Τα 408 κιλά ουρανίου του Ιράν στοιχειώνουν ΗΠΑ και Ισραήλ

Η μοίρα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν και οι προσπάθειες των ΗΠΑ και του Ισραήλ να το καταστρέψουν ίσως εξαρτώνται από τα περισσότερα από 400 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου σε επίπεδα κοντά σε αυτά που απαιτούνται για πυρηνικά όπλα.

Μετά τις επιθέσεις από αμερικανικά βομβαρδιστικά stealth B-2, που έριξαν τεράστιες βόμβες bunker-buster 13.600 κιλών στους κύριους πυρηνικούς στόχους του Ιράν, ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι «οι βασικές εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου έχουν πλήρως και ολοκληρωτικά καταστραφεί».

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι εγκαταστάσεις Νατάνζ και Φορντό -οι οποίες χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου- υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Ένας τρίτος χώρος στο Ισφαχάν, ο οποίος εμπλέκεται στον κύκλο καυσίμων αλλά και στη φύλαξη, επλήγη από πυραύλους cruise Tomahawk που εκτοξεύτηκαν από αμερικανικό υποβρύχιο, θυμίζουν οι Financial Τimes.

Ωστόσο, καθώς η κυβέρνηση Τραμπ προχωρά στην εκτίμηση των ζημιών, το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν το ιρανικό πρόγραμμα έχει πραγματικά καταστραφεί ή απλώς έχει μεταφερθεί σε μικρότερες και μυστικές εγκαταστάσεις, πιο δύσκολες στον εντοπισμό.

Η απάντηση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την τύχη του αποθέματος 408 κιλών ουρανίου εμπλουτισμένου σε καθαρότητα 60% -πολύ κοντά στο όριο του 90% που απαιτείται για την κατασκευή όπλων.

«Το ερώτημα είναι πού βρίσκεται αυτό το υλικό», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Νέφου, πρώην υψηλόβαθμος Αμερικανός αξιωματούχος που εργάστηκε για το ιρανικό ζήτημα στις κυβερνήσεις Ομπάμα και Μπάιντεν. «Δεν γνωρίζουμε πού βρίσκεται. Δεν έχουμε καμία πραγματική βεβαιότητα ότι μπορούμε να το αποκτήσουμε σύντομα».

«Θα ήταν ανόητο», πρόσθεσε, «να πιστέψει κανείς ότι το πρόγραμμα καθυστέρησε περισσότερο από λίγους μήνες».

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο δήλωσε ότι «κανείς δεν θα ξέρει με βεβαιότητα για μέρες» αν το Ιράν προσπάθησε ή κατάφερε να μετακινήσει το υψηλά εμπλουτισμένο ουράνιο. «Αμφιβάλλω αν το μετακίνησαν, γιατί αυτή τη στιγμή δεν μπορείς να μετακινήσεις τίποτα», δήλωσε στο CBS. «Τη στιγμή που ξεκινά να κινείται ένα φορτηγό, οι Ισραηλινοί το βλέπουν και το χτυπούν».

Ωστόσο, ένας έμπιστος του ιρανικού καθεστώτος ανέφερε ότι θα ήταν «πολύ αφελές να κρατούσαμε το εμπλουτισμένο ουράνιο σε αυτές τις εγκαταστάσεις», προσθέτοντας: «Το εμπλουτισμένο ουράνιο παραμένει άθικτο».

Ο ίδιος τόνισε ότι το Ιράν -το οποίο επιμένει ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα είναι ειρηνικό και πολιτικού χαρακτήρα- δεν επιδιώκει τον εξοπλισμό του με πυρηνικά όπλα. Όμως καθώς οι εχθροπραξίες με το Ισραήλ κλιμακώνονται, άλλοι Ιρανοί αξιωματούχοι υπαινίχθηκαν ότι η Τεχεράνη ενδέχεται να αναθεωρήσει το πυρηνικό της δόγμα.

Αναλυτές προειδοποίησαν ότι το Ιράν θα μπορούσε να σπεύσει να αναπτύξει βόμβα σε κρυφές εγκαταστάσεις, αν αισθανθεί ανάγκη να αποκαταστήσει την αποτρεπτική του ισχύ.

Ο Αλί Σαμχανί, ανώτατος σύμβουλος του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, δήλωσε ότι οι πυρηνικές δυνατότητες της χώρας παραμένουν ακέραιες. «Ακόμα κι αν οι πυρηνικές εγκαταστάσεις καταστραφούν, το παιχνίδι δεν τελείωσε», έγραψε στο X (πρώην Twitter).

«Το εμπλουτισμένο υλικό, η εγχώρια τεχνογνωσία και η πολιτική βούληση παραμένουν», είπε ο Σαμχανί, ο οποίος φέρεται να τραυματίστηκε στον πρώτο γύρο των ισραηλινών επιθέσεων.

Το υψηλά εμπλουτισμένο ουράνιο βρισκόταν αποθηκευμένο σε Νατάνζ και Φορντό -τη βασική εγκατάσταση εμπλουτισμού, χτισμένη βαθιά μέσα σε βουνό κοντά στην ιερή πόλη Κομ- και σε τούνελ στο Ισφαχάν, σύμφωνα με τον Νέφου.

Αφού ψυχθεί, αποθηκεύεται σε μορφή σκόνης μέσα σε μεγάλους κυλίνδρους, παρόμοιους με θερμοσίφωνες.

Το απόθεμα εμπλουτισμένου ουρανίου καθαρότητας 60% -μέρος ενός συνολικού αποθέματος άνω των 8.400 κιλών (κυρίως χαμηλής καθαρότητας)- σημαίνει ότι το Ιράν έχει τη δυνατότητα να παράγει αρκετό σχάσιμο υλικό για αρκετές πυρηνικές βόμβες μέσα σε λίγες ημέρες, αν το επιλέξει.

Ωστόσο, η διαδικασία μετατροπής αυτού του υλικού σε όπλο θα απαιτούσε μήνες ή και ένα έτος, σύμφωνα με ειδικούς.

Ο κίνδυνος ήταν πάντα ότι, αφότου το Ισραήλ ξεκινήσει την εκστρατεία βομβαρδισμών με πρόσχημα την καταστροφή του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης, το Ιράν θα μπορούσε να μεταφέρει το απόθεμα εμπλουτισμένου ουρανίου σε κρυφές τοποθεσίες, όπου έχουν ήδη εγκατασταθεί προηγμένες φυγοκεντρικές συσκευές.

«Τα άγνωστα στοιχεία μάς βασανίζουν», δήλωσε ο Νέφου. «Αν έχουν εγκαταστήσει γραμμή μετατροπής ουρανίου... και αν πρόλαβαν να το εμπλουτίσουν στο 90% στο Φορντό πριν την επίθεση, και είχαν 8 ή 9 μέρες, αυτό θα ήταν αρκετό για δύο βόμβες».

Η Ινδία, το Πακιστάν και η Βόρεια Κορέα έχουν επιτύχει την ανάπτυξη μυστικών προγραμμάτων πυρηνικών όπλων παρά τις σκληρές κυρώσεις και την παρακολούθηση των ΗΠΑ.

Η Σίμα Σάιν, πρώην ειδική για το Ιράν στη Μοσάντ, δήλωσε πεπεισμένη ότι το Ιράν έχει μετακινήσει το εμπλουτισμένο υλικό. «Έχουν αρκετό εμπλουτισμένο ουράνιο κάπου, και έχουν μεταφέρει κάποιες προηγμένες φυγόκεντρες, ώστε να μπορούν κάποια στιγμή να φτάσουν σε πυρηνική συσκευή», είπε. «Το πρόγραμμα δεν έχει καταστραφεί πλήρως, ό,τι κι αν λένε οι Αμερικανοί».

Ένας Ισραηλινός αξιωματούχος είπε ότι αν ξαναρχίσουν συνομιλίες μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσιγκτον για την ειρηνική χρήση πυρηνικής ενέργειας, ο Νετανιάχου ίσως απαιτήσει την αποστολή του εμπλουτισμένου ουρανίου εκτός Ιράν για αποθήκευση.

Δεύτερος αξιωματούχος παραδέχθηκε ότι το Ιράν ίσως έχει ήδη μεταφέρει μέρος του αποθέματος. Όμως πρόσθεσε ότι μετά τη δολοφονία τουλάχιστον 11 Ιρανών πυρηνικών επιστημόνων από το Ισραήλ, το καθεστώς θα δυσκολευτεί να αναπτύξει όπλο.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (IAEA) διατηρεί επιθεωρητές στο Ιράν, που επισκέπτονται τακτικά τις πυρηνικές εγκαταστάσεις. Όμως οι βομβαρδισμοί του Ισραήλ έθεσαν τέλος στις επιθεωρήσεις.

Ακόμη και πριν από τις επιθέσεις, ο ΟΗΕ δεν είχε πλήρη εικόνα των χιλιάδων προηγμένων φυγοκεντρητών που ανέπτυξε το Ιράν, μετά την αποχώρηση του Τραμπ από τη συμφωνία του 2015, που περιόριζε αυστηρά τη δραστηριότητα της Τεχεράνης.

«Είναι σίγουρα το τέλος του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν όπως το γνωρίζαμε», δήλωσε ο Αλί Βαέζ από το Crisis Group. «Αν το πρόγραμμα επιβιώσει, είτε θα μετατραπεί σε μυστικό πρόγραμμα όπλων είτε, σε περίπτωση συμφωνίας, σε αποστειρωμένο πολιτικό πρόγραμμα χωρίς πρόσβαση στον κύκλο καυσίμων».