Κρίση Εμπιστοσύνης: Οταν οι αριθμοί λένε... ψέματα

Στον σύγχρονο κόσμο, οι αριθμοί καθορίζουν σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής μας. Από τις κυβερνητικές αποφάσεις μέχρι τις επενδυτικές κινήσεις, τα οικονομικά στοιχεία επηρεάζουν τις επιλογές των πολιτών και την πορεία των αγορών. Όμως, όταν τα στοιχεία παρουσιάζονται ανακριβώς ή παραποιούνται, η εμπιστοσύνη καταρρέει και οι συνέπειες γίνονται ορατές σε όλους.

Η παραποίηση δεδομένων δεν είναι απλώς τεχνικό ζήτημα. Είναι βαθιά πολιτικό και κοινωνικό, καθώς κάθε αριθμός που δημοσιεύεται μπορεί να εξυπηρετήσει κάποιους και να βλάψει άλλους, να κρύψει προβλήματα ή να δημιουργήσει ψευδείς εντυπώσεις.

Ας ξεκινήσουμε από διεθνή παραδείγματα και σταδιακά να εστιάσουμε στην ελληνική πραγματικότητα.

Διεθνείς περιπτώσεις παραποίησης στοιχείων

Η Αργεντινή αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα των κινδύνων που κρύβει η ανακρίβεια. Κατά την προεδρία της Κριστίνα Κίρχνερ, μεταξύ 2007 και 2015, η κυβέρνηση εμφάνιζε σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά πληθωρισμού από ό,τι ήταν πραγματικά.

Το 2013, ανεξάρτητοι οικονομολόγοι εκτίμησαν τον πληθωρισμό στο 25-30%, ενώ τα επίσημα στοιχεία έδειχναν μόλις 10-12%. Σκοπός ήταν η δημιουργία εντυπώσεων οικονομικής σταθερότητας και η μείωση του κόστους δανεισμού, με αποτέλεσμα την απώλεια εμπιστοσύνης των πολιτών και των αγορών.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η κρίση των subprime δανείων το 2007-2009 ανέδειξε πώς η υπερεκτίμηση δανείων υψηλού κινδύνου από μεγάλες τράπεζες, όπως η Lehman Brothers, οδήγησε σε παγκόσμια ύφεση. Η παραποίηση ή η απόκρυψη ζημιών δημιούργησε ψευδείς εντυπώσεις σταθερότητας.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ιταλία και η Ισπανία υπομέτρησαν τα ελλείμματά τους κατά την κρίση της Ευρωζώνης (2009-2012), για να αποφύγουν την επιβολή αυστηρών μέτρων. Όταν τα πραγματικά στοιχεία αποκαλύφθηκαν, προκάλεσαν ένταση στις αγορές και ανάγκασαν τις κυβερνήσεις να λάβουν δύσκολες αποφάσεις.

Συμπέρασμα: Κερδισμένοι από την παραποίηση είναι κυβερνήσεις, τράπεζες και επιχειρήσεις που αναζητούν βραχυπρόθεσμα οφέλη. Οι χαμένοι είναι οι πολίτες και η οικονομική σταθερότητα.

Η ελληνική κρίση χρέους

Η Ελλάδα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα των συνεπειών της ανακρίβειας. Το 2009, το αρχικό έλλειμμα ανακοινώθηκε στο 6,5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ). Ένα χρόνο αργότερα, η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) το αναθεώρησε σε 15,4% του ΑΕΠ.

Η αρχική υποεκτίμηση φαίνεται να είχε στόχο την αποφυγή πανικού στις αγορές και τη μείωση του κόστους δανεισμού. Η Eurostat ζήτησε ακριβέστερα στοιχεία, αποκαλύπτοντας την πραγματική κατάσταση.

Η ελληνική εμπειρία δείχνει ότι η ανακρίβεια συνδέεται με πολιτικές πιέσεις και εξωτερικές απαιτήσεις. Κάθε δημοσιευμένος αριθμός επηρεάζει αποφάσεις που καθορίζουν μισθούς, συντάξεις και σταθερότητα της χώρας.

