Η επιλογή του αγωγού TAP και ο ρωσικός δάκτυλος!

Η διαμάχη μεταξύ των δύο στρατηγικών ενεργειακών σχεδίων για την μεταφορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη από το κοίτασμα του Σαχ Ντενίζ στο Αζερμπαϊτζάν, έφτασε στο τέλος της. Η κοινοπραξία των εταιρειών που εκμεταλλεύονται το κοίτασμα της Κασπίας Θάλασσας - στην οποία μετέχουν μεταξύ άλλων η BP, ηTotal και η αζέρικη Socar – ανακοίνωσε και επίσημα ότι ο αγωγός TAP έχει επιλεγεί ως ο σύνδεσμος προς την ευρωπαϊκή ήπειρο μέσω του Νοτίου Διαδρόμου. Στις 26 Ιουνίου, η κοινοπραξία πίσω από το σχέδιο του αγωγού Nabucco ανακοίνωσε πως δεν ήταν αυτή η "εκλεκτή".

Αν και τα δύο σχέδια θα ενίσχυαν τις προσπάθειες της Ευρώπης να διαφοροποιήσει τις ενεργειακές της προμήθειες από την Ρωσία, ο αγωγός TAP είναι μικρότερος και ευκολότερα διαχειρίσιμος από τον Nabucco και η νοτιότερη πορεία που ακολουθεί - μέσα από την Τουρκία και την Ιταλία – αποτελεί μικρότερο στρατηγικό κίνδυνο για την Μόσχα. Παρά το γεγονός ότι ο αγωγός θα αυξήσει την πρόσβαση του Αζερμπαϊτζάν στις ενεργειακές αγορές της Ευρώπης, η επιλογή του -αντί του πιο φιλόδοξου σχεδίου του αγωγού Nabucco- αντανακλά περισσότερο ένα συμβιβασμό μεταξύ Μπακού και Μόσχας που θα επιτρέψει στη Ρωσία να διατηρήσει την ισχυρή ενεργειακή της παρουσία στην Ευρώπη.

Το Αζερμπαϊτζάν είναι εδώ και χρόνια παίχτης "κλειδί" στις ενεργειακές αγορές της Ευρώπης. Οι επενδύσεις της Δύσης στην βιομηχανία ενέργειας του Αζερμπαϊτζάν τη δεκαετία του 1990, επέτρεψε στη χώρα να γίνει ένας σημαντικός παραγωγός και εξαγωγέας πετρελαίου και φυσικού αερίου. Το 2003, ξεκίνησε η κατασκευή του Νότιου Διαδρόμου Μπακού – Τμπίλισι – Σεϊχαν και Μπακού – Τμπίλισι - Ερζερούμ, επιτρέποντας στο Αζερμπαϊτζάν να εξάγει πετρέλαιο και φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω της Γεωργίας και της Τουρκίας. Ενώ η παραγωγή πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν έχει αρχίσει να υποχωρεί από το υψηλό των 1,01 εκατ. βαρελιών την ημέρα του 2010, η χώρα καταβάλλει προσπάθειες για να αυξήσει την παραγωγή φυσικού αερίου, κυρίως μέσω του κοιτάσματος Σαχ Ντενίζ στην Κασπία Θάλασσα.

Το κοίτασμα προβλέπεται ότι θα παράγει περίπου 16 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου το χρόνο από το 2017 με 2018, μια εξαιρετικά ευνοϊκή εξέλιξη για τις χώρες της Ευρώπης που επιθυμούν διακαώς να διαφοροποιήσουν τις προμήθειες τους από την Ρωσία, η οποία στέλνει κάθε χρόνο κοντά στα 130 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

Ενώ διάφορες κοινοπραξίες είχαν εκφράσει ενδιαφέρον για το Σαχ Ντενίζ, ο TAP και ο Nabucco εμφανίστηκαν από την αρχή της χρονιάς ως τα φαβορί. Ο Nabucco είχε σχεδιαστεί ώστε να διέρχεται από τα σύνορα της Τουρκίας με τη Βουλγαρία ως το Μπάουμγκάρτεν της Αυστρίας, μέσω Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας. Ο TAP θα περνάει από την Τουρκία στην Ιταλία μέσω Ελλάδας και Αλβανίας.

Η στήριξη για κάθε σχέδιο αντιστοιχούσε σε γενικές γραμμές στην προτεινόμενη διαδρομή: Ο Nabucco είχε στήριξη από τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, ενώ ο TAP υποστηρίχτηκε κυρίως από χώρες των Νοτιοανατολικών Βαλκανίων.

Τα πλεονεκτήματα του ΤΑP

Ο ΤΑP επιλέχτηκε έναντι του Nabucco για διάφορους λόγους. Ο πρώτος έχει να κάνει με το κόστος: Ο Νabucco είχε μήκος περίπου 1.300 χιλιομέτρων, έναντι 500 του TAP. Αναμενόταν να μεταφέρει περίπου 23 δισ. κυβικά μέτρα το χρόνο, αντί για τα 10 δισ. κυβικά μέτρα του αντίπαλου σχεδίου. Ως αποτέλεσμα, ο Nabucco προβλεπόταν να κοστίσει κοντά στα 8 δισ. ευρώ, σχεδόν 6,5 δισ. ευρώ παραπάνω από τον αγωγό TAP.

Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με τη Ρωσία. Αν και το Κρεμλίνο ήταν αντίθετο και με τους δύο αγωγούς του Νότιου Διαδρόμου, ο Nabucco φαινόταν πιο απειλητικός για τα ρωσικά συμφέροντα, καθώς πέρναγε από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη – την περιοχή που εξαρτάται περισσότερο από τις προμήθειες φυσικού αερίου της Ρωσίας – προτού συνδεθεί με το σταθμό διανομής στην Αυστρία.

Η Μόσχα επιδίωξε να υπονομεύσει τον Nabucco μέσα από την διαπραγμάτευση χαμηλότερων τιμών φυσικού αερίου με πολλές χώρες από τις οποίες προβλεπόταν να περάσει ο αγωγός, καθιστώντας τον εμπορικά μη ανταγωνιστικό. Επίσης, η Μόσχα άσκησε πιέσεις για το σχέδιο του αγωγού South Stream, o οποίος θα ξεκινούσε από την Ρωσία και θα πέρναγε την Μαύρη Θάλασσα προτού ακολουθήσει την ίδια πορεία με αυτή του Nabucco.

Επιπρόσθετα, ο Nabucco έχασε ένα βασικό μέτοχο όταν η γερμανική ενεργειακή εταιρεία RWE πούλησε το μερίδιο 17% που είχε στο σχέδιο, λίγο πριν ληφθεί η απόφαση της κοινοπραξίας του Σαχ Ντενίζ.

Βλέποντας ότι τα εμπόδια για τον Nabucco αυξάνονταν, το Αζερμπαϊτζάν κινήθηκε επιθετικά τις τελευταίες μέρες για να ενισχύσει τη θέση του TAP. Στις 21 Ιουνίου, η SOCAR απέκτησε τον έλεγχο του ΔΕΣΦΑ, λίγο μετά την απόσυρση της ρωσικής προσφοράς. Η κίνηση ερμηνεύτηκε ως σημαντικό πλεονέκτημα για τον TAP, καθώς ήταν λογικό για το Αζερμπαϊτζάν να ελέγχει το ΔΕΣΦΑ εφόσον επιθυμούσε να επενδύσει στον αγωγό. Ως εκ τούτου, υπό το φως της πίεσης που είχε ασκήσει η Ρωσία στο Αζερμπαϊτζάν, η επιλογή της κοινοπραξίας του Σαχ Ντενίζ μπορεί να ειδωθεί ως ένας συμβιβασμός μεταξύ Μόσχας και Μπακού.

Το σχέδιο του TAP αντιμετωπίζει ακόμα σημαντικές προκλήσεις, όπως πόσο ανταγωνιστική θα είναι η τιμή του φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν και πόσο καιρό θα χρειαστεί για να μεταφερθεί από το κοίτασμα του Σαχ Ντενίζ μέσω του αγωγού. Επιπλέον, η απόφαση της κοινοπραξίας έρχεται σε μια περίοδο κατακλυσμικών αλλαγών στο ενεργειακό τοπίο της Ευρώπης, με την αύξηση των προμηθειών υγροποιημένου φυσικού αερίου να έχουν αντίκτυπο στους ενεργειακούς παίχτες στην περιοχή. Σε κάθε περίπτωση, η επιλογή του TAP έναντι του Nabucco επιδεικνύει την ικανότητα της Ρωσίας να επηρεάζει τους συσχετισμούς δυνάμεων στην αγορά ενέργειας της Ευρώπης.