Ο πόλεμος των ελίτ μάς αφορά

Καλό μήνα.

Μιλώντας στη συνάντηση των κεντρικών τραπεζιτών στο Τζάκσον Χολ του Γουαϊόμινγκ πριν από μια εβδομάδα, ο Τζέρομ Πάουελ της Fed κατέστησε σαφές ότι τα επιτόκια του δολαρίου θα ανέβουν κι άλλο, αν η αγορά εργασίας δεν συνεχίσει να χαλαρώνει.

Τα νέα στοιχεία για τις μειωμένες κενές θέσεις εργασίας και τον αριθμό των παραιτήσεων στις ΗΠΑ ενίσχυσαν τη θέση των «περιστεριών», που δεν θεωρούν σωστή την αύξηση των επιτοκίων παρέμβασης τον Σεπτέμβριο.

Ο αριθμός των θέσεων εργασίας που προστέθηκαν τον Αύγουστο είναι σημαντικός. Η Moody’s περιμένει ότι 162 χιλ. νέες θέσεις θα προστεθούν, περιοριζόμενες από την απεργία των εργαζομένων (σεναριογράφων κ.λπ.) του Χόλιγουντ. Οι τελευταίοι αριθμούν 16 χιλ. άτομα.

Η αναφορά της Moody’s και η αναφορά στην απεργία στο Χόλιγουντ μάς κίνησε την περιέργεια για άλλο λόγο. Κάπου στις αρχές Αυγούστου είχαμε διαβάσει ένα άρθρο των καθηγητών του ΜΙΤ, Daron Acemoglu, Simon Johnson, Austin Lentsch, με τίτλο «Ο αγώνας των σεναριογράφων του Χόλιγουντ είναι αγώνας όλων».

Σ’ εκείνο το άρθρο υποστήριζαν ότι οι σεναριογράφοι βρίσκονται αντιμέτωποι μ’ ένα μέλλον που όλοι οι εργαζόμενοι γνώσης θα αντιμετωπίσουν σύντομα. Το ζήτημα είναι πως η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) θα χρησιμοποιηθεί και από ποιους. Θα δουν οι παραγωγοί ταινιών το ΑΙ ως μέσον για να αντικαταστήσουν εργαζόμενους και να μειώσουν τα κόστη τους ή ως μέσο για να βοηθήσουν τους δημιουργικούς εργαζομένους να είναι πιο παραγωγικοί και να έχουν υψηλότερα εισοδήματα;

Οπως ανέφεραν, το ίδιο έργο έχει ξαναπαιχτεί. Στις αρχές του 20ού αιώνα, με την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών στην αυτοκινητοβιομηχανία. Αν η απεργία των σεναριογράφων αποτύχει, «άλλοι εργαζόμενοι της γνώσης θα έχουν ακόμη λιγότερες πιθανότητες να διαμορφώσουν το μέλλον της εργασίας και της τεχνολογίας», ανέφεραν.

Η αυτοματοποίηση αρκετών εργασιών και επαγγελμάτων είναι αναπόφευκτη λόγω ΑΙ. Αν όμως η αυτοματοποίηση γίνει αυτοσκοπός, το πιθανότερο είναι να διευρυνθούν οι οικονομικές ανισότητες. Αυτό ισχύει σ’ όλες τις μορφές τεχνολογίας.

Σύμφωνα με τον Ρωσοαμερικανό καθηγητή της πολυπλοκότητας Peter Turchin, ο οποίος εξετάζει την ιστορία εφαρμόζοντας μαθηματικά μοντέλα, οι δύο κυρίαρχες δυνάμεις στην αρνητική τάση των κοινωνιών προς την κατάρρευση είναι παρούσες σήμερα.

Η μία από τις δύο δυνάμεις, αναφέρει στο νέο βιβλίο του με τίτλο «End Times: Elites, Counter Elites and the Path of Political Disintegration», είναι η διεύρυνση της ανισότητας του πλούτου. Το 1983 υπήρχαν 66 χιλ. νοικοκυριά με περιουσία άνω των 10 εκατ. δολαρίων στις ΗΠΑ. Μέχρι το 2019, ο αριθμός είχε ανέβει σε 693.000, προσαρμοσμένος για τον πληθωρισμό, αλλά το εισόδημα και ο πλούτος του μέσου Αμερικανού υποχώρησε.

Ο δεύτερος αποσταθεροποιητικός παράγοντας είναι η υπερπαραγωγή των ελίτ, διογκωμένων από τους μορφωμένους επαγγελματίες κ.λπ., σύμφωνα με τον Turchin, στον οποίο έχουμε αναφερθεί ξανά στο παρελθόν. Ανάμεσα στα μέλη των ελίτ υπάρχει ανταγωνισμός για την εξουσία, το χρήμα και τη δόξα. Αλλοι είναι ιδεολόγοι, άλλοι γραφειοκράτες, άλλοι στρατιωτικοί και άλλοι χρηματοοικονομικοί. Όταν οι κοινωνίες βιώνουν κρίση, οι ισορροπίες ανάμεσα στις διάφορες φράξιες της ελίτ χαλάνε και η μια ομάδα πολεμά την άλλη, οδηγώντας σε κατάρρευση.

Η θεωρία του Turchin, η οποία βασίζεται στη μαθηματική ανάλυση της ιστορίας, έχει θιασώτες ανάμεσα σε νεόπλουτους της Σίλικον Βάλεϊ. Όμως, οι τελευταίοι ενδιαφέρονται πώς θα βγάλουν χρήματα από αυτή την κατάσταση, σύμφωνα με δηλώσεις του στον Guardian.

Υπάρχει ελπίδα; Ναι, είναι η απάντηση. Ο ομοσπονδιακός φορολογικός συντελεστής των ΗΠΑ ήταν 7% όταν εισήχθηκε το 1913, αλλά ανέβηκε στο 90% αργότερα και διατηρήθηκε εκεί για δύο δεκαετίες μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Γιατί; Η ελίτ κατανόησε πως θα είναι προς το συμφέρον όλων να μοιράσει μέρος του πλούτου της με τους υπολοίπους.

Αυτό δεν ισχύει σήμερα. Δεν διαφαίνεται κάποια συμφωνία ανακωχής μεταξύ των διαφορετικών φατριών στις ΗΠΑ ή σ’ άλλες χώρες. Η Ελλάδα είναι ίσως εξαίρεση, γιατί εδώ μοιράζονται πολλά χρήματα σε όλους.

Το κόλπο, λέει ο Turchin, δεν είναι να εξαφανισθούν οι ελίτ αλλά να ελεγχθούν.

Λίγο δύσκολο στην Ελλάδα αλλά όχι ακατόρθωτο, θα λέγαμε.