Ποιον να εμπιστευτούμε

Στην Ελλάδα, η ΕΛΣΤΑΤ έχει αντιμετωπίσει αμφισβήτηση, αλλά παραμένει επίσημος φορέας. Η Eurostat, ως ευρωπαϊκός ανεξάρτητος οργανισμός, παρέχει συγκρίσιμα και αξιόπιστα στοιχεία. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα συχνά παρέχουν συμπληρωματική, ανεξάρτητη αξιολόγηση. Επιπλέον, φορείς όπως το ΙΟΒΕ και πανεπιστημιακά ιδρύματα προσφέρουν κρίσιμη παρακολούθηση.

Στρατηγική: Διασταύρωση στοιχείων από πολλαπλές πηγές, κριτική σκέψη και συνεχής ενημέρωση είναι απαραίτητες για την ακριβή εικόνα.

Νέα πρόκληση: Η Τεχνητή Νοημοσύνη

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) μπορεί να βελτιώσει την ανάλυση οικονομικών δεδομένων, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να δημιουργήσει ψευδείς εντυπώσεις. Αλγόριθμοι που βασίζονται σε ελλιπή ή προκατειλημμένα δεδομένα μπορούν να παράγουν ανακρίβειες, ενώ εργαλεία παραγωγής κειμένου ή γραφημάτων μπορούν να δημιουργήσουν ψεύτικες εκθέσεις που μοιάζουν επίσημες.

Οι συνέπειες είναι σημαντικές: μειωμένη εμπιστοσύνη πολιτών και επενδυτών, λανθασμένες αποφάσεις πολιτικής και ενίσχυση κοινωνικών ανισοτήτων. Η αντιμετώπιση απαιτεί διαφάνεια στους αλγορίθμους, διασταύρωση με επίσημες πηγές και κριτική σκέψη. Η AI αποτελεί έτσι ένα νέο πεδίο όπου η γνώση και η αξιοπιστία των στοιχείων είναι κρίσιμη.

Ποιος κερδίζει από την παραποίηση;

• Κυβερνήσεις: Εμφάνιση σταθερότητας και μείωση δανειακού κόστους.
• Τράπεζες και επιχειρήσεις: Προσέλκυση κεφαλαίων και εντυπωσιασμός αγορών.
• Πολιτικά κόμματα: Θετική προβολή των μέτρων τους.

Οι χαμένοι είναι οι πολίτες, οι επενδυτές και η κοινωνική εμπιστοσύνη.

Συμπέρασμα

Η εμπιστοσύνη στα οικονομικά δεδομένα δεν είναι δεδομένη. Διεθνείς και ελληνικές περιπτώσεις δείχνουν ότι βραχυπρόθεσμα κερδίζουν όσοι παραποιούν στοιχεία, ενώ οι πολίτες υφίστανται τις συνέπειες. Η γνώση, η κριτική προσέγγιση και η διασταύρωση πηγών είναι τα ισχυρότερα όπλα απέναντι στην παραποίηση.

Οι αριθμοί που κατανοούμε επηρεάζουν τη ζωή μας, την οικονομία και το μέλλον της χώρας.

Βασικές πηγές: INDEC, Αργεντινή, 2013, The Economist, 2013, Financial Crisis Inquiry Report, ΗΠΑ, 2011, Eurostat Reports, 2010-2012, ΕΛΣΤΑΤ, Ανακοινώσεις 2009-2011, ΙΟΒΕ, Μελέτες Οικονομικής Στατιστικής, 2010-2023

* Ο Nicholas Havoutis διαθέτει πολυετή εμπειρία στην ηγεσία στρατηγικών χρηματοοικονομικών μονάδων, έχοντας διατελέσει στέλεχος της JPMorgan (Νέα Υόρκη), της Chase Manhattan Bank (Λονδίνο) και της Eurobank (Αθήνα). Παράλληλα, έχει σημαντική παρουσία στον χώρο των ΜΜΕ. Σήμερα, ως επικεφαλής της SoZone Limited, συμβουλεύει επιχειρήσεις και επενδυτές σε διεθνή ανάπτυξη, οργανική βελτιστοποίηση και στρατηγικές συγχωνεύσεων και εξαγορών.