Επενδύσεις: Ανησυχητικά μηνύματα από τον οικονομικό κύκλο

Ωστόσο δεν υπάρχει κάποια ικανοποιητική απάντηση επειδή ο κύκλος έχει στερβλωθεί σε τεράστιο βαθμό από μια σειρά σοκ, που κυμαίνονται από την πανδημία Covid, μέχρι τους δασμούς Τραμπ. Αυτά με τη σειρά τους έχουν προκαλέσει παρεμβάσεις από κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες οι οποίες καθιστούν τη παραδοσιακή ανάλυση των επιχειρηματικών κύκλων άνευ νοήματος.

Πιο πρόσφορο είναι να κοιτάξει κανείς την κατάσταση του πολύ μακρύτερου χρηματοοικονομικού κύκλου, που αντανακλά την άμπωτη και πλημμυρίδα της διάθεσης για ρίσκο στην πιστωτική αγορά και την αγορά ακινήτων, σε αντίθεση με τις κορυφές και τους πάτους της παραγωγής και της απασχόλησης.

Τα σημεία καμπής στην κορυφή αυτού του κύκλου συχνά ακολουθούνται από τραπεζικές κρίσεις και βαθιές πτώσεις της αγοράς, από τις οποίες οι τιμές μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να ανακάμψουν.

Σε μια αξιοσημείωτα προφητική εργασία για την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών το 2014 ο Claudio Borio επέστησε την προσοχή σε αυτό που αποκάλεσε υπερβολική χρηματοοικονομική ελαστικότητα –μια ανικανότητα από πλευράς υπευθύνων χάραξης πολιτικής να αποτρέψουν την αύξηση των χρηματοοικονομικών ανισορροπιών που προκύπτουν από τις μη βιώσιμες εκρήξεις πιστώσεων και τιμών περιουσιακών στοιχείων. Αποτέλεσμα αυτών είναι σοβαρές τραπεζικές κρίσεις και βαθιές οικονομικές κάμψεις ή υφέσεις.

Οι αντιλήψεις για την αξία και τον κίνδυνο, όπως υποστήριξε, ήταν σε μεγάλο βαθμό προκυκλικές και ενισχύονταν από τη φυσική τάση των συμμετεχόντων στην αγορά να αναλαμβάνουν περισσότερο ρίσκο, καθώς αυξάνονταν ο αντιλαμβανόμενος πλούτος. Ο Borio συμπέρανε πως μια αποτυχία να προσαρμοστεί η εγχώρια πολιτική ώστε να αντιμετωπίζει τους υπερμεγέθεις χρηματοπιστωτικούς κύκλους, περιχαρακώνει την αστάθεια ενώ μας επιστρέφει στις διχαστικές ανταγωνιστικές υποτιμήσεις της περιόδου του μεσοπολέμου.

Αυτό θα μπορούσε στο τέλος να πυροδοτήσει «μια εποχή καθoριστικής σεισμικής διάρρηξης στα καθεστώτα πολιτικής, και επιστροφής σε μια εποχή εμπορικού και χρηματοπιστωτικού προστατευτισμού και πιθανόν στασιμότητας σε συνδυασμό με πληθωρισμό».

Είναι μια καλή περιγραφή του σημερινού τραμπικού κόσμου του γεωπολιτικού ανταγωνισμού μηδενικού αποτελέσματος, των εκρήξεων δασμών και της χρηματοπιστωτικής αστάθειας –ένας διαρρηγμένος κόσμος που φέρει τη διαρκή «ρετσινιά» της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007-2008.

Κατά τύχη, η τρέχουσα κατάσταση τόσο των επιχειρήσεων, όσο και των χρηματοοικονομικών κύκλων είναι σχετικά καλή. Από την πλευρά των επιχειρήσεων, η δημοσιονομική πολιτική είναι υποστηρικτική με τις ΗΠΑ να εμφανίζουν δημοσιονομικό έλλειμμα 6,2% του ΑΕΠ το 2025. Δεν υπάρχουν στον ορίζοντα περιορισμοί, άρα το δημόσιο χρέος του περίπου 100% του ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί αναπότρεπτα.

Στην Κίνα και στον υπόλοιπο κόσμο, η δημοσιονομική πολιτική είναι σε μεγάλο βαθμό επεκτατική. Τα επιτόκια στις ΗΠΑ και σε άλλες προηγμένες χώρες θεωρείται ακόμα πως βρίσκονται σε πτωτική τροχιά. Μια περαιτέρω επεκτατική ώθηση αναμένεται το 2026 από την απελευθέρωση εγκλωβισμένης ζήτησης και από την μείωση τις διστακτικότητας των επιχειρήσεων να προσλάβουν και να επενδύσουν καθώς διαβρώνεται το σοκ και δέος από τις εκρήξεις των δασμών.

Από την χρηματοοικονομική πλευρά, δεν υπάρχει ακόμα μια πιστωτική φούσκα, αφού η τεράστια επένδυση των Big Tech στα data centers της τεχνητής νοημοσύνης χρηματοδοτούνται σημαντικά από τις πλούσιες ταμειακές ροές. Ούτε «υπερθερμένεται» η στεγαστική αγορά. Ωστόσο, υπάρχουν σημάδια πως επιταχύνεται η μόχλευση.

Όπως έχει σημειώσει η συνάδελφός μου Gillian Tett, πολλές start-ups τεχνητής νοημοσύνης -όπως οι OpenAI, Anthropic κα η xAI του Elon Musk- είναι ζημιογόνες και οι αυξημένες αποτιμήσεις τους ενισχύονται από παραλλαγές διατομεακής χρηματοδότησης προμηθευτών. Το καθαρό αποτέλεσμα είναι ένα μοτίβο αλληλοσυνδεόμενων κυκλικών ροών που θυμίζει τη συμπεριφορά των τραπεζών και των ασφαλιστικών εταιρειών στα πιστωτικά παράγωγα πριν το σκάσιμο της φούσκας το 2008.

Με τη βοήθεια της χρηματοπιστωτικής απελευθέρωσης, η διάρκεια του χρηματοοικονομικού κύκλου, όπως υποστηρίζει ο Borio, έχει επεκταθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 στα 16-20 χρόνια στις ΗΠΑ, που είναι οδηγός στον παγκόσμιο κύκλο. Λαμβάνοντας ως βάση την εκτίμησή του για το τελευταίο χαμηλό σημείο το 2013, το σκάσιμο της φούσκας μπορεί να είναι ακόμη μακριά - ειδικά δεδομένου ότι η κυβέρνηση Τραμπ επιμένει σε μια προκυκλική χαλάρωση του καθεστώτος κεφαλαίου των τραπεζών, μαζί με άλλα μέτρα χρηματοπιστωτικής απορρύθμισης. Το πάρτι οπωσδήποτε συνεχίζεται.

Η άβολη αλήθεια είναι πως έχουμε εγκλωβιστεί σε διαδοχικούς κύκλους όπου οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής υπήρξαν πολύ δειλοί στην αντιμετώπιση των χρηματοπιστωτικών «εκρήξεων» και στη συνέχεια πολύ επιθετικοί και επίμονοι στην άμβλυνση των οικονομικών υφέσεων. Η ύπαρξη αυτού του διχτυού ασφαλείας είναι ένα ηθικά επικίνδυνο κίνητρο για την ενίσχυση ενός ