Γιατί δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία χωρίς... καπιταλισμό

Οι παγκόσμιες δυνάμεις του ολοκληρωτισμού γνωρίζουν πλέον ότι με τακτικούς πολέμους δεν έχουν καμία τύχη επικράτησης.  Κάθε φορά που το επεχείρησαν, ηττήθηκαν. Γνωρίζουν επίσης ότι το πρόβλημά τους δεν είναι να καταργήσουν την οικονομία της αγοράς ή τουλάχιστον αυτό που μοιάζει με αυτήν, αλλά να την κάνουν να δουλέψει υπέρ τους.

Το ΚΚ Κίνας το δηλώνει επισήμως. Και από την άποψη αυτή, έχουν ένα σοβαρό ατού που λειτουργεί υπέρ τους. Διαπιστώνεται έμπρακτα ότι η θεωρία πως δεν μπορεί να υπάρξει καπιταλισμός χωρίς δημοκρατία είναι αντεστραμμένη. Δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς καπιταλισμό. Και αυτό συμβαίνει γιατί από ιστορικής πλευράς, η έννοια της δημοκρατίας και της ύπαρξης ατομικών δικαιωμάτων προϋπήρξε της βιομηχανικής επανάστασης και ανάπτυξης και των συναφών με αυτήν μορφών συσσώρευσης κεφαλαίου.

Αρκεί να διαβάσει κανείς «Τη δυναμική του καπιταλισμού», που έγραψε ο αείμνηστος ιστορικός της οικονομίας Φερνάν Μπροντέλ το 1982 και θα καταλάβει ότι στην ιστορική πορεία της Δύσης, η πολιτική δεν συμβάδιζε πάντα με την οικονομία.

Ακόμα χειρότερα, η κινεζική και η ρωσική εμπειρία μάς δείχνουν ότι με τους κατάλληλους πολιτικούς και θεσμικούς χειρισμούς, μια σχετικά ελεύθερη οικονομία μπορεί να γίνει συμβατή με αυταρχικά καθεστώτα. Υπό αυτή την έννοια, ο καπιταλισμός των δικτατόρων διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα απέναντι στους φιλελεύθερους ανταγωνιστές του. Τοσούτω μάλλον που δεν έχει κανένα πρόβλημα σεβασμού κανόνων κράτους δικαίου.

Υπό αυτές τις συνθήκες, στη σημερινή ψηφιακή εποχή μας, οι ισχυροί αυταρχικοί ηγέτες επενδύουν πολύ περισσότερο στην ιδεολογική αποσταθεροποίηση και πνευματική παρακμή των φιλελεύθερων δημοκρατιών παρά σε πολυδάπανους εξοπλισμούς.

Τα τελευταία χρόνια, έτσι, σημαντικά κινέζικα, ισλαμικά και ρωσικά κεφάλαια έχουν διοχετευθεί σε Ευρώπη, Αμερική, Καναδά και Αυστραλία για τη δημιουργία νέων ιδεολογικών ρευμάτων, παράλληλα δε, χρηματοδοτούνται και κινήματα τύπου «κίτρινα γιλέκα» στη Γαλλία, τα οποία δεν διεκδικούν καμία εξουσία, αλλά σκοπό έχουν τη μεσομακροπρόθεσμη διάβρωση της φιλελεύθερης τάξης.

Εφαρμόζονται έτσι με τη συμβολή του Διαδικτύου νέες τεχνικές λενινιστικής και γκεμπελικής προπαγάνδας, κάποιες από τις οποίες έχουν και ψευτοφιλελεύθερο πρόσημο.

Απώτερος στόχος των «κινημάτων» αυτών είναι η υπονόμευση του κράτους δικαίου, στο όνομα μιας δικαιωματικής πολιτικής η οποία σε λίγο θα διεκδικεί και την «προστασία του δικαιώματος της δολοφονίας».
Ήδη στο όνομα της ελευθερίας του λόγου διεκδικείται το δικαίωμα της ύβρεως, της συκοφαντίας, της ψευδολογίας, της χυδαιότητας, της προτροπής σε δολοφονίες και γιατί όχι σε λίγο και σε ληστείες.

Αν εξετάσει κανείς σε βάθος όλες αυτές τις εκδηλώσεις «δικαιωματισμού», στην ουσία θα ανακαλύψει ένα νέο δόγμα ανελευθερίας.

Όλως παραδόξως δε, αυτό συμβαίνει σε μια εποχή όπου η γνώση και η πληροφορία, ως συντελεστής κατανόησης, είναι σχεδόν απόλυτα ελεύθερες. Ως φαίνεται όμως, όπως έλεγε και ο αείμνηστος φιλόλογος Ευάγγελος Λάζος, «ο δογματισμός έχει μια μοναδική ικανότητα να αλλάζει ρούχα, όταν το απαιτούν οι περιστάσεις». Και αυτό συμβαίνει γιατί προφανώς, στον κοινό άνθρωπο, αρέσει ο ζυγός, ο κάθε είδους ιδεολογικός ζυγός, είτε αυτός είναι μια θρησκεία, ένα πλαίσιο κανόνων συμπεριφοράς, μια φιλοσοφία, ένα πολιτικό σύστημα. Η ελευθερία, ακόμα και η σχετική, τον απωθεί και τον φοβίζει. Βιάζεται, εγκαταλείποντας τη μια «φυλακή» του, να χωθεί όσο γίνεται πιο γρήγορα σε μίαν άλλη.

Ίσως αυτό τον βολεύει, του δίνει ένα πλαστό αίσθημα ασφάλειας και σιγουριάς. Ο καθαρός αέρας, η ανεξαρτησία, η ελεύθερη σκέψη, η δυσκολία να δώσει μόνος του λύσεις, να αυτοσχεδιάσει και να πειραματισθεί, είναι πράγματα που τον απωθούν. Αυτός δεν θέλει ούτε να κοπιάσει, ούτε να προβληματισθεί, ούτε, πολύ περισσότερο, να ριψοκινδυνέψει. Έτσι προτιμά τις βολικές λύσεις, τα καλούπια, τα γνώριμα αχνάρια, όσο κι αν αυτά από μόνα τους του γίνονται παρωπίδες ή αλυσίδες. Έτσι μόνο μπορεί να εξηγηθεί η μόνιμη τάση της μεγάλης ανθρώπινης πλειοψηφίας στο ν' αγκαλιάζουν εύκολα και χωρίς καμιά διάθεση ελέγχου οποιαδήποτε ιδεολογία της προτείνουν, αρκεί αυτή να εμφανιστεί είτε ως «σωτήρια» λύση, είτε ως νέος κανόνας συμπεριφοράς ή τρόπος σκέψης, «ιδανικό» ή υψηλή «αποστολή».

Όλα αυτά, όσο κι αν διευκολύνουν, βολεύουν ή δίνουν μια θεωρητική «δικαίωση» σε αγώνες και προσπάθειες, πείθοντας πως γι’ αυτές αξίζει κανείς να δώσει ακόμα και την ίδια του τη ζωή, μπορούν, από τ’ άλλο μέρος, να γίνουν τα μέσα για μια νέα στυγνή καταδυνάστευση της ίδιας της ζωής. Μετατρέπονται γρήγορα και κάτω από ορισμένες συνθήκες, ή με το πέρασμα του χρόνου, σε πνευματικές τροχοπέδες και δυσβάσταχτα διανοητικά δεσμά. Ακριβώς αυτές είναι οι δογματικές αλήθειες, τα κάθε λογής δόγματα, οι στερεοποιημένες θεωρίες, που σ' αυτές συνηθίζουμε να περιχαρακώνουμε τη σκέψη μας και να οριοθετούμε τη στάση μας και τη συμπεριφορά μας.

Την ώρα λοιπόν που η περίφημη cancel κουλτούρα και ο «Βοκισμός» (wokism) χυδαιοποιούν τα πάντα σε Αμερική και αλλού, γιατί να μην είναι η ώρα Κινέζοι και Ρώσοι να βάλουν χέρι στην Ταϊβάν και την Ουκρανία.

Και μετά βλέπουμε…