Οι Ευρωπαίοι πρέπει να μάθουν να αγαπούν το ρίσκο

Ο πανικός μπορεί να είναι ωφέλιμος. Η προσοχή των ιθυνόντων συγκλίνει όλο και περισσότερο σε μια πραγματική κατωτερότητα: οι ευρωπαϊκές οικονομίες επενδύουν λιγότερα στην τεχνολογία αιχμής απ’ ό,τι η Αμερική ή η Κίνα. Η Ευρώπη οπωσδήποτε χρειάζεται να επενδύσει περισσότερα στην καινοτομία, αλλά θα πετύχει μόνο αν βρει τον δικό της τρόπο για να το πράξει, όχι αντιγράφοντας την Silicon Valley ή τον κινεζικό σχεδιασμό.

Αναλογιστείτε γιατί οι ΗΠΑ είναι τόσο καλές στην παραγωγή καινοτομίας και η Κίνα τόσο καλή στο να την ξεπερνάει κάποιες φορές. Η ακραία ανισότητα στις ΗΠΑ δημιουργεί πολυάριθμους δισεκατομμυριούχους που είναι πρόθυμοι να ρίξουν χρήμα σε οτιδήποτε συναρπαστικό, γνωρίζοντας πως πολλά projects θα αποτύχουν. Έχουν όμως την ορμή να βρουν εκείνα που θα αλλάξουν τον κόσμο. Είναι μια οικονομία-καζίνο –και το ένα πράγμα που παρέχουν αξιόπιστα τα καζίνο είναι κεφάλαια για την ανάληψη κινδύνου, αυτό ακριβώς που λείπει στην Ευρώπη.

Η Κίνα επιδεικνύει παρόμοια απερισκεψία στο πλαίσιο των κρατικών δομών. Το Πεκίνο μοιράζεται με τους δισεκατομμυριούχους επιχειρηματίες των ΗΠΑ έναν συνδυασμό τεράστιας κλίμακας και ελάχιστης λογοδοσίας για τον τρόπο με τον οποίο αξιοποιούνται οι πόροι.

Όπως οι Αμερικανοί δισεκατομμυριούχοι, έτσι και η κινεζική κυβέρνηση αναλαμβάνει μεγάλα ρίσκα που προκαλούν φούσκες και καταρρεύσεις. Η «ενέλιξη» (involution) -η επιδοτούμενη επέκταση της παραγωγικής ικανότητας σε τέτοιο βαθμό που οδηγεί ολόκληρους τομείς στο «κόκκινο»- είναι το κινεζικό αντίστοιχο των πολλών αποτυχημένων έργων των venture capitalists των ΗΠΑ. Και στις δύο περιπτώσεις, εν μέσω σπατάλης αναδύθηκε η ταχεία καινοτομία.

Η Ευρώπη είναι διαφορετική. Έχει λιγότερους εξαιρετικά πλούσιους ανθρώπους και διαχειρίζεται μεγαλύτερο μέρος του πλούτου της με μεγαλύτερη προσοχή και συντηρητισμό. Το κοινωνικό της μοντέλο και η πολιτιστική της ιστορία είναι απλά λιγότερο ευνοϊκά για την απερισκεψία.

Επιπλέον, η ατελής ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής οικονομίας και οι κατακερματισμένοι κανονισμοί και η προστασία της εργασίας σε πολλές χώρες της μειώνουν τα οφέλη για όσους αναλαμβάνουν κινδύνους και αυξάνουν το κόστος της αποτυχίας.

Εντούτοις, η Ευρώπη πρέπει να βρει επειγόντως έναν τρόπο να αυξήσει το κεφάλαιο κινδύνου, διαφορετικά θα συνεχίσει να βλέπει τις καινοτόμες εργασίες να μεταφέρονται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ακριβώς όταν βρίσκονται στο κατώφλι της επιτυχούς επέκτασης.

Παρά το καλό έργο που έχουν επιτελέσει οι ιδρυτές εταιρειών της ΕΕ, από το Spotify έως το Skype, η Ευρώπη δεν θα αλλάξει το κοινωνικό και οικονομικό της μοντέλο για να δημιουργήσει μια τάξη δισεκατομμυριούχων τύπου Silicon Valley. Ούτε το δημοκρατικό της κοινό θα επιτρέψει την τεράστια ανακατεύθυνση των δημόσιων πόρων της Κίνας με την εντολή των κορυφαίων ηγετών -και δικαίως. Η Ευρώπη πρέπει να βρει τον δικό της τρόπο για να κάνει το κεφάλαιο πιο πρόθυμο να αναλάβει κινδύνους.

