Στασιμοπληθωριστική κρίση χρέους;

Το παγκόσμιο ιδιωτικό και δημόσιο χρέος ανερχόταν στο 220% το 1999, όταν γινόταν το πάρτι στα Χρηματιστήρια διεθνώς, συμπεριλαμβανομένης της Σοφοκλέους (πριν από την πτώση του Σεπτεμβρίου).

Στο τέλος του 3ου τριμήνου του 2021, ο λόγος του συνολικού παγκόσμιου χρέους προς το ΑΕΠ υποχώρησε στο 350% από 360% στις αρχές της χρονιάς, σύμφωνα με το IIF. Η μείωση του λόγου οφείλεται κυρίως στην ισχυρή ανάκαμψη των οικονομιών που περιόρισε τις δανειακές ανάγκες τους και την άνοδο του ΑΕΠ. Είναι η πρώτη μείωση του παγκόσμιου χρέους τα τελευταία δυόμισι χρόνια και δεν αποκλείεται να συνεχίσθηκε το τελευταίο τρίμηνο του 2021.

Παρ’ όλα αυτά, το παγκόσμιο χρέος βρίσκεται σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα παρά τα χαμηλά επίπεδα επιτοκίων που επικρατούν εδώ και χρόνια χάρη στην επεκτατική νομισματική πολιτική των μεγάλων κεντρικών τραπεζών. Αρκετοί οικονομολόγοι πιστεύουν ότι ο πιο βιώσιμος τρόπος απεγκλωβισμού από το υψηλό χρέος είναι να τυπωθεί χρήμα, να αυξηθεί ο πληθωρισμός και να συμπιεσθούν τα πραγματικά επιτόκια, δηλ. η διαφορά των ονομαστικών επιτοκίων από τον πληθωρισμό.

Οι εναλλακτικοί τρόποι είναι η μείωση των κρατικών δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ ή/και η αύξηση των φόρων. Όμως, πολλοί θεωρούν ότι η μείωση των κρατικών δαπανών είναι πολιτικά ανέφικτη λόγω της υψηλής εισοδηματικής ανισότητας και της ανισότητας του πλούτου σε συνδυασμό με τις απώλειες που έχουν υποστεί τμήματα του πληθυσμού σε διάφορες χώρες από την Covid, τη μετανάστευση και την παγκοσμιοποίηση.

Μη ρεαλιστική χαρακτηρίζεται επίσης η αύξηση των φόρων στους εύπορους και άλλους. Κι αυτό γιατί μπορεί να αποφέρει αφενός λιγότερα έσοδα από τα προσδοκώμενα, αφετέρου, ταυτόχρονα να υπονομεύσει την ανάκαμψη της οικονομίας.

Ο «ελληνικός» τρόπος της μείωσης του λόγου χρέους μέσω αύξησης του ΑΕΠ που συνοδεύεται από περικοπές φόρων χωρίς διαρθρωτικές μειώσεις δαπανών δεν βρίσκεται στο τραπέζι των συζητήσεων. Αν όμως ο ευκολότερος δρόμος πολιτικά για την ελάφρυνση από το βάρος του χρέους είναι ο σταδιακά υψηλότερος και απροσδόκητος πληθωρισμός ώστε να μειωθεί η πραγματική αξία του μακροπρόθεσμου χρέους σταθερού επιτοκίου, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να προκύψει άλλη κρίση.

Όχι μόνο γιατί ένα σημαντικό μέρος του συνολικού παγκόσμιου χρέους είναι βραχυπρόθεσμο και πρέπει να ανατιμολογηθεί, ούτε γιατί οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν εκδώσει χρέος σε ξένο νόμισμα και επομένως η αύξηση του πληθωρισμού δεν τις ευνοεί. Γιατί, όπως ισχυρίζεται ο N. Roubini, «οι αγορές μελλοντικά θα προεξοφλήσουν τον ευμετάβλητο πληθωρισμό, άρα τα ασφάλιστρα κινδύνου θα είναι υψηλότερα. Ως εκ τούτου, τα πραγματικά επιτόκια αυξάνονται και μελλοντικά το επίπεδο της εξυπηρέτησης χρέους θα γίνει μη βιώσιμο».

Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη κι άλλους μακροπρόθεσμους παράγοντες όπως η υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης, η κλιματική αλλαγή, η γήρανση του πληθυσμού και τα προβλήματα στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα που ευνοούν την άνοδο του πληθωρισμού, το συμπέρασμα που προκύπτει είναι προφανές. Η ανάπτυξη θα δεχθεί πλήγμα την ίδια στιγμή που τα υψηλά επίπεδα χρέους και ο υψηλότερος πληθωρισμός θα συνυπάρχουν.

Θα μπορούσε η τεχνολογία να βοηθήσει στην αποφυγή του τροχαίου όπως λέει ο Roubini; Οι ένορκοι δεν έχουν βγάλει ακόμη την απόφασή τους.