Τα μυστικά του «πυρηνικού βουνού» που στοιχειώνει το Ισραήλ

Για τους Ισραηλινούς στρατιωτικούς, η εγκατάσταση στο Φορντόου μοιάζει με «Όρος Καταστροφής»: ένα αυστηρά φυλασσόμενο εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου, θαμμένο μισό χιλιόμετρο κάτω από ένα βουνό, περιστοιχισμένο από αντιαεροπορικές άμυνες και συμβολικά τοποθετημένο κοντά στην αρχαία θρησκευτική πόλη Κομ.

Για την Τεχεράνη, το Φορντόου συμβολίζει την επιθυμία της να διασφαλίσει το πυρηνικό της πρόγραμμα. Είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να επιβιώσει από μια μετωπική επίθεση, διατηρώντας επαρκή αριθμό φυγοκεντρωτών και επαρκείς ποσότητες εμπλουτισμένου ουρανίου ώστε να μπορεί δυνητικά να παράξει πυρηνικό όπλο – ή να φτάσει μια ανάσα από αυτό.

Θαμμένο κάτω από σκληρό βράχο και θωρακισμένο με οπλισμένο σκυρόδεμα, που το καθιστά απρόσβλητο από όλα τα γνωστά ισραηλινά όπλα, αποτελεί και σύμβολο της στρατηγικής ανασφάλειας του Ιράν γράφουν οι Financial Τimes. «Το Φορντόου είναι το άλφα και το ωμέγα της πυρηνικής λειτουργίας του Ιράν», δήλωσε ο Μπεχνάμ Μπεν Ταλέμπλου, ανώτερος ερευνητής στο αμερικανικό think tank Foundation for Defense of Democracies.

Το Ιράν επιβεβαίωσε το Σάββατο ότι το Φορντόου δέχθηκε επίθεση, σύμφωνα με το ημιεπίσημο πρακτορείο ειδήσεων ISNA, επικαλούμενο εκπρόσωπο του Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας του Ιράν – αν και η ζημιά θεωρείται περιορισμένη.

Αντίθετα, το Ισραήλ κατέστρεψε το μεγαλύτερο τμήμα του υπέργειου εργοστάσιο εμπλουτισμού της Τεχεράνης στο Νατάνζ, δήλωσε ο επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (IAEA) Ραφαέλ Γκρόσι στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ την Παρασκευή.

Οι υπόγειες αίθουσες φυγοκεντρωτών στο Νατάνζ ενδέχεται να έχουν καταστεί μη λειτουργικές λόγω εκτεταμένων ζημιών στην ηλεκτροδότηση, σύμφωνα με δορυφορικές εικόνες ανοιχτού κώδικα που ανέλυσε το think tank Institute for Science and International Security (ISIS).

«Το Φορντόου θα είναι δύσκολο να πληγεί χωρίς τις ΗΠΑ. Είναι βαριά οχυρωμένο και βαθιά κάτω από το βουνό. Δεν είμαι σίγουρος πόση ζημιά μπορούμε να προκαλέσουμε εκεί», δήλωσε ο Ντάνι Σιτρινόβιτς, ειδικός για το Ιράν στο Institute for National Security Studies του Τελ Αβίβ.

«Το Ιράν δεν βρίσκεται ακόμη στο σημείο μηδέν [δηλαδή στην πλήρη καταστροφή του πυρηνικού του προγράμματος]... Διαθέτει ακόμα σημαντικές δυνατότητες», πρόσθεσε, επισημαίνοντας πως το Φορντόου είναι ο πιο δύσκολος και πιθανώς τελευταίος στόχος στην ισραηλινή αεροπορική εκστρατεία.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, το Φορντόου δεν είναι η μοναδική τόσο καλά προστατευμένη εγκατάσταση. Κάθε μεγάλη στρατιωτική δύναμη με πυρηνικό πρόγραμμα διαθέτει παρόμοια υπόγεια καταφύγια, που έχουν εμπνεύσει αναρίθμητα θρίλερ κατασκοπίας και θεωρίες συνωμοσίας.

Το Raven Rock στις ΗΠΑ, γνωστό και ως "Υπόγειο Πεντάγωνο", είναι χτισμένο μέσα σε βουνό της Πενσυλβάνια. Το όρος Γιαμαντάου στη Ρωσία πιστεύεται πως φιλοξενεί μεγάλο πυρηνικό συγκρότημα.

