρξουν νέες διαδηλώσεις για τα ίδια θέματα και αν θα εξαπλωθούν ταξικά, γεωγραφικά και δημογραφικά -όπως έγινε με την «Πράσινη Επανάσταση». Αν και το Ιράν έχει την ικανότητα για βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων εάν χρειαστεί, ωστόσο η χώρα είναι επιρρεπής σε διαδηλώσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε σαρωτικές πολιτικές αλλαγές.