Ευρω-ελεγκτές: Πόσο αντέχουν τα «σωσίβια» για τις τράπεζες

Ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης (ΕΜΕ) είναι το σύστημα που θέσπισε η ΕΕ για την εύτακτη εκκαθάριση προβληματικών τραπεζών στο πλαίσιο της τραπεζικής ένωσης, με στόχο την αποφυγή δαπανηρών διασώσεων. Σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ), ο ΕΜΕ, από τη σύστασή του το 2015, έχει σημειώσει πρόοδο όσον αφορά τις προπαρασκευαστικές εργασίες για την εξυγίανση τραπεζών.

Εντούτοις, οι ελεγκτές διαπιστώνουν ότι σε ορισμένους τομείς κρίσιμης σημασίας απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες. Το Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης (SRB) πρέπει να θεσπίσει το σύνολο των πολιτικών που από κοινού διαμορφώνουν τις δράσεις εξυγίανσης και να μεριμνήσει για την εξάλειψη των αδυναμιών στους τομείς της ποιότητας, του έγκαιρου χαρακτήρα και της συνέπειας του σχεδιασμού της εξυγίανσης. Άλλα σημαντικά ζητήματα, όπως η χρηματοδότηση στο πλαίσιο της εξυγίανσης και η εναρμόνιση των εθνικών διαδικασιών αφερεγγυότητας όσον αφορά τις τράπεζες, πρέπει να διευθετηθούν από τους νομοθέτες.

Το νομικό πλαίσιο του ΕΜΕ προβλέπει εργαλεία για την εκκαθάριση τραπεζών, αφότου η αρχή εξυγίανσης -ήτοι το SRB στην περίπτωση των σημαντικών και των διασυνοριακών τραπεζών και οι εθνικές αρχές εξυγίανσης (ΕΑΕ) στην περίπτωση των λιγότερο σημαντικών τραπεζών στις περιοχές δικαιοδοσίας τους- αποφασίσει ότι μια προβληματική τράπεζα δεν μπορεί να υπαχθεί στις κανονικές διαδικασίες αφερεγγυότητας, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας τους για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, οι αρχές οφείλουν να καταρτίζουν σχέδια εξυγίανσης για κάθε τράπεζα και, κατά κανόνα, να τα επικαιροποιούν ετησίως.

«Παρά την πρόοδο που έχει σημειώσει τα τελευταία χρόνια ο ΕΜΕ, απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες για τον ορθό σχεδιασμό της εύτακτης εκκαθάρισης προβληματικών τραπεζών», δήλωσε ο Rimantas Šadžius, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για την έκθεση. «Ειδικότερα, διαπιστώσαμε ότι οι πολιτικές δεν κάλυπταν ακόμη όλους τους σχετικούς τομείς και παρουσίαζαν αδυναμίες. Τα σχέδια εξυγίανσης, παρότι βελτιωμένα από άποψη ποιότητας, δεν συμμορφώνονταν σε όλες τις περιπτώσεις με τις απαιτήσεις. Επιπλέον, το SRB δεν έχει προσδιορίσει καταλλήλως ούτε έχει επιληφθεί δεόντως των εμποδίων που τίθενται στη δυνατότητα εξυγίανσης μιας τράπεζας. Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα κληθούν εκ νέου οι φορολογούμενοι να πληρώσουν τον λογαριασμό, οι εν λόγω αδυναμίες πρέπει να αντιμετωπιστούν.»

Η επιλογή του κατάλληλου εργαλείου εξυγίανσης, καθώς και η αποτελεσματικότητά του, εξαρτώνται, μεταξύ άλλων, από την αντιμετώπιση ή την άρση τυχόν ουσιαστικών εμποδίων στη δυνατότητα εξυγίανσης μιας τράπεζας. Οι ελεγκτές παρατηρούν, ωστόσο, ότι το SRB μέχρι στιγμής δεν έχει προσδιορίσει τέτοια εμπόδια, κατά παράβαση των εναρμονισμένων κανόνων. Τον Απρίλιο του 2020, το SRB δημοσίευσε το έγγραφο «Expectations for Banks», στο οποίο τους ζητούσε να ενισχύσουν ορισμένες πτυχές της δυνατότητας εξυγίανσης έως το τέλος του 2023. Εντούτοις, οι νομοθέτες δεν έχουν προβλέψει τέτοιο χρονοδιάγραμμα.

Η επάρκεια χρηματοδότησης

Το ζήτημα της κάλυψης των αναγκών ρευστότητας κατά την εξυγίανση εξακολουθεί να αποτελεί πηγή προβληματισμού και μπορεί να περιορίσει τις επιλογές για την εξυγίανση μιας τράπεζας με τον πλέον αποδοτικό τρόπο. Μολονότι η Ευρωομάδα αποφάσισε πρόσφατα να μεταρρυθμίσει τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και να δημιουργήσει έναν κοινό μηχανισμό ασφαλείας για το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης, ο εν λόγω μηχανισμός ενδέχεται να μην επαρκεί για την παροχή χρηματοδότησης. Το SRB δεν έχει ακόμη εγκρίνει τη συναφή πολιτική του για την «οικονομική συνέχεια».

Άλλες σημαντικές πολιτικές που απουσιάζουν σε επίπεδο SRB είναι εκείνες που αφορούν τη στέρεη διακυβέρνηση και την ανταλλαγή πληροφοριών κατά την εξυγίανση, δεδομένης της ανάγκης για λήψη αποφάσεων σε συνθήκες κατεπείγοντος. Σύμφωνα με τους ελεγκτές, δεν έχει επιτευχθεί ακόμη συνεπής μεταχείριση των τραπεζών, λόγω αποκλίσεων, παραδείγματος χάριν, όσον αφορά την αξιολόγηση των κρίσιμων λειτουργιών και του δημόσιου συμφέροντος. Επιπλέον, παρά τη σύσταση που διατυπώθηκε στην έκθεση των ελεγκτών κατόπιν του ελέγχου του SRB το 2017, οι πολιτικές εξακολουθούσαν να μην είναι δεσμευτικές για τα εσωτερικά κλιμάκια εξυγίανσης (που απαρτίζονται από υπαλλήλους του SRB και των ΕΑΕ), γεγονός που τους παρείχε σημαντικά περιθώρια διακριτικής ευχέρειας κατά την κατάρτιση των σχεδίων εξυγίανσης. Καθυστερήσεις σημειώθηκαν επίσης στην έγκριση των σχεδίων εξυγίανσης από το SRB για τις τράπεζες που υπάγονται στην αρμοδιότητά του.

Οι ελεγκτές επισημαίνουν άλλα καίρια ζητήματα που πρέπει να τεθούν υπόψη των νομοθετών: την ανάγκη μεγαλύτερης ευθυγράμμισης του πλαισίου εξυγίανσης και των διαφόρων εθνικών πλαισίων αφερεγγυότητας που ισχύουν για τις τράπεζες και το γεγονός ότι οι κανόνες για τον καταμερισμό των επιβαρύνσεων και τις κρατικές ενισχύσεις διαφέρουν ανάλογα με το αν για τον χειρισμό μιας προβληματικής τράπεζας επιλέγεται η εξυγίανση ή η εφαρμογή των διαδικασιών αφερεγγυότητας. Τέλος, οι ελεγκτές συνιστούν την πρόβλεψη στη νομοθεσία αντικειμενικών και ποσοτικοποιημένων ορίων για την ενεργοποίηση μέτρων έγκαιρης παρέμβασης και την κήρυξη μιας τράπεζας σε σημείο πτώχευσης ή πιθανής πτώχευσης.