Το ίδιο ισχύει για τις υπόγειες βάσεις πυραύλων της Βόρειας Κορέας και για την κινεζική ναυτική βάση Longpo, με υπόγεια εγκατάσταση για πυρηνικά υποβρύχια.

Το Φορντόου, ωστόσο, είναι η μόνη τέτοια εγκατάσταση που έχει δεχτεί άμεση επίθεση – γεγονός που υπογραμμίζει τα εξαιρετικά ρίσκα που πήρε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου εγκρίνοντας τις φετινές επιθέσεις.

Οι Ιρανοί αξιωματούχοι εδώ και καιρό αρνούνται ότι επιδιώκουν την κατασκευή πυρηνικής βόμβας, και η πιο πρόσφατη εκτίμηση των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών φέτος καταλήγει ότι το Ιράν δεν έχει επανεκκινήσει το στρατιωτικό πυρηνικό πρόγραμμα που είχε σταματήσει υπό διεθνή πίεση το 2003.

Ακολουθήστε το Euro2day.gr στο Google News!Παρακολουθήστε τις εξελίξεις με την υπογραφη εγκυρότητας του Euro2day.gr

FOLLOW USΑκολουθήστε τη σελίδα του Euro2day.gr στο Linkedin

Ωστόσο, εάν η Τεχεράνη αποφασίσει να ακολουθήσει αυτή την οδό, το ISIS εκτιμά ότι το Φορντόου θα μπορούσε να μετατρέψει ολόκληρο το απόθεμα εμπλουτισμένου ουρανίου –υπολογισμένο από τη ΔΟΑΕ σε 408 κιλά τον Μάιο– σε επαρκή ποσότητα για την παραγωγή εννέα πυρηνικών όπλων μέσα σε μόλις τρεις εβδομάδες.

«Το Ιράν θα μπορούσε να παράξει την πρώτη ποσότητα 25 κιλών [εμπλουτισμένου ουρανίου οπλικής καθαρότητας] στο Φορντόου μέσα σε μόλις δύο με τρεις ημέρες», έχει προειδοποιήσει το ISIS.

Οι διαφορές ανάμεσα στο Φορντόου και το Νατάνζ συνοψίζουν μεγάλο μέρος της ιστορίας του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν – όπως και τις πολυμερείς προσπάθειες να περιοριστεί η ιρανική εμπλουτιστική δραστηριότητα και να προληφθεί μια ισραηλινή επίθεση όπως αυτή που εκδηλώθηκε φέτος.

Μετά από αποκαλύψεις για μια μυστική εγκατάσταση, το Ιράν δήλωσε το Νατάνζ στον ΟΗΕ το 2003. Παρότι διαθέτει μέχρι και 16.000 φυγοκεντρωτές, η σχεδίασή του εστιάζει στον μαζικό εμπλουτισμό ουρανίου σε χαμηλά επίπεδα. Αυτό, μαζί με τακτικούς ελέγχους της ΔΟΑΕ, το κατέστησε πιο κατάλληλο για ειρηνική πυρηνική χρήση. Το υπόγειο εργοστάσιο του Νατάνζ είναι θαμμένο μόνο περίπου 20 μέτρα κάτω από το έδαφος.

Αντιθέτως, το Φορντόου ξεχωρίζει λόγω της γεωλογικής του αντοχής – οι αίθουσες των φυγοκεντρωτών του είναι ουσιαστικά απρόσβλητες από συμβατικές βόμβες αέρος. Ίσως ακόμη και από την αμερικανική γιγάντια βόμβα Massive Ordnance Penetrator, που μπορεί να διαπεράσει έως και 60 μέτρα σκυροδέματος.

Κατασκευασμένο κρυφά, η ύπαρξη του Φορντόου αποκαλύφθηκε δημοσίως τον Σεπτέμβριο του 2009, όταν ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο και Γαλλία αποχαρακτήρισαν πληροφορίες που έδειχναν ότι το Ιράν είχε κατασκευάσει κρυφά εργοστάσιο εμπλουτισμού βαθιά μέσα σε βουνό – ασύμβατο με ειρηνικό πρόγραμμα.

Η αποκάλυψη αυτή, που οδήγησε σε σπάνια επίπληξη του Ιράν από τη Ρωσία και προειδοποίηση από την Κίνα, χαρακτηρίστηκε από τον τότε Βρετανό πρωθυπουργό Γκόρντον Μπράουν ως «συνεχής παραπλάνηση» εκ μέρους του Ιράν.

Η Τεχεράνη δεν υπαναχώρησε. «Αυτό που κάναμε ήταν απολύτως νόμιμο», δήλωσε τότε ο πρόεδρος Μαχμούντ Αχμαντινεζάντ. «Τι δουλειά έχετε να μας λέτε τι να κάνουμε;»

Παρόλα αυτά, το Φορντόου βρέθηκε στο επίκεντρο των διεθνών προσπαθειών να περιοριστεί το ιρανικό πρόγραμμα. Οδήγησε σε κυρώσεις του ΟΗΕ και αποτέλεσε βασικό σημείο της συμφωνίας του 2015 – Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) – ανάμεσα στο Ιράν και τις μεγάλες δυνάμεις (ΗΠΑ, ΗΒ, Γαλλία, Ρωσία, Κίνα, Γερμανία).

Σε αντάλλαγμα για άρση των κυρώσεων, το Ιράν συμφώνησε, μεταξύ άλλων, να μετατρέψει τη μονάδα σε ερευνητικό κέντρο, να περιορίσει τον αριθμό των φυγοκεντρωτών, να διακόψει τον εμπλουτισμό για 15 χρόνια και να επιτρέψει ενισχυμένη επιθεώρηση.

Οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν από τη συμφωνία το 2018 επί προεδρίας Τραμπ. Έκτοτε, το Ιράν αύξησε ξανά τον εμπλουτισμό ουρανίου.

Μετά την έκρηξη στο Νατάνζ το 2021, που η Τεχεράνη απέδωσε στο Ισραήλ, η Ισλαμική Δημοκρατία έθεσε σε λειτουργία τους φυγοκεντρωτές στο Φορντόου. Αυτοί ξεκίνησαν να εμπλουτίζουν ουράνιο σε καθαρότητα 60% – από την οποία μπορεί να παραχθεί υλικό οπλικής ποιότητας μέσα σε ημέρες.

Αναλυτές πιστεύουν ότι το Φορντόου, εφόσον δεν καταστραφεί, θα μπορούσε να αποτελέσει τον κεντρικό άξονα μιας ιρανικής «έκρηξης» – αποχώρηση από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων, παύση συνεργασίας με τη ΔΟΑΕ και ταχεία κατασκευή βόμβας.

Το Ιράν έχει απειλήσει στο παρελθόν με τέτοια αντίδραση σε περίπτωση επίθεσης σε πυρηνικές εγκαταστάσεις – κίνηση που θα μπορούσε να φέρει τις ΗΠΑ στο πλευρό του Ισραήλ.

Επιπλέον, το Φορντόου δεν είναι η μόνη εγκατάσταση με υψηλό επίπεδο προστασίας. Το Ιράν κατασκευάζει πλέον ακόμα βαθύτερη και ισχυρότερα προστατευμένη εγκατάσταση στο βουνό Kūh-e Kolang Gaz Lā – γνωστό και ως Pickaxe – λίγα χιλιόμετρα νότια του Νατάνζ.

Ενώ το Φορντόου έχει δύο εισόδους τούνελ, το Pickaxe έχει τουλάχιστον τέσσερις – καθιστώντας δυσκολότερη την αποκοπή του με βομβαρδισμό. Οι υπόγειες αίθουσες του διαθέτουν επίσης μεγαλύτερη επιφάνεια.

Κάποιοι ανησυχούν ότι η εγκατάσταση, την οποία το Ιράν μέχρι στιγμής δεν έχει επιτρέψει στη ΔΟΑΕ να επιθεωρήσει, θα μπορούσε ακόμη και να χρησιμοποιηθεί για τη συναρμολόγηση πυρηνικού όπλου εν μέσω επίθεσης.

«Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν το Ιράν θα κρύψει – ή έχει ήδη κρύψει – σχάσιμο υλικό στο Pickaxe ή σε άλλη άγνωστη εγκατάσταση», δήλωσε ο Μπεν Ταλέμπλου του FDD.