Από την Αραβική Άνοιξη στην Ουκρανία

Οι χαμένοι από τις οικονομικές συνέπειες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία είναι πολλοί. Φυσικά, για να το ξεκαθαρίσουμε, κανείς δεν υποφέρει περισσότερο από τον ουκρανικό λαό, που βλέπει μεγάλες πόλεις της χώρας του να βομβαρδίζονται από τους Ρώσους και εγκαταλείπει τις εστίες του κατά εκατομμύρια για να σωθεί.

Με την τιμή της αμόλυβδης στα 2 ευρώ το λίτρο στην Ελλάδα και το πετρέλαιο θέρμανσης στο 1,168 ευρώ το λίτρο και την τιμή του ρεύματος να έχει αυξηθεί παρά τις επιδοτήσεις, δεν χρειάζεται να πάει κανείς μακριά για να το διαπιστώσει. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει στις μη πετρελαιοπαραγωγικές χώρες της Ευρώπης, της Ασίας κι αλλού. Και είναι μεν αλήθεια ότι το ράλι στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου είχε αρχίσει πριν από την εισβολή, όμως είναι επίσης αλήθεια ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έκανε τα πράγματα χειρότερα.

Οι μεγάλοι χαμένοι από το ράλι στις τιμές της ενέργειας είναι τα χαμηλά και μεσαία εισοδηματικά στρώματα του πληθυσμού αλλά και οι επιχειρήσεις που πρέπει να απορροφήσουν μέρος ή όλο το κόστος. Όμως, δεν είναι μόνο η ενέργεια. Χαμένοι υπάρχουν κι αλλού όπως σε βιομηχανικά μέταλλα που Ρωσία και Ουκρανία είναι μεγάλοι παραγωγοί. Η Ρωσία ελέγχει το 10% περίπου των παγκόσμιων αποθεμάτων χαλκού και είναι μεγάλος παραγωγός νικελίου και πλατίνας. Η Ουκρανία είναι κύριος παραγωγός του νέον, που χρησιμοποιείται στους ημιαγωγούς.  

Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα των FT, το Πεκίνο εξετάζει μέτρα για να διασώσει το Tsingshan Holding Group που παράγει ατσάλι καθώς πόνταρε σε μείωση της τιμής του νικελίου την περίοδο που έκανε ράλι μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Κι επειδή το νικέλιο χρησιμοποιείται επίσης στις μπαταρίες που τροφοδοτούν ηλεκτρικά αυτοκίνητα όπως της Tesla και όχι μόνο, οι επιπτώσεις από τη μεγάλη άνοδο της τιμής του δεν περιορίζονται στο ατσάλι. Το κινεζικό γκρουπ δεν είναι το μοναδικό χαμένο από το «στρίμωγμα» της αγοράς του νικελίου στο LME. Θύμα επίσης είναι το ίδιο το χρηματιστήριο μετάλλων του Λονδίνου, που διέκοψε τη συναλλακτική δραστηριότητα στα προθεσμιακά συμβόλαια νικελίου και ακύρωσε συναλλαγές, πλήττοντας τη φήμη του και μπλέκοντας ίσως σε νομικές περιπέτειες.

Όμως, εκείνο που θα μπορούσε να πυροδοτήσει τις μεγαλύτερες πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές είναι ο πληθωρισμός των τροφίμων. Ιδιαίτερα το σιτάρι, το καλαμπόκι, το κριθάρι, τη σίκαλη. Η Ουκρανία είναι πλέον ο μεγαλύτερος προμηθευτής της Κίνας σε καλαμπόκι και χωρών της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Ο πόλεμος συνεχίζεται και υπάρχει ανησυχία ότι σημαντικό μέρος των εκτάσεων δεν θα καλλιεργηθεί. Υπάρχουν αναφορές στον διεθνή Τύπο πως σε κάποιες εκτάσεις υπάρχουν διάσπαρτα υπολείμματα μετάλλων από οβίδες, κατεστραμμένα τανκς, οχήματα κ.λπ. Αν λοιπόν ο σιτοβολώνας που λέγεται Ουκρανία δεν μπορεί να παραγάγει αρκετό σιτάρι και άλλα αγροτικά προϊόντα, οι τιμές θα παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα και ίσως αυξηθούν περαιτέρω εν μέσω ελλείψεων.

Η μεγάλη αύξηση της τιμής των λιπασμάτων λόγω φυσικού αερίου συνηγορεί επίσης υπέρ των υψηλών τιμών στα τρόφιμα. Ο δείκτης τιμών των τροφίμων του ΟΗΕ έχει ξεπεράσει το ιστορικό υψηλό του 2011. Είναι λοιπόν πιθανό, το ψωμί και άλλα τέτοια προϊόντα ευρείας κατανάλωσης σε χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής να πωλούνται πανάκριβα το φθινόπωρο. Πολλοί ισχυρίζονται ότι η αύξηση της τιμής του ψωμιού έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις λαϊκές κινητοποιήσεις με αίτημα περισσότερη δημοκρατία, που ξεκίνησαν από την Τυνησία το 2011 και εξαπλώθηκαν στον Αραβικό κόσμο. Αυτό που έγινε γνωστό ως Αραβική Άνοιξη.

Κάποιοι άλλοι, όπως ο Charlie Robertson της Renaissance Capital, αμφισβητούν κατά πόσο αυτό είναι σωστό. Οι ίδιοι αποδίδουν την εξέγερση στη Τυνησία στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου και της μεσαίας τάξης παρά στον πληθωρισμό του ψωμιού και των τροφίμων, που ήταν μικρός. Παρ’ όλα αυτά η ιστορία διδάσκει ότι οι μεγάλες πολιτικές αλλαγές ήταν συχνά αποτέλεσμα του υπερπληθωρισμού. Με τις συγκρούσεις στην Ουκρανία να μαίνονται, όλα τα ενδεχόμενα είναι πιθανά.