Οι κεντρικές τράπεζες υπονομεύουν το σύστημα

Ποιος θα περίμενε πριν τη μεγάλη ύφεση του 2007-2008, πως ο Ντόναλντ Τραμπ θα εκλεγόταν πρόεδρος των ΗΠΑ και ένας γηραιός σοσιαλίζων πολιτικός, όπως ο Μπέρνι Σάντερς, θα διεκδικούσε μέχρι το τέλος το χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος, κινητοποιώντας πολλούς νέους;

Μάλλον ελάχιστοι.

Ποιος θα περίμενε ότι ο Αλέξης Τσίπρας θα γινόταν πρωθυπουργός της Ελλάδας το 2008-2009; Μάλλον λίγοι.

Πόσοι περίμεναν ότι η Βρετανία θα ψήφιζε για να βγει από την ΕΕ (Brexit) και θα εμφάνιζε τέτοια ανικανότητα διαχείρισης της διαδικασίας εξόδου, πριν από μια πενταετία;

Kι όμως, αυτά και άλλα πολλά έλαβαν χώρα.

Αυτό συνέβη γιατί ευνοήθηκαν από τις επικρατούσες κοινωνικές και  οικονομικές συνθήκες.

Αναμφισβήτητα, οι συνθήκες διέφεραν από χώρα σε χώρα. Όμως, διαθέτουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά.

Αν εξαιρέσουμε την Ελλάδα, που βίωσε τη χειρότερη οικονομική κρίση ανεπτυγμένης χώρας από το κραχ του 1929, οι υπόλοιπες δεν βίωσαν κάτι αντίστοιχο.

Όμως, είδαν τις οικονομικές ανισότητες να αυξάνονται εις βάρος εκείνων που στην Ελλάδα αποκαλούμε μη προνομιούχους.

Ιστορικοί παρατηρούν ότι τέτοιες ανισότητες έχουν να παρατηρηθούν από τη δεκαετία του 1930.

Μερικοί βρίσκουν ομοιότητες μεταξύ εκείνης της εποχής και της σημερινής, όπου οι συγκρούσεις μεταξύ των λαϊκιστών της αριστεράς και της δεξιάς ήταν στην ημερήσια διάταξη.

Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η διαπίστωση ανθρώπων της αγοράς, όπως ο Ray Dalio της Bridgewater Associates, ότι το σύστημα δεν δουλεύει για την ευημερία της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών αλλά αναπαράγει «αυτοεκπληρούμενα σπιράλ» για τους έχοντες και τους μη έχοντες.

Αυτό σημαίνει πως το σύστημα θα πρέπει να μεταρρυθμιστεί.       

Πόσο εύκολο και εφικτό είναι κάτι τέτοιο, αν σημαντικό μέρος της ευθύνης για τη σημερινή κατάσταση φέρουν οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες όπως η ΕΚΤ, η Fed, η Τράπεζα της Ιαπωνίας;

Στην εύλογη προσπάθειά  τους να αποτρέψουν την εμφάνιση του αποπληθωρισμού και να επαναφέρουν τις οικονομίες σε τροχιά ανάπτυξης μετά τη μεγάλη ύφεση, οι κεντρικές τράπεζες το παράκαναν.  

Δεν σταμάτησαν στη μείωση των επιτοκίων και στις μη συμβατικές αγορές κρατικών ομολόγων μέχρι κάποιο σημείο.

Προχώρησαν πολύ περισσότερο, οδηγώντας τα επιτόκια παρέμβασης κοντά στο μηδέν ή και κάτω από αυτό ενώ αύξησαν τις αγορές τίτλων και τις επέκτειναν σε εταιρικά ομόλογα, μετοχές κ.λπ., ενθαρρύνοντας τη δημιουργία φούσκας σε επιμέρους αγορές και την περαιτέρω αύξηση του χρέους.    

Όμως, οι φούσκες καταλήγουν είτε σε καταστροφή πλούτου, είτε σε άνιση αναδιανομή υπέρ μιας μειοψηφίας που περιλαμβάνει συνήθως τους οικονομικά εύρωστους.

Τα πράγματα μπορεί να χειροτερεύσουν, αν οι κεντρικές τράπεζες, φοβούμενες τα χειρότερα, επεμβαίνουν για να προστατεύσουν τις φούσκες όπως ήδη γίνεται.

Η στρέβλωση στις αγορές και τις οικονομίες από τις παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών είναι τέτοια που δεν αφήνουν το σύστημα να προσαρμοσθεί.

Οσο αυτό συνεχίζεται, αφενός, ο κίνδυνος κατάρρευσης αργότερα αυξάνεται και αφετέρου, οι οικονομικές ανισορροπίες και ανισότητες δεν διορθώνονται, δίνοντας τροφή και επιχειρήματα στα λαϊκιστικά κόμματα της αριστεράς και της δεξιάς.

Η αναμενόμενη άνοδος των λαϊκιστικών κομμάτων στις ευρωεκλογές, στις εθνικές εκλογές σε χώρες της ΕΕ και λαϊκιστών υποψηφίων στις ΗΠΑ το επιβεβαιώνει.

Δυστυχώς, όποια κι αν είναι η λύση, θα είναι επώδυνη.