Το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη αρχικού κεφαλαίου για νέες ιδέες· το περιβάλλον για τις start ups συνεχίζει να βελτιώνεται. Ούτε υπάρχει γενική έλλειψη κεφαλαίου· η ΕΕ στέλνει κάθε χρόνο καθαρές αποταμιεύσεις αξίας 300-400 δισ. ευρώ σε άλλες οικονομίες. Ωστόσο, αυτές οι μεγάλες δεξαμενές αποταμιεύσεων δεν προσφέρονται ως το ανθεκτικό στον κίνδυνο κεφάλαιο που χρειάζονται οι καινοτόμες επιχειρήσεις για να αναπτυχθούν γρήγορα.

Αυτό είναι που οι οικονομολόγοι αποκαλούν «αποτυχία της αγοράς». Οι Ευρωπαίοι αποταμιευτές είναι πιο διστακτικοί έναντι του κινδύνου από ό,τι θα ήταν προς όφελος της οικονομίας και της κοινωνίας στο σύνολό της. Και η απάντηση στις αποτυχίες της αγοράς είναι διορθώσεις μέσω πολιτικών παρεμβάσεων.

Εάν οι Ευρωπαίοι είναι υπερβολικά διστακτικοί έναντι του κινδύνου, τότε οι κυβερνήσεις πρέπει να αναζητήσουν περισσότερους κινδύνους για λογαριασμό τους. Αυτό θα απαιτήσει πολιτικές που μετατρέπουν την ασφάλεια που επιζητούν οι Ευρωπαίοι αποταμιευτές σε επενδύσεις μετοχικού κεφαλαίου ή παρόμοιες επενδύσεις.

Η Ευρώπη είναι γνωστή για το ότι κυριαρχείται από τις τράπεζες και τις πιστώσεις. Ωστόσο, υπάρχει μακρά παράδοση δημόσιων πολιτικών που μετατρέπουν τις αποταμιεύσεις σε κεφάλαια τύπου venture capital στην Ευρώπη, από το γαλλικό «Livret A», το οποίο χρηματοδοτεί δημόσιες υποδομές εδώ και 200 χρόνια, έως τα σουηδικά συνταξιοδοτικά ταμεία με μεγάλη συμμετοχή σε μετοχές.

Αυτή είναι η παράδοση που πρέπει να αναδειχθεί. Θα απαιτήσει την ενίσχυση των προγραμμάτων επιχειρηματικού κεφαλαίου όπου υπάρχουν, την εισαγωγή τους όπου δεν υπάρχουν και τη συμπλήρωσή τους με μηχανισμούς για τη δημιουργία επιχειρηματικού κεφαλαίου μεταξύ των χωρών της ΕΕ και όχι μόνο εντός αυτών. Κάποια από αυτά ήδη συμβαίνουν, αλλά απαιτείται πολύ μεγαλύτερη φιλοδοξία για να γεφυρωθεί το χάσμα καινοτομίας της Ευρώπης.

Ένα στοιχείο που θα άλλαζε τα δεδομένα θα ήταν ένα κρατικό επενδυτικό ταμείο της ΕΕ, χρηματοδοτούμενο από το δημόσιο χρέος, που θα επενδύει σε κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου για καινοτόμες εταιρείες έτοιμες να επεκταθούν σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Δεν θα επρόκειτο για «ευρωομόλογα» για τις δαπάνες της ΕΕ ή μεταφορές προς τα φτωχά κράτη μέλη, αλλά για την παροχή του αναγκαίου επιχειρηματικού κεφαλαίου στους Ευρωπαίους καινοτόμους.

Σχεδόν εξίσου τολμηρή θα ήταν η μετατόπιση των κινήτρων για τα υπάρχοντα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να αφιερώνουν μεγαλύτερο μέρος των ισολογισμών τους σε κεφάλαιο κινδύνου -ή η αντιστροφή της μεροληψίας των περισσότερων φορολογικών συστημάτων υπέρ της χρηματοδότησης μέσω δανεισμού έναντι της χρηματοδότησης μέσω ιδίων κεφαλαίων.

Κάποιοι θα αντιτάξουν ότι αυτό εκθέτει τον δημόσιο τομέα σε κίνδυνο. Αλλά αυτό είναι το θέμα. Αν υπάρχει κάτι που η Ευρώπη κάνει καλύτερα, αυτό είναι σίγουρα η συγκέντρωση των ατομικών κινδύνων για το κοινό καλό.

© The Financial Times Limited 2025. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation