Γιατί η ανάπτυξη δεν φτάνει σε όλους τους Ελληνες

Η Ελλάδα σήμερα βρίσκεται σήμερα σε μια κρίσιμη καμπή της οικονομικής και κοινωνικής της πορείας. Οι μακροοικονομικοί δείκτες καταγράφουν θετικές τάσεις — το ΑΕΠ αυξάνεται σταθερά, η ανεργία μειώνεται, και ο κατώτατος μισθός ενισχύεται.

Αυτή η πρόοδος, ωστόσο, δεν μεταφράζεται αυτόματα σε ευημερία για το σύνολο των πολιτών. Πίσω από τους αριθμούς κρύβονται βαθιές κοινωνικές ανισότητες, επίμονη φτώχεια, αυξανόμενες περιφερειακές αποκλίσεις και κοινωνικοί αποκλεισμοί, που απειλούν τη βιωσιμότητα της ανάπτυξης και την κοινωνική συνοχή.

Μακροοικονομική ανάκαμψη με ατελή κοινωνική μετάφραση

Τα στοιχεία για την περίοδο 2024–2025 είναι αποκαλυπτικά. Σύμφωνα με τον δείκτη κινδύνου φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού (AROPE), το 26,9% του πληθυσμού βρίσκεται σε ευάλωτη θέση — ένα από τα τρία υψηλότερα ποσοστά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παράλληλα, η ανεργία μειώθηκε στο 7,9% τον Μάιο του 2025, αλλά η ποιότητα της εργασίας παραμένει χαμηλή, με υψηλά ποσοστά επισφάλειας, μερικής απασχόλησης και περιορισμένες ευκαιρίες επαγγελματικής εξέλιξης.

Τι δείχνει κάθε δείκτης και γιατί έχει σημασία:

AROPE (At Risk of Poverty or Social Exclusion)

• Τι μετρά: Το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (συνδυάζει χαμηλό εισόδημα, υλική στέρηση, χαμηλή εργασιακή ένταξη).
• Θετικό: Μικρή μείωση σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.
• Αρνητικό: 3ο υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ, δείχνει έντονες κοινωνικές ανισότητες.

Δείκτης Gini

• Τι μετρά: Την εισοδηματική ανισότητα (0 = τέλεια ισότητα, 100 = απόλυτη ανισότητα).
• Θετικό: Σταθερότητα σε σχέση με παλαιότερα έτη.
• Αρνητικό: 31,8 είναι πάνω από τον μέσο όρο ΕΕ (30), δείχνει ισχυρή συγκέντρωση πλούτου.

Αναλογία S80/S20 (Income Quintile Share Ratio)

• Τι μετρά: Πόσες φορές το εισόδημα του πλουσιότερου 20% υπερβαίνει αυτό του φτωχότερου 20%.
• Θετικό: Δεν είναι από τα χειρότερα στην ΕΕ.
• Αρνητικό: 5,27 σημαίνει ότι το ανώτερο 20% κερδίζει πάνω από 5 φορές το κατώτερο, εντείνοντας κοινωνικές ανισότητες.

Ανεργία

• Τι μετρά: Το ποσοστό ατόμων που δεν έχουν εργασία αλλά αναζητούν.
• Θετικό: Σημαντική μείωση σε σχέση με την περίοδο κρίσης.
• Αρνητικό: Υπάρχει υποαπασχόληση, επισφάλεια και «brain drain».

Κατώτατος Μισθός (€880)

• Θετικό: Αυξήθηκε σημαντικά μετά από χρόνια.
• Αρνητικό: Δεν καλύπτει το αυξημένο κόστος ζωής, υπολείπεται του μέσου ΕΕ σε αγοραστική δύναμη.

Ιδιωτικές Δαπάνες Υγείας (~33%)

• Τι μετρά: Το ποσοστό των συνολικών δαπανών υγείας που πληρώνουν τα νοικοκυριά (out-of-pocket payments).
• Θετικό: Υπάρχει δημόσιο σύστημα υγείας.
• Αρνητικό: Το 33% είναι διπλάσιο του μέσου ΕΕ (15%), επιβαρύνει κυρίως χαμηλά εισοδήματα.

Τιμές Διαμερισμάτων (+6,8%)

• Τι μετρά: Ετήσια αύξηση τιμών κατοικίας.
• Θετικό: Ενδείξεις ζήτησης και επενδύσεων.
• Αρνητικό: Αποκλείει νέους και χαμηλά εισοδήματα από την αγορά κατοικίας.

Housing Overburden (~29%)

• Τι μετρά: Το ποσοστό νοικοκυριών που δαπανούν πάνω από 40% του εισοδήματός τους για στέγαση.
• Θετικό: Λίγο καλύτερο από τα επίπεδα της κρίσης.
• Αρνητικό: Το υψηλότερο στην ΕΕ, με τεράστια πίεση στους ενοικιαστές.

Ελευθερία Τύπου (Press Freedom Index)

• Τι μετρά: Την ποιότητα και ανεξαρτησία της ενημέρωσης (κατάταξη από Reporters Without Borders).
• Θετικό: Υπάρχουν εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης.
• Αρνητικό: Η θέση 89η παγκοσμίως δείχνει περιορισμένη διαφάνεια και ελλιπή λογοδοσία.

Η αύξηση του κατώτατου μισθού αποτελεί θετική εξέλιξη, αλλά η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών υπονομεύεται από την άνοδο του κόστους ζωής. Οι τιμές των διαμερισμάτων αυξήθηκαν κατά 6,8% το πρώτο τρίμηνο του 2025, ενώ οι δαπάνες για ενέργεια και υγειονομική περίθαλψη επιβαρύνουν σημαντικά τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Πολλά νοικοκυριά αναγκάζονται να περιορίσουν βασικές ανάγκες, εντείνοντας τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Ταυτόχρονα, η Ελλάδα καταγράφει χαμηλές επιδόσεις στον Δείκτη Ελευθερίας Τύπου, γεγονός που περιορίζει τη διαφάνεια και τον δημόσιο έλεγχο. Η έλλειψη ανεξάρτητης ενημέρωσης δυσχεραίνει την κοινωνική ευαισθητοποίηση και την ουσιαστική λογοδοσία.

Περιφερειακές ανισότητες: Ανάπτυξη δύο ταχυτήτων

Η οικονομική πρόοδος δεν είναι ομοιόμορφη σε όλη τη χώρα. Η Αττική παραμένει ο δυναμικός πυρήνας της οικονομίας, με υψηλό ΑΕΠ ανά κάτοικο και αυξημένες ευκαιρίες απασχόλησης, αλλά και με το υψηλότερο κόστος στέγασης. Αντίθετα, περιφέρειες όπως η Ήπειρος, η Δυτική Μακεδονία και η Ανατολική Μακεδονία-Θράκη αντιμετωπίζουν χαμηλή απασχόληση, περιορισμένη παραγωγική βάση και δομικές αδυναμίες, με το ΑΕΠ ανά κάτοικο να κυμαίνεται μόλις στο 40–55% του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Η περιφερειακή ανισότητα δεν είναι απλώς οικονομικό ζήτημα. Αποτελεί θεμελιώδη κοινωνική πρόκληση που απειλεί να διχάσει τη χώρα και να υπονομεύσει τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.

Στέγαση: Οικονομική επιβάρυνση και κοινωνικός κίνδυνος

Η στέγαση αποτελεί έναν από τους πιο πιεστικούς παράγοντες για τα ελληνικά νοικοκυριά. Το 2024, το 65,1% των μοναχικών ατόμων δαπανούσε πάνω από το 40% του εισοδήματός του για στέγαση. Σε αστικές περιοχές, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν περίπου 29%, ενώ σε εθνικό επίπεδο η Ελλάδα καταγράφει την υψηλότερη επιβάρυνση στέγασης στην ΕΕ με 28,5% το 2023.

Η υπερβολική επιβάρυνση οδηγεί σε κοινωνική απομόνωση και αυξημένο κίνδυνο φτώχειας, καθώς τα νοικοκυριά αναγκάζονται να θυσιάζουν βασικές ανάγκες για να διατηρήσουν την κατοικία τους.

Υγεία: Όταν η φροντίδα γίνεται πολυτέλεια

Παρά την ύπαρξη δημόσιου συστήματος υγείας, η Ελλάδα καταγράφει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ιδιωτικών δαπανών στην Ευρώπη. Περίπου το 33% του συνολικού κόστους υγείας καλύπτεται από τα νοικοκυριά, ποσοστό διπλάσιο από τον μέσο όρο της ΕΕ και του ΟΟΣΑ. Αυτό περιορίζει την πρόσβαση σε φάρμακα, εξετάσεις και θεραπείες, ιδιαίτερα για τα χαμηλότερα εισοδήματα.

Κράτος βαρίδι για το κόστος ζωής

Η ελληνική οικονομία συχνά δέχεται περιορισμούς από τον ίδιο τον δημόσιο τομέα, που απορροφά μεγάλο μέρος του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών. Υψηλοί άμεσοι και έμμεσοι φόροι, αυξημένο κόστος ενέργειας και τέλη μεταφορών δημιουργούν ένα “βάρος πάνω στον πολίτη”, περιορίζοντας αγοραστική δύναμη, επενδυτικές δυνατότητες και αποταμίευση. Παράλληλα, αυτές οι επιβαρύνσεις συντηρούν ανισότητες, καθώς οι πιο ευάλωτοι πληρώνουν αναλογικά περισσότερο, ενώ μειώνουν το θετικό αίσθημα οικονομικής προόδου.

Τι σημαίνουν αυτές οι επιβαρύνσεις

Η σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο αποκαλύπτει ότι το ελληνικό κράτος λειτουργεί περισσότερο ως βαρίδι παρά ως μοχλός οικονομικής ισορροπίας. Ο υψηλός ΦΠΑ καθιστά ακριβότερα τα βασικά αγαθά, πλήττοντας κυρίως τα χαμηλά εισοδήματα. Η βαριά φορολογία στα καύσιμα και το αυξημένο ενεργειακό κόστος επιβαρύνουν όχι μόνο τα νοικοκυριά αλλά και τις επιχειρήσεις, μετακυλίοντας αυξήσεις τιμών σε ολόκληρη την αγορά.

Ο ΕΝΦΙΑ και οι υψηλοί συντελεστές φόρου εισοδήματος περιορίζουν την κατανάλωση και την αποταμίευση, αποδυναμώνοντας τις δυνατότητες επενδύσεων και ανάπτυξης. Στον τομέα της ενέργειας, η Ελλάδα παραμένει στις ακριβότερες χώρες της Ευρώπης, με αποτέλεσμα η κάλυψη βασικών αναγκών – όπως θέρμανση και ηλεκτρισμός – να απορροφά δυσανάλογο ποσοστό του οικογενειακού προϋπολογισμού, ιδιαίτερα για τα ευάλωτα νοικοκυριά.

Το συμπέρασμα είναι σαφές: η υφιστάμενη φορολογική και τιμολογιακή πολιτική που εν πολλοίς ελέγχει ο κρατικός μηχανισμός, αντί να ενισχύει την κοινωνική συνοχή, βαθαίνει τις ανισότητες και περιορίζει την αίσθηση οικονομικής προόδου, καθιστώντας το κόστος ζωής στην Ελλάδα ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για βιώσιμη ανάπτυξη.

Διεύρυνση της πίτας και δίκαιη κατανομή

Η Ελλάδα καλείται να αντιμετωπίσει τη διπλή πρόκληση της μεγέθυνσης και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η απλή ανακατανομή των υπαρχόντων πόρων δεν αρκεί. Απαιτείται διεύρυνση της οικονομικής πίτας μέσω βιώσιμης, καινοτόμου και κοινωνικά ευαίσθητης ανάπτυξης. Η παραγωγική ανασυγκρότηση, η ενίσχυση της απασχόλησης και η επένδυση σε δημόσιες υποδομές μπορούν να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για μια οικονομία που δεν αποκλείει, αλλά συμπεριλαμβάνει.

Η δίκαιη και αξιοκρατική κατανομή των ωφελειών της ανάπτυξης είναι εξίσου κρίσιμη. Χωρίς αποτελεσματικά κοινωνικά δίκτυα, οι ευάλωτες ομάδες — παιδιά, μονογονεϊκές οικογένειες, νέοι, άτομα με χαμηλό εισόδημα — θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν δυσανάλογες δυσκολίες. Η κοινωνική πολιτική δεν πρέπει να είναι απλώς διορθωτική, αλλά προληπτική και ενδυναμωτική με σκοπό να εντάξει όσο το δυνατόν περισσότερους Έλληνες στον παραγωγικό μηχανισμό της χώρας.

Στρατηγικές προτάσεις για το Μέλλον

Για να επιτευχθεί μια ισόρροπη και βιώσιμη πορεία, απαιτούνται συνεκτικές και στοχευμένες παρεμβάσεις:

• Ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας: Έμφαση στην παιδική φτώχεια, τις μονογονεϊκές οικογένειες και τους νέους, με δίκαια επιδόματα και υποστήριξη εισοδήματος.
• Ρύθμιση του κόστους στέγασης: Προώθηση προσιτής κατοικίας, επιδοτήσεις ενοικίων, προστασία των ενοικιαστών και ενίσχυση κοινωνικών προγραμμάτων.
• Αναβάθμιση των δημόσιων υποδομών υγείας: Μείωση εξάρτησης από ιδιωτικές δαπάνες, καθολική πρόσβαση σε ποιοτική υγειονομική φροντίδα και πρόληψη.
• Περιφερειακή πολιτική με στόχευση: Ενίσχυση της παραγωγικής βάσης, μείωση γεωγραφικών ανισοτήτων και δημιουργία ευκαιριών σε περιοχές εκτός αστικών κέντρων.
• Δικαιοσύνη, Διαφάνεια και Καταπολέμηση Διαφθοράς: Γρήγορες και δίκαιες διαδικασίες, πλήρης λογοδοσία των θεσμών, ενίσχυση ελευθερίας του Τύπου, καταπολέμηση διαφθοράς σε όλα τα επίπεδα.
• Κράτος που δουλεύει για τον πολίτη: Στρατηγική εφαρμογή πολιτικών που ενισχύουν την εμπιστοσύνη, την κοινωνική συμμετοχή και την οικονομική ανεξαρτησία όλων των πολιτών.

Με αυτές τις στρατηγικές, η Ελλάδα μπορεί να ανακάμψει οικονομικά, να μειώσει τις ανισότητες και να οικοδομήσει ένα κράτος που πραγματικά υπηρετεί τους πολίτες και προάγει την κοινωνική ευημερία. Χωρίς πολλά λογία αλλά με πολλά έργα.

Συμπέρασμα: Ανάπτυξη για όλους

Η Ελλάδα δεν χρειάζεται απλώς ανάπτυξη. Χρειάζεται μια νέα αντίληψη για την πρόοδο: όχι μόνο αύξηση του ΑΕΠ, αλλά ουσιαστική βελτίωση της ζωής για όλους. Η κοινωνική συνοχή, η θεσμική εμπιστοσύνη, η δίκαιη κατανομή πόρων και η αποτελεσματική λειτουργία του κράτους αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους μιας ανθεκτικής και ευημερούσας κοινωνίας.

Η μετάβαση από την αριθμητική πρόοδο στην πραγματική ευημερία απαιτεί πολιτική βούληση, διαφάνεια, γρήγορη και δίκαιη Δικαιοσύνη και ενεργή συμμετοχή των πολιτών. Μόνο έτσι η Ελλάδα μπορεί να ξεπεράσει το παράδοξο της ανάπτυξης που δεν αγγίζει όλους, να εξαλείψει τις ανισότητες και να οικοδομήσει ένα μέλλον όπου η πρόοδος γίνεται πραγματικά κοινό αγαθό — ένα μέλλον που ανήκει σε κάθε πολίτη.

Πηγές: 

• Eurostat — People at risk of poverty or social exclusion (AROPE, 2024). European Commission

• ELSTAT — Labour Force Survey: May 2025 (seasonally adjusted unemployment 7.9%). ELSTAT

• Κυβερνητικές ανακοινώσεις / ειδησεογραφία — Κατώτατος μισθός €880 από 01/04/2025. com

• Bank of Greece — Indices of residential property prices: Q1 2025 (+6.8% y/y). Bank of Greece+1

• OECD / European Observatory — Health at a Glance Europe / Greece profile (OOP ≈33%). OECD+1

• Eurostat — Housing cost overburden rate / Living conditions (2023–2024). European CommissionTrading Economics

• Spitogatos — Property & rental index Q2 2025 (local price σημεία αναφοράς). Spitogatos

• OECD — Job Creation & Local Economic Development 2024 / country note Greece (περιφερειακά θέματα απασχόλησης). OECD+1

• RSF / HRW / Reuters — ρεπορτάζ & αναλύσεις για την ελευθερία του τύπου και πιέσεις σε ΜΜΕ (2024–2025). iMEdD ContentReuters

* Ο Nicholas Havoutis διαθέτει πολυετή εμπειρία στην ηγεσία στρατηγικών χρηματοοικονομικών μονάδων, έχοντας διατελέσει στέλεχος της JPMorgan (Νέα Υόρκη), της Chase Manhattan Bank (Λονδίνο) και της Eurobank (Αθήνα). Παράλληλα, έχει σημαντική παρουσία στον χώρο των ΜΜΕ. Σήμερα, ως επικεφαλής της SoZone Limited, συμβουλεύει επιχειρήσεις και επενδυτές σε διεθνή ανάπτυξη, οργανική βελτιστοποίηση και στρατηγικές συγχωνεύσεων και εξαγορών.