Οι ανισότητες, οι ιθαγενείς και η έκκληση του ΔΝΤ

Σε πρόσφατη ομιλία της η επικεφαλής του ΔΝΤ Κρισταλίνα Γκεοργκιέβα τόνισε ότι ο μοναδικός τρόπος για να ενισχύσουμε την οικονομική ανάπτυξη τα επόμενα έτη είναι μειώνοντας τις οικονομικές ανισότητες. «Εχουμε την υποχρέωση να διορθώσουμε το μεγαλύτερο λάθος μας τα τελευταία 100 έτη, την διατήρηση υψηλής οικονομικής ανισότητας. Οι έρευνες του ΔΝΤ δείχνουν ότι χαμηλότερη εισοδηματική ανισότητα σχετίζεται με μεγαλύτερη και πιο βιώσιμη ανάπτυξη».

Δύο σενάρια για την 100ετία

Σύμφωνα με την Γκεοργκιέβα υπάρχουν δύο πιθανά σενάρια για τα επόμενα 100 έτη. Το «λιγότερο φιλόδοξο» σύμφωνα με το οποίο το παγκόσμιο ΑΕΠ θα τριπλασιασθεί και το βιοτικό επίπεδο θα διπλασιασθεί και το «πολύ φιλόδοξο» σενάριο με το παγκόσμιο ΑΕΠ 13 φορές μεγαλύτερο και το βιοτικό επίπεδο 9 φορές μεγαλύτερο. Όμως για να υλοποιηθούν αυτές οι θετικές προοπτικές απαιτείται μείωση των ανισοτήτων. Αλλιώς η μηχανή της ανάπτυξης, δηλαδή η τεχνολογία, απλά θα οδηγήσει σε αυξημένη ανεργία και όξυνση των κοινωνικών εντάσεων.

Ισως, όμως, η μείωση των οικονομικών ανισοτήτων να μην οδηγεί μόνο σε υψηλότερη οικονομική ανάπτυξη αλλά και σε υψηλότερα επίπεδα ευτυχίας. Σε αυτό το πλαίσιο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον μία μελέτη πού δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην επιστημονική επιθεώρηση PNA. Η μελέτη στόχευσε να μετρήσει τα επίπεδα ικανοποίησης με την ζωή τους μεταξύ φτωχών ιθαγενών λαών των οποίων το ανά κεφαλή κεφάλαιο κυμαίνεται μεταξύ 500-1.000 ευρώ.

Η έρευνα βρήκε σχετικά υψηλά επίπεδα ικανοποίησης μεταξύ αυτών των λαών παρά την φτώχεια τους. Μεταξύ των Μαπούτσε της Χιλής το επίπεδο ικανοποίησης ηταν 8,1 στα 10, μεταξύ των Γκουαράνι της Παραγουάης 8,2, μεταξύ των Κόγιας της Αργεντινής 8, μεταξύ των Ριμπερίνιος του Αμαζονίου της Βραζιλίας 8,4. Με τα ίδια κριτήρια ο μέσος όρος ικανοποίησης στην Ευρωπαϊκή Ενωση ήταν 7,2.

Ο ρόλος του υλικού πλούτου

Τι είναι λοιπόν αυτό πού κάνει τις κοινωνίες των ιθαγενών ποιο ευτυχείς από αναπτυγμένες κοινωνίες όπως π.χ. πολλές ευρωπαϊκές;

Είναι προφανές ότι ο υλικός πλούτος δεν είναι ο μοναδικός παράγων ευτυχίας στο συλλογικό επίπεδο. Σύμφωνα τους εκπονητές της μελέτης καθοριστικό ρόλο παίζουν οι ανισότητες που υπάρχουν σε μία κοινωνία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι τείνουν να συγκρίνουν τον πλούτο τους με αυτόν των συμπολιτών τους. Το θέμα δεν είναι τόσο πόσα χρήματα έχεις αλλά αν έχεις περισσότερα /λιγότερα από τον γείτονα σου. Αυτό προσδιορίζει τα επίπεδα ικανοποίησης των πολιτών και όχι ο απόλυτος πλούτος.

Αυτό εξηγεί επίσης γιατί στις κοινωνίες των ιθαγενών υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση σε σχέση με τις οικονομικά ανεπτυγμένες κοινωνίες. Διότι στις παραδοσιακές κοινωνίες κυνηγών/συλλεκτών όλοι βρίσκονται στο ίδιο περίπου επίπεδο, οπότε η σύγκριση δεν παίζει ουσιαστικό ρόλο. Στις δικές μας κοινωνίες αντίθετα όπου υπάρχουν μεγάλες ανισότητες. Ετσι, η ικανοποίηση να έχεις περισσότερα χρήματα από τον γείτονα και η δυστυχία του να έχεις λιγότερα παίζουν καθοριστικό ρόλο. Μία αύξηση του ΑΕΠ σε μία κοινωνία με μικρότερες ανισότητες θα προκαλέσει μεγαλύτερη ευτυχία από ότι σε μία κοινωνία με μεγαλύτερες ανισότητες -ανεξάρτητα από το συνολικό μέγεθος του ΑΕΠ στην πρώτη ή στην δεύτερη κοινωνία.

Υπάρχουν λοιπόν αρκετοί λόγοι για τους οποίους θα πρέπει να μειωθούν οι οικονομικές ανισότητες. Από την άλλη πλευρά υπάρχει το επιχείρημα ότι οι οικονομικές ανισότητες αποτελούν την μηχανή της οικονομικής ανάπτυξης και ότι χωρίς αυτές η κοινωνία θα οδηγείτο σε στασιμότητα.

Ανεξάρτητα από το ποιος έχει δίκιο πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό θέμα που θα συζητιέται για πολύ καιρό ακόμα.