Μετοχικό Κεφάλαιο: Λάθη και παραλείψεις που έχουν ποινικές συνέπειες

Είναι δεδομένη η σημασία του μετοχικού κεφαλαίου στη ζωή και τη λειτουργία της ΑΕ. Μας απασχόλησε, για το λόγο αυτό, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας. Στο πλαίσιο αυτής αναφερθήκαμε, μεταξύ άλλων, στον σκοπό του μετοχικού κεφαλαίου, στην κάλυψη και την καταβολή του.

Ειδικά, όμως, όσον αφορά την πραγματική (και εμπρόθεσμη) καταβολή του μετοχικού κεφαλαίου, καταλήξαμε πως «είναι εξαιρετικά σημαντική για την ΑΕ. Ακριβώς για το λόγο αυτό, η διαπίστωσή της λαμβάνει χώρα μέσω της (αυστηρά προδιοριζόμενης) διαδικασίας της πιστοποίησης...».

Σαφής προκύπτει, εξ αυτής, η βούληση του νομοθέτη για αποκλεισμό πρακτικών του παρελθόντος, όσον αφορά εικονικές πιστοποιήσεις. Αναγκαία, για το λόγο αυτό, μια διεξοδικότερη προσέγγιση στα ιδιαίτερα σημαντικά θέματα της πιστοποίησης της καταβολής του μετοχικού κεφαλαίου. Εξάλλου, η πιστή εφαρμογή όσων ο νόμος αξιώνει, αποτρέπει τη δημιουργία (αστικών και ποινικών) ευθυνών στα υπόχρεα πρόσωπα.

Διακριτική ευχέρεια ή νόμιμη υποχρέωση;

Η πιστοποίηση της καταβολής του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ συνιστά υποχρέωση που απορρέει από το νόμο. Αφορά το αρχικό κεφάλαιο της ΑΕ (κατά την ίδρυσή της) αλλά και το κεφάλαιο οποιασδήποτε, επιγενόμενης, αύξησης. Σημειώνεται, ωστόσο, πως όταν η αύξηση κεφαλαίου δεν γίνεται με νέες εισφορές (όπως, λ.χ., με κεφαλαιοποίηση αποθεματικών),  πιστοποίηση καταβολής δεν απαιτείται.

Πιστοποίηση επί μερικής κάλυψης και καταβολής

Ενδέχεται, όμως, η κάλυψη της αύξησης μετοχικού κεφαλαίου να μην είναι πλήρης. Στην περίπτωση αυτή, η αύξηση πραγματοποιείται έως το σημείο της πραγματικής κάλυψης-αντίστοιχα και η σχετική πιστοποίηση.

Αρκεί στην απόφαση για την αύξηση να έχει προβλεφθεί η σχετική δυνατότητα. Ομοίως, πιστοποίηση καταβολής πρέπει να λαμβάνει χώρα και σε περίπτωση μερικής καταβολής. Συγκεκριμένα, κάθε φορά που είναι καταβλητέα κάποια δόση.

Χρόνος πιστοποίησης και δημοσιότητα στο Γ.Ε.ΜΗ.

Η πιστοποίηση της καταβολής του αρχικού κεφαλαίου θα πρέπει να λάβει χώρα μέσα στο πρώτο δίμηνο από τη σύσταση της εταιρείας. Αντίστοιχα, στις περιπτώσεις αύξησης του κεφαλαίου, εντός μηνός από τη λήξη της προθεσμίας καταβολής του ποσού της αύξησης.

Η πιστοποίηση της καταβολής, σε κάθε περίπτωση, υποβάλλεται σε δημοσιότητα στο Γ.Ε.ΜΗ. Το σχετικό έγγραφο θα πρέπει να υποβληθεί από την εταιρεία εντός 20ημέρου από τη συγκεκριμένη πιστοποίηση.

Αρμόδιο όργανο

Η αρμοδιότητα πιστοποίησης καταβολής του αρχικού κεφαλαίου αλλά και του κεφαλαίου της αύξησης μεταφέρεται, κατά βάση (όσον αφορά τις μεσαίες και μεγάλες ΑΕ), σε (ανεξάρτητο) ορκωτό ελεγκτή λογιστή ή ελεγκτική εταιρεία.

Το ΔΣ όμως διατηρεί, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, την αρμοδιότητα για την πιστοποίηση της καταβολής του μετοχικού κεφαλαίου. Το ΔΣ, στις περιπτώσεις αυτές, δρα συλλογικά. Την εξουσία του αυτή και αρμοδιότητα δεν δικαιούται περαιτέρω να εκχωρήσει. Συγκεκριμένα, το ΔΣ μπορεί να πιστοποιεί το ίδιο την καταβολή του μετοχικού κεφαλαίου:

(α) Κατά τη σύσταση της ΑΕ (του αρχικού κεφαλαίου) ως προς κάθε είδους ΑΕ.

(β) Κατά την αύξηση του κεφαλαίου της ΑΕ, εφόσον πρόκειται για πολύ μικρές ή μικρές ΑΕ, οι μετοχές των οποίων δεν είναι εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά.

(γ) Τόσο κατά τη σύσταση κάθε είδους και μεγέθους ΑΕ όσο και κατά την αύξηση του κεφαλαίου-όταν πρόκειται για εισφορά σε είδος.

Περιεχόμενο έκθεσης ή πρακτικού

Με την έκθεση ή το πρακτικό πρέπει να πιστοποιείται, όπως ήδη επισημάνθηκε, η εμπρόθεσμη (ή μη) καταβολή των εισφορών, βάσει του καταστατικού ή της απόφασης για την αύξηση.

Ως προς τις εισφορές σε χρήμα

Αφορούν, συνηθέστατα, καταβολές σε ειδικό τραπεζικό λογαριασμό της ΑΕ. Θα πρέπει, στις περιπτώσεις αυτές, η πιστοποίηση να βασίζεται σε επίσημο απόσπασμα κίνησής του, το οποίο και θα πρέπει να επισυνάπτεται. Ειδικές πρόνοιες λαμβάνονται για τις περιπτώσεις χρηματικών εισφορών που (επιτρεπτά) διενεργήθηκαν για τους εταιρικούς σκοπούς-χωρίς όμως να έχει προηγηθεί καταβολή σε εταιρικό τραπεζικό λογαριασμό. Επίσης, για τις περιπτώσεις συμψηφισμού χρέους -στις περιπτώσεις (και υπό τις προϋποθέσεις) που ο νόμος ορίζει.

Ως προς τις εισφορές σε είδος

Η πιστοποίηση θα πρέπει, στην περίπτωση αυτή, να αναφέρεται στην σχετική πρόβλεψη του αρχικού καταστατικού ή της απόφασης για την αύξηση. Περαιτέρω, στην περιγραφή της εισφοράς, στο υπόχρεο πρόσωπο και στην αποτίμησή της. Τέλος, πρέπει να πιστοποιείται η ολοκλήρωση της διαδικασίας μεταβίβασης.

Ποινικές και αστικές ευθύνες

Ιδιαίτερη αξία έχει η επιβεβαίωση της καταβολής του μετοχικού κεφαλαίου (αντίστοιχα και η διαδικασία πιστοποίησής της). Ως ιδιαίτερα σημαντική αξιολογείται  και από το νομοθέτη. Ενδεχόμενη παραβίαση της υποχρέωσης πιστοποίησης ή/και ψευδής πιστοποίηση δημιουργεί ποινικές και αστικές ευθύνες σε βάρος των, κατά περίπτωση, παραβατών-μελών του ΔΣ ή/και του ορκωτού ελεγκτή. 

Το μετοχικό κεφάλαιο της ανώνυμης εταιρείας συνιστά σημαντική παράμετρο της ύπαρξης, λειτουργίας και ανάπτυξής της. Σημαντική παράμετρο, επίσης, για την απόδοση πίστης από μέρους των τρίτων, που συναλλάσσονται μαζί της. Μοιάζει φυσιολογική, κατά τούτο, η απαιτούμενη-αυξημένη τυπικότητα και περισσή σοβαρότητα, με την οποία αντιμετωπίζεται (και από το νομοθέτη) η διαδικασία της πιστοποίησης της καταβολής του. Ως απολύτως προφανής παρίσταται, κατά τούτο, η ανάγκη της ευλαβικής συμμόρφωσης με όσα ο νόμος αξιώνει. Πρακτικές του παρελθόντος, που κατέτειναν σε ψευδή πιστοποίηση καταβολής του αρχικού κεφαλαίου (ή επιγενομένων αυξήσεων), δεν χωρούν.

Βαρύς, εξάλλου, ο πέλεκυς της δικαιοσύνης επί της κεφαλής των παρανομούντων. 

* Ο κ. Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner στην Koumentakis and Associates Law Firm