Η ευρωπαϊκή χρηματοοικονομική κρίση στρέφει όλη τη διαθέσιμη προσοχή όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και πέρα από αυτή. Οι αιτίες είναι πολλές, αλλά μπορούν να συνοψιστούν στον τεράστιο υπερδανεισμό κρατών, τραπεζών και επιχειρήσεων, γεγονός που θα πρέπει πλέον να αντιμετωπιστεί.

Σύμφωνα με το Stratfor, κλειδί στην προσπάθεια της Ευρώπης για να βρεθεί διέξοδος στην κρίση είναι ο μηχανισμός διάσωσης της ευρωζώνης -το EFSF-, ο οποίος όταν επικυρωθεί πλήρως θα έχει τη νομική ισχύ να αντιμετωπίσει πολλά από τα χρηματοοικονομικά προβλήματα της Ευρώπης. Το μόνο πραγματικό εμπόδιο που εξακολουθεί να υπάρχει σε ό,τι αφορά τη διεύρυνση του ρόλου του EFSF είναι η έγκριση της Σλοβακίας, αν και η Μπρατισλάβα εκτιμάται πως θα δώσει τη συγκατάθεσή της.

Υπήρχε μια γενική εκτίμηση πως μετά το "Ο.Κ." της Σλοβακίας για τις αλλαγές στον EFSF η κατάσταση στην Ευρώπη θα ηρεμούσε κάπως. Αν και το EFSF θα εξακολουθούσε να μην είναι αρκετά μεγάλο για να χειριστεί όλο το εύρος των προβλημάτων, η αναβάθμισή του θα αγόραζε χρόνο ώστε οι Ευρωπαίοι να καταλήξουν στο πώς θα το επεκτείνουν και θα το καταστήσουν μεγαλύτερη και ικανότερη δύναμη.

Ωστόσο, δύο εξελίξεις την Τρίτη αυξάνουν τις πιθανότητες τα χρηματοοικονομικά προβλήματα της Ευρώπης να γίνουν πολύ χειρότερα.

Η πρώτη εξέλιξη αφορά στην απόφαση της Moody’s να προχωρήσει σε υποβάθμιση των ιταλικών κρατικών ομολόγων κατά τρεις βαθμίδες, σε "Α2", με αρνητικό outlook. Το κόστος δανεισμού για την Ιταλία από τις διεθνείς αγορές αναμένεται να αυξηθεί δραματικά. Είναι δύσκολο να θυμηθούμε πότε κράτος που δεν βρισκόταν κοντά στη χρεοκοπία υποβαθμίστηκε κατά τρεις βαθμίδες.

Όχι ότι δεν άξιζε στην Ιταλία. Οι ιδιορρυθμίες του πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι έχουν από καιρό σταματήσει να είναι διασκεδαστικές και είναι πλέον εξουθενωτικές. Απέκλεισε όλα τα ικανά στελέχη από την κυβέρνηση και τον συνασπισμό του, φοβούμενος ότι μπορεί να τον ανατρέψουν.

Ο μόνος τεχνοκράτης που παραμένει στα ανώτερα κλιμάκια της κυβέρνησης είναι ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών Τζούλιο Τρεμόντι, ο οποίος πολύ συχνά είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος του Μπερλουσκόνι για τις ισχνές κυβερνητικές προσπάθειες ελέγχου των δημοσιονομικών της χώρας. Τα νότια δύο τρίτα της Ιταλίας ανέκαθεν απομυζούσαν τα δημόσια ταμεία και το κρατικό χρέος, το οποίο διαμορφώνεται στο 120%, είναι το υψηλότερο στην ευρωζώνη εκτός Ελλάδας.

Η δεύτερη εξέλιξη αφορά στην ξαφνική επιδείνωση στην υπόθεση της Dexia, αυτής της μεγάλης γαλλοβελγικής τράπεζας, η οποία δείχνει ξεκάθαρα την άλλη όψη της κρίσης χρέους της Ευρώπης. Ο υπερδανεισμός της Ευρώπης δεν περιορίστηκε στις κυβερνήσεις. Λόγω της πάμφθηνης και υπερβολικής πίστωση της δεκαετίας του 2000 καθώς και της έκρηξης στην κατανάλωσης, οι περισσότερες τράπεζες της Ευρώπης έχουν μια τεράστια πιστωτική επέκταση και υπολείπονται σε κεφάλαια. Φανταστείτε την καταστροφή των subprime στις ΗΠΑ, όχι όμως περιορισμένη σε κάποια συγκεκριμένη περιοχή ή σε κάποιον συγκεκριμένο κλάδο. Αυτό είναι το μέγεθος του προβλήματος που αντιμετωπίζει ο τραπεζικός κλάδος της Ευρώπης. Έπειτα από εβδομάδες επίσημων διαψεύσεων από κυβερνητικά χείλη και την Κομισιόν, ο Ευρωπαίος επίτροπος εσωτερικής αγοράς και υπηρεσιών Μισέλ Μπαρνιέ έσπασε επιτέλους την κομματική γραμμή περιγράφοντας την ταχύτατα επιδεινούμενη κατάσταση των ευρωπαϊκών τραπεζών ως ωμή πραγματικότητα.

Ακόμα και μεταξύ των ευρωπαϊκών τραπεζών, όμως, η Dexia ξεχωρίζει ως μία από τις χειρότερες. Διαθέτει περίπου 520 δισ. ευρώ σε assets, τα κεφάλαιά της όμως ανέρχονται σε μόλις 8,8 δισ. ευρώ, φέρνοντας το επίπεδο μόχλευσης περίπου στο 60 προς 1. Ένα υγιές επίπεδο μόχλευσης θα ήταν στο 10 προς 1. Για λόγους σύγκρισης, ας επισημανθεί πως όταν κατέρρευσε η Lehman Brothers το 2008 αυτό το επίπεδο διαμορφωνόταν στο 31 προς 1.

Η Dexia δεν είναι μια τράπεζα που έχει απλώς καταρρεύσει, αλλά που έχει καταρρεύσει δύο φορές. Η πρώτη κατάρρευση έγινε το 2008, όταν της χορηγήθηκε πακέτο διάσωσης 6,4 δισ. ευρώ. Ως συνέπεια αυτής της διάσωσης, το μεγαλύτερο ποσοστό του μετοχικού κεφαλαίου της πέρασε στις κυβερνήσεις της Γαλλίας και του Βελγίου (στο μετοχικό της κεφάλαιο συμμετέχουν διάφορα γαλλικά κρατικά συμφέροντα με ποσοστό 23,3%, και με ποσοστό 30,5% βελγικά κρατικά συμφέροντα).

Οι βελγικές και οι γαλλικές αρχές φαίνονται πλέον έτοιμες να προχωρήσουν στο σπάσιμο της Dexia, φορτώνοντας τα τοξικά της assets σε έναν ξεχωριστό μηχανισμό, ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα θα ρουφάει τα χρήματα των φορολογουμένων μέχρις ότου μπορούν αυτά τα assets να ξεφορτωθούν. Το πρόβλημα είναι ότι και τα λεφτά των Βέλγων φορολογουμένων δεν φτάνουν.

Άλλωστε, η Dexia λειτουργεί ως πρωταρχικός προμηθευτής κεφαλαίου για την εθνική και τις περιφερειακές κυβερνήσεις του Βελγίου. Με πολύ συντηρητικούς υπολογισμούς, θα απορροφήσει κυβερνητικούς πόρους ύψους 10 δισ. ευρώ, και αυτό αν υποθέσουμε ότι δεν υπάρξει πρόβλημα με τα ελληνικά, τα πορτογαλικά και τα ιταλικά κρατικά ομόλογα ύψους 20 δισ. ευρώ που κατέχει η τράπεζα.

Το Βέλγιο, όπως και η Ιταλία, γίνεται όλο και πιο χρεωμένο, ενώ δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να στραφεί στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου. Και ενώ η ιταλική πολιτική ηγεσία θα μπορούσε (ευγενικά) να χαρακτηριστεί... εκκεντρική, η πολιτική ηγεσία του Βελγίου πολύ απλά... παραιτείται. Η χώρα είναι χωρίς κυβέρνηση εδώ και 480 ημέρες και τον Σεπτέμβριο ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Ιβ Λετέρμ ανακοίνωσε ότι σύντομα θα αποχωρήσει από τη θέση του.

Οι Ευρωπαίοι έχουν πλέον να αντιμετωπίσουν τρεις προκλήσεις: Η πρώτη είναι ότι, αν και το EFSF είναι έτοιμο να αποκτήσει μεγαλύτερη ισχύ, δεν είναι αρκετά μεγάλο για να αντιμετωπίσει μια διάσωση της Ιταλίας. Αυτό θα απαιτούσε -τουλάχιστον- 700 δισ. ευρώ.

Η δεύτερη είναι ότι, αν και το νέο και βελτιωμένο EFSF έχει σχεδιαστεί ώστε να μπορεί να χειριστεί και τις διασώσεις τραπεζών, και ενδεχομένως να μπορεί να χειριστεί το θέμα της Dexia, η τράπεζα αποτελεί το... καναρίνι στο ανθρακωρυχείο. Υπάρχουν πολλές άλλες τράπεζες όπως η Dexia, κάποιες μάλιστα πολύ μεγαλύτερες, και η διάσωσή τους θα κόστιζε πολύ περισσότερα από αυτά που θα μπορούσε να καλύψει το... ταβάνι των 440 δισ. ευρώ του EFSF.

Και τρίτον, όπως δείχνει και η περίπτωση της Dexia, η κρίση χρέους των ευρωπαϊκών κρατών και η τραπεζική κρίση αλληλοσυνδέονται. Μια χρεοκοπημένη κυβέρνηση δεν μπορεί να ανακεφαλαιοποιήσει τις ζημιογόνες τράπεζες, ενώ οι ζημιογόνες τράπεζες δεν μπορούν να βοηθήσουν στη χρηματοδότηση ενός χρεοκοπημένου κράτους.

…Και όλα αυτά βεβαίως προϋποθέτουν ότι η Ελλάδα, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο της κρίσης, δεν θα δημιουργήσει νέα προβλήματα στην Ευρώπη.