Ενδειξη μείζονος κρίσης η μεταβλητότητα των αγορών

Στο φαινόμενο της υπερανάπτυξης, στο ρόλο της επενδυτικής παιδείας, στο πρόβλημα της διαφθοράς και στο ρόλο των παραγώγων εστιάζει την προσοχή του ο Δ. Τζάννας, μέλος του Δ.Σ. της Ωμέγα ΑΧΕΠΕΥ, προκειμένου να σκιαγραφήσει τα φαινόμενα κρίσης που ταλανίζουν τις διεθνείς κεφαλαιαγορές.

Δημοσιεύθηκε: 16 Αυγούστου 2002 - 09:07

Ενδειξη μείζονος κρίσης η μεταβλητότητα των αγορών

του Δημήτρη Τζάνα, μέλος Δ.Σ. και Σύμβουλου Επενδύσεων της ΩΜΕΓΑ ΑΧΕΠΕΥ *

Οι μεταβολές των δεικτών εντός του 2002 στο σύνολο των διεθνών χρηματιστηρίων, παρουσιάζουν κατά γενική ομολογία πρωτόγνωρη διακύμανση.

Μάλιστα, τις τελευταίες εβδομάδες οι μεταβολές αυτές έχουν περιλάβει ευρωπαϊκά χρηματιστήρια (Φρανκφούρτη, Παρίσι, Λονδίνο) που όλοι τα χαρακτήριζαν ως τα πλέον ώριμα υπό την έννοια της ψύχραιμης και λελογισμένης αντίδρασής τους σε οποιαδήποτε διαταραχή.

Τι συνέβη λοιπόν και η συμπεριφορά τους προσομοιάζει ολοένα και περισσότερο σε εκείνη των καζίνο; Ας προσπαθήσουμε να δώσουμε μερικές ψύχραιμες απαντήσεις ανατρέχοντας στην πρόσφατη ιστορία τους (μέσα δεκαετίας ’90 μέχρι σήμερα).

1. Το φαινόμενο της υπερανάπτυξης.

Η διάρθρωση όλων των κεφαλαιαγορών μεταμορφώθηκε κυριολεκτικά τα τελευταία χρόνια. Αυξήθηκαν και γιγαντώθηκαν οι διαμεσολαβητές (χρηματιστηριακές εταιρείες) και οι διαχειριστές κινητών αξιών (επενδυτικές τράπεζες).

Αυξήθηκαν τα έντυπα που ασχολούνται με τα χρηματιστήρια. Αυξήθηκε κατακόρυφα ο αριθμός των εισηγμένων εταιρειών, μεγάλο μέρος των οποίων ανήκουν στη ”νέα οικονομία” που δήθεν θα καταργούσε τις παλιομοδίτικες αντιλήψεις για ”οικονομικό κύκλο” και θα συντηρούσε αέναη οικονομική μεγέθυνση με μηδενική ανεργία και μηδενικό πληθωρισμό.

Και, πάνω απ’ όλα, εκτοξεύθηκε ο αριθμός των επενδυτών που δραστηριοποιούνταν στα χρηματιστήρια θεωρώντας ότι ο ενδεδειγμένος τρόπος είναι η ”δική τους τακτική”, που συνήθως ήταν βραχύβιου χρονικού ορίζοντα και αγνοούσε τα παραδοσιακά συνετά αναλυτικά εργαλεία.

2. Ο ρόλος της επενδυτικής παιδείας.

Όλες οι διεθνείς αγορές, ανεξάρτητα από τη στιγμή που κατέγραψαν τις μέγιστες τιμές τους, ακολουθούν πτωτική πορεία μετά το 2000. Η υποχώρηση γίνεται πλέον έντονη μετά την 11η Σεπτεμβρίου καθώς ο φόβος και η ανασφάλεια επέδρασαν καταλυτικά στην ψυχολογία των αγορών. Ωστόσο, η εξάντληση της νομισματικής πολιτικής από την Federal Reserve, οδηγεί στη διοχέτευση της απαραίτητης ρευστότητας και αντιστρέφει προσωρινά το κλίμα.

Και ενώ οι επενδυτές τείνουν να πιστέψουν ότι η ύφεση ξεπεράστηκε (υψηλός ρυθμός μεγέθυνσης το πρώτο τρίμηνο του 2002 στις ΗΠΑ), νηοπομπή περιπτώσεων ”δημιουργικής λογιστικής” με στόχο την επίτευξη των υψηλότερων κερδών σε εταιρείες - κολοσσούς, επιφέρει το τελικό χτύπημα στις αγορές εγκαθιστώντας μείζονα κρίση εμπιστοσύνης.

Έτσι, σε όλες τις χώρες αναζητούνται ευθύνες για τη δραματική υποχώρηση των τιμών που αφυδάτωσε κυριολεκτικώς τις επενδύσεις εκατομμυρίων επενδυτών σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης.

Έτσι, για άλλη μια φορά, τα χρηματιστήρια φούσκωσαν ανορθόλογα καθώς η πυραμιδοειδής λειτουργία τους τα τροφοδοτούσε με ρευστότητα. Το ξεφούσκωμά τους ήταν θέμα χρόνου καθώς η χαμηλή επενδυτική παιδεία οδήγησε μαζικά αποταμιευτές, συντηρητικών κατά κανόνα χαρακτηριστικών να τοποθετήσουν το σύνολο των κεφαλαίων τους (συχνά και δανεικά!) σε μετοχές αμφιλεγόμενων χαρακτηριστικών, προσβλέποντας σε γρήγορη άντληση υπεραξιών, ενώ οι τιμές ήταν ήδη στρατοσφαιρικών χαρακτηριστικών.

3. Το πρόβλημα της διαφθοράς.

Είναι αυτονόητο ότι η παραβίαση της χρηματιστηριακής νομοθεσίας από οποιοδήποτε (διαμεσολαβητή, στέλεχος εταιρείας, ορκωτό ελεγκτή κ.λ.π.) οφείλει να τιμωρείται παραδειγματικά. Και αυτό γίνεται ήδη, ιδιαίτερα στην αμερικανική κεφαλαιαγορά.

Μάλιστα, τα φαινόμενα διαπλοκής εταιρικών στελεχών - μεγαλομετόχων με ελεγκτικές εταιρείες οδηγούν τις αρχές σε νέα μέτρα με στόχο την επιχειρηματική εξυγίανση οδηγώντας στην πράξη στο φαινόμενο της κανονιστικής υπερρύθμισης.

Στην πράξη, ωστόσο, ο επενδυτής έχει σημαντικό βαθμό ευθύνης σε σχέση με τον τρόπο που κάνει τις επιλογές του, οφείλοντας να έχει αυξημένο βαθμό εγρήγορσης ώστε να απομονώνει τους ανέντιμους διαμεσολαβητές, τις επενδυτικές τράπεζες που γίνονται συστηματικά ανάδοχοι εταιρειών με αμφιλεγόμενα χαρακτηριστικά, προβαλλόμενα ”επιθετικά” από τα τμήματα αναλύσεων, τις εταιρείες που συστηματικά δεν σέβονται τον μικροεπενδυτή και παρουσιάζουν αδικαιολόγητες αποκλίσεις μεταξύ προβλέψεων και πραγματοποιήσεων των μεγεθών τους.

Σε τελική ανάλυση, η παλαιά αρχή του εμπορίου ”Caveat Emptor”, σύμφωνα με την οποία ο αγοραστής φέρει την ευθύνη και τους κινδύνους της αγοράς, εκτός αν διαπιστωθεί δόλος ή απάτη εκ μέρους του πωλητού, οφείλει να είναι πάντα υπόψη των επενδυτών.

4. Ο ρόλος των παραγώγων.

Η κύρια λειτουργία των παραγώγων σχετίζεται με την κάλυψη κινδύνων που υφίστανται από τοποθετήσεις στην υποκείμενη αγορά. Όμως, με την ανάπτυξη των αγορών, τα χρηματιστήρια παραγώγων ακολούθησαν ανάλογη πορεία εκρηκτικής μεγέθυνσης, εισάγοντας σταδιακά ποικιλία νέων προϊόντων που αποσκοπούν στον ερεθισμό των κερδοσκοπικών προδιαθέσεων των επενδυτών.

Στην παρούσα μάλιστα φάση της απαξιωτικής πορείας των αγορών, είναι πιθανό να συμβάλλουν στην αυξημένη μεταβλητότητα των αγορών καθώς οι επενδυτές απέχουν από την υποκείμενη αγορά (ιδιαίτερα ως αγοραστές) ενώ δραστηριοποιούνται στα χρηματιστήρια παραγώγων και μάλιστα σε σύνθετα προϊόντα μικτής στρατηγικής (call and put strategies) αποσκοπώντας σε κατοχύρωση βραχυπρόθεσμων κερδών.

Έτσι, οι επενδυτές που συχνά, χαρακτηρίζουν μια αγορά ως τεχνικά υπεραγορασμένη ή υπερτιμημένη, διαμορφώνουν ανάλογη τακτική, στοιχείο που ευνοεί την επίταση της νευρικότητας αφού η οποιαδήποτε τακτική θα ακολουθηθεί συντομότατα από την αντίστροφη για να κλείσουν οι σχετικές θέσεις.

Από τα παραπάνω, προκύπτει ότι η μεταβλητότητα συνδέεται με την υπερτροφία των αγορών που διαμόρφωσε τις μαζικές τοποθετήσεις ιδιωτών χαμηλού βαθμού επενδυτικής παιδείας στα χρηματιστήρια (θετική μεταβλητότητα).

Η απογοήτευση των επενδυτών σε συνδυασμό με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα χαμηλής αξιοπιστίας, τους οδήγησαν ύστερα σε σταδιακή απο-επένδυση (αρνητική μεταβλητότητα), διαδικασία που ουδείς γνωρίζει πότε θα ολοκληρωθεί, παρά τη γενική καταβύθιση των τιμών των μετοχών.

Στη φάση αυτή μάλιστα, είναι πιθανό οι μετοχές να συγκεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό και σ’ όλα τα χρηματιστήρια του κόσμου από ”ολίγα - δυνατά χέρια” (μεγαλομετόχους - θεσμικούς επενδυτές τύπου Buffett, ευκατάστατους ιδιώτες κ.λ.π.) με παράλληλη διαδικασία αποχώρησης μικροεπενδυτών, συχνά με βίαιο τρόπο εντείνοντας έτσι τη μεταβλητότητα των τιμών.

Η μεταβλητότητα επιτείνεται από τη λειτουργία των παραγώγων καθώς τελευταία έχει στρεβλωθεί ο λόγος ύπαρξής τους.

Όμως, η μεταβλητότητα των αγορών συνιστά καθ’ αυτή μέτρο της αβεβαιότητας που ενδημεί στο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον.

Επομένως, πέραν άλλων μέτρων που απαιτούνται για την υπέρβαση της ύφεσης, είναι χρήσιμη η αποκατάσταση χαμηλότερων ρυθμών μεταβλητότητας των αγορών, στοιχείο που θα συμβάλλει στη βελτίωση της ψυχολογίας των αγορών και συνακόλουθα στην επαναπροσέγγισή τους από τους μικροεπενδυτές που παραμένουν (στην καλύτερη των περιπτώσεων) παρατηρητές των εξελίξεων.

* Μερική αναδημοσίευση από άρθρο στην εφημερίδα ”Μέτοχος” που κυκλοφόρησε στις 15 Αυγούστου 2002.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.