«Τυράκι» για γρήγορη υποβολή των φοροδηλώσεων

Κάθε χρόνο εντυπωσιάζομαι από το πόσοι άνθρωποι επιλέγουν να υποβάλλουν τη φορολογική τους δήλωση το τελευταίο δευτερόλεπτο της έσχατης παράτασης. 

Γνωρίζω πολλούς και προσωπικά και δεν χάνω την ευκαιρία να τους ρωτήσω «γιατί επιλέγουν την τελευταία στιγμή». Όσο και αν έχω προσπαθήσει, δεν έχω πάρει απαντήσεις που να δικαιολογούν αυτή την τακτική. Πολλοί δηλώνουν ότι «περιμένουν μήπως αλλάξει κάτι μέχρι το τέλος της προθεσμίας». Παρότι κάτι τέτοιο συχνά συμβαίνει, εικάζω ότι η αναβλητικότητα οφείλεται στο ότι η υποβολή της φορολογικής δήλωσης είναι μία καταναγκαστική και ψυχολογικά επώδυνη διαδικασία. Όπως ανέφερε κάποιος (όταν πείστηκε να πληρώνει τους φόρους του με ευχαρίστηση): «τους πρότεινα να πληρώσω τον φόρο με χαμόγελα, αλλά αυτοί επέμεναν για μετρητά».

Εκτός από τα χαμόγελα και την γκρίνια όμως αξίζει να σκεφτούμε σοβαρά τι θα μπορούσε να αλλάξει αυτή την κακή παράδοση των παρατάσεων των δηλώσεων.

Η διαδικασία το 2016 ήταν η καλύτερη μέχρι σήμερα

Έχει δίκιο το Υπουργείο Οικονομικών, όταν αναφέρει ότι «τη φετινή χρονιά καταγράφηκε υψηλότερος αριθμός δηλώσεων από κάθε άλλη φορά και μάλιστα σε συντομότερο χρονικό διάστημα σε σχέση με τις προηγούμενες χρονιές».

Από το γράφημα φαίνεται ότι η ηλεκτρονική υποβολή των φορολογικών δηλώσεων δεν τα πήγε άσχημα και ήταν σίγουρα καλύτερη από τα προηγούμενα έτη.

Συνολικά υποβλήθηκαν πάνω από 10 εκατομμύρια δηλώσεις (Ε1, Ε2, Ε3). Τα χρονικά αποτελέσματα θα ήταν καλύτερα, αν δεν άλλαζε συνέχεια η φορολογική νομοθεσία που (εκ των πραγμάτων) αποτυπώνεται στα έντυπα, με συνέπεια να απαιτούνται συνεχώς διορθώσεις στο σύστημα και ενημερώσεις των εμπλεκομένων. 

Παρότι οι αλλαγές δημιουργούν συχνές εκπλήξεις και διορθώσεις της τελευταίας στιγμής, δεν είναι ο καθοριστικός παράγοντας που οδήγησε 7 στους 10 φορολογούμενους να υποβάλουν μετά τον Ιούνιο (οι 2 στους 10 τον Ιούλιο δηλαδή εκτός της αρχικής προθεσμίας). Αξιοσημείωτο είναι ότι το ρεκόρ έγινε την τελευταία εβδομάδα (11-15/7) όταν πάτησε το «οριστική υποβολή» στο πληκτρολόγιο το 11% των φορολογουμένων!

Να θυμηθούμε πάντως ότι μέχρι πρόσφατα η υποβολή των δηλώσεων ήταν μία περιπέτεια που ξεκινούσε με την ταχυδρόμηση εκατομμυρίων εντύπων με στόχο τη χειρόγραφη συμπλήρωση της δήλωσης και την υποβολή τους αυτοπροσώπως σε εκατοντάδες ΔΟΥ (εναλλακτικά με έντυπο των ΕΛΤΑ). Ακολουθούσε η παραλαβή της δήλωσης και ο έλεγχος των συνυποβαλλόμενων δικαιολογητικών. Το υποπροϊόν ήταν εκτεταμένα αρχεία εντύπων στις εφορίες (που ακόμα και σήμερα τις πνίγουν).

Και αυτό ήταν μόνο η αρχή. Ένα αντίγραφο πήγαινε στο ΚΕΠΥΟ για εισαγωγή στο ηλεκτρονικό σύστημα (ακόμα και σήμερα δείχνουν τα δελτία ειδήσεων υπαλλήλους να πληκτρολογούν αντιγράφοντας τα χειρόγραφα σε μαυροπράσινες οθόνες). Μετά εκτυπώνονταν και ταχυδρομούνταν εκατομμύρια εκκαθαριστικά. Όλα αυτά μοιάζουν μακρινό παρελθόν.

Αποτελεί μεγάλη επιτυχία η καθολική ηλεκτρονική υποβολή, την οποία πλέον διαθέτουμε μαζί με την ηλεκτρονική αποθήκευση και την άμεση εκτύπωση εκκαθάρισης.

Υπάρχουν και καρότα εκτός από τα μαστίγια

Επειδή είναι αδύνατον να αγαπήσεις την εφορία (εξαιρώ όσους πιθανά έχουν ιδιαίτερα βίτσια) σε όλο τον κόσμο οι φορολογικές αρχές συμβιβάζονται με τη συνήθεια να τις σέβονται οι φορολογούμενοι από φόβο. Εκτός όμως από τα πρόστιμα και τις ποινές υπάρχει και η δυνατότητα ανταμοιβής των συνεπών. Όπως θα έκανε οποιοσδήποτε επαγγελματίας έτσι και η εφορία μπορεί να δώσει κίνητρα έγκαιρης υποβολής της δήλωσης και πληρωμής του φόρου.

Ήταν φτηνιάρικη η κατάργηση της έκπτωσης του 1,5% για όσους πλήρωναν εφάπαξ (θα ήταν σκόπιμο να μας ενημέρωνε το ΥΠΟΙΚ και για τους τρόπους πληρωμής εκτός από τις υποβολές για να βλέπαμε τις επιπτώσεις).

Συγκεκριμένη πρόταση

Σήμερα, ανεξαρτήτως του χρόνου υποβολής, οι δόσεις πληρωμής είναι 3 διμηνιαίες (Ιούλιο, Σεπτέμβριο και Νοέμβριο). Απουσιάζει κάθε κίνητρο πρόωρης υποβολής ή πληρωμής. Θα μπορούσε όμως να εφαρμοστεί το παρακάτω πλάνο:

Το κόστος των εκπτώσεων που θα επικαλεστούν κάποιοι ως αντίλογο είναι μικρό (και πιθανώς ανύπαρκτο). Μπορεί μάλιστα να υπάρξει και όφελος ενώ σήμερα υπάρχει μόνο η ποινή και η τιμωρία όσων φορολογούμενων (υπάρχουν και αυτοί) πληρώνουν πριν σφυρίξει η χοντρή-εφορία.

Τα ισχύοντα πρόστιμα που συνοδεύουν την εκπρόθεσμη υποβολή δηλώσεων είναι προσαύξηση 0,73%/μήνα και πρόστιμο από 100 έως 500 ευρώ. Όταν το δημόσιο υπολογίζει το ετήσιο κόστος της ποινής σε 8,76% (0,73% επί 12), αντέχει να δώσει κίνητρο έκπτωσης 2% σε όποιον πληρώσει τον Μάρτιο. Η διαφορά σε σχέση με όποιον πληρώνει με βάση τις σημερινές τρεις διμηνιαίες δόσεις είναι 5,5 μήνες, άρα ετησιοποιημένη η τελική έκπτωση είναι 4,36%, δηλαδή η μισή σε σχέση με το επιτόκιο ποινής (για λόγους απλοποίησης δεν υπολογίζω το ετήσιο πραγματικό επιτόκιο).

Το όφελος για το κράτος από μία έγκαιρη πληρωμή είναι σημαντικό. Εκτός αν θέλουμε να ζήσουμε σε ένα ανέφικτο μέλλον, όπου θα μας δανείζουν με χαμηλά επιτόκια κάποιοι (που θα μπορούμε να τους βρίζουμε και από πάνω) και να αποφεύγουμε την περιπέτεια δανεισμού των αγορών. Κάποτε (ελπίζουμε) θα δανειστεί ξανά το ελληνικό κράτος και οι κυβερνήσεις θα κάνουν πραγματικό ταμειακό πρόγραμμα.

Πέρα από τα οικονομικά κίνητρα

Η δημιουργία κινήτρων θα βοηθήσει τη βελτίωση της εμπιστοσύνης των φορολογικών αρχών με τους πελάτες-φορολογούμενους ενώ η αυστηρή τήρηση των προθεσμιών θα αυξήσει το κύρος του κράτους. Αυτοί οι παράγοντες είναι εντελώς απαραίτητοι, αν θέλουμε να δούμε αλλαγές σε νοοτροπίες που δεν γίνονται με εμβόλια φορολογικής συνείδησης. Προφανώς, αν το Taxis έχει προβλήματα λειτουργίας, τότε όλα τα προηγούμενα ακυρώνονται. Για αυτό ας φροντίσουν οι υπεύθυνοι να αξιοποιήσουν καλύτερα τα τεράστια ποσά που έχουν επενδυθεί σε μηχανογραφικά συστήματα και να μην τα εξαντλούν με ανοησίες. Όπως η εξαγγελθείσα on-line (!) σύνδεση εκατοντάδων χιλιάδων ταμειακών μηχανών με το Taxis, που μου φέρνει στο μυαλό ένα γκράφιτι γραμμένο σε τοίχο που έλεγε: «Εκανα τεστ νοημοσύνης και τα αποτελέσματα βγήκαν αρνητικά». 

Οι υπεύθυνοι σχεδιασμού της φορολογικής πολιτικής τουλάχιστον ας αποφύγουν ανοησίες και ας δώσουν έξυπνα κίνητρα. Μόνο έτσι βελτιώνονται τα αποτελέσματα και όχι με κίβδηλους εκφοβισμούς αυξομειώνοντας ποινολόγια.

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος.