Η ιταλική «βόμβα» χρέους και η Ελλάδα

Το καλοκαίρι του 2012, ο τότε πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι δήλωνε ότι θα κάνει οτιδήποτε χρειαζόταν για να σώσει το ευρώ, πείθοντας τις αγορές για τις προθέσεις του και βάζοντας τέρμα στην αμφισβήτηση του πρότζεκτ του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος. Οι πιέσεις στις αποδόσεις και στα spreads των ιταλικών, των ισπανικών και των πορτογαλικών ομολόγων υποχώρησαν τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, χωρίς να χρειασθεί η ΕΚΤ να ξοδευτεί. Είναι μια από τις στιγμές στην ιστορία της ΕΚΤ που ο Ντράγκι θα μνημονεύεται. 

Οι παρεμβάσεις του ήταν πιο αθόρυβες στο παρασκήνιο άλλες φορές, π.χ. για να διατηρήσει ο οίκος DBRS την Πορτογαλία, αλλά εξίσου αποτελεσματικές. O ίδιος θα ήθελε επίσης να μνημονεύεται για το έργο του ως πρωθυπουργού της Ιταλίας από τον Φεβρουάριο του 2021, όταν ανέλαβε εν μέσω πολιτικής κρίσης. Όμως, η πρόκληση μοιάζει μεγαλύτερη.

Η Ιταλία έχει εθιστεί να βλέπει την ΕΚΤ να «σκουπίζει» σημαντικό μέρος των εκδόσεων ομολόγων που κάνει μέσω του τακτικού QE και του έκτακτου προγράμματος για την πανδημία (PEPP). H EKT εκτιμάται πως κατέχει ιταλικά ομόλογα αξίας 720 δισ. ευρώ και πλέον ή πάνω από 40% του ΑΕΠ της. Με τον πληθωρισμό στην ευρωζώνη στο 7,4% σε ετήσια βάση τον Απρίλιο και την οικονομία και τις αγορές πλημμυρισμένες με ρευστότητα ύψους 4 τρισ. περίπου την τελευταία διετία μέσω της αγοράς τίτλων από την ΕΚΤ, τα πράγματα αλλάζουν.

Η ΕΚΤ έχει ήδη γνωστοποιήσει την πρόθεσή της να βάλει τέλος στο πολύ φθηνό και άφθονο χρήμα, για να περιορίσει τις πληθωριστικές πιέσεις. Αυτό δεν είναι καλό νέο για καμία υπερχρεωμένη χώρα, όπως η Ιταλία που είδε το δημόσιο χρέος της να ανεβαίνει προς το 150% του ΑΕΠ, δηλ. υψηλότερο σε σχέση με εκείνο που έστειλε την Ελλάδα σε μνημόνιο το 2010, και να πλήττεται από την ενεργειακή κρίση καθώς εισάγει το 40% περίπου των αναγκών της σε φυσικό αέριο από τη Ρωσία. Επιπλέον, η Ιταλία είναι η μοναδική χώρα της οποίας το κατά κεφαλήν εισόδημα υποχωρεί σε σύγκριση με εκείνο που είχε πριν από την ένταξη στο ευρώ.

Αν όμως πάθει τίποτα η Ιταλία, η οποία έχει την 3η μεγαλύτερη οικονομία στο ευρώ και κάπου 8-9 φορές μεγαλύτερη από την ελληνική, υπονομεύεται η Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Το πρόβλημα μετατρέπεται σε συστημικό και επηρεάζει τις υπόλοιπες χώρες της ευρωπεριφέρειας. Ιδίως την ακόμη πιο υπερχρεωμένη Ελλάδα.

Ορισμένοι στην Αθήνα βλέπουν και κάτι θετικό σ’ αυτό το σκηνικό. Η ευρωζώνη δεν μπορεί να αφήσει τη Ρώμη να βουλιάξει, γιατί μαζί της θα βουλιάξει το πρότζεκτ του ευρώ. Αν όμως η ευρωζώνη βοηθήσει την Ιταλία, δεν μπορεί να αφήσει τις άλλες, μικρότερες χώρες όπως η Ελλάδα απέξω, σύμφωνα μ’ αυτή τη συλλογιστική. Για λόγους ισονομίας, θα πρέπει να προσφέρουν τις ίδιες λύσεις και στην Ελλάδα.

Ασφαλώς, υπάρχει λογική σ’ αυτή τη τοποθέτηση. Αν όμως, ο πληθωρισμός αποδειχθεί ότι είναι δομικός, η ΕΚΤ θα πρέπει να είναι πιο επιθετική στις κινήσεις της. Σ’ αυτή την περίπτωση ισχύει το ρητό «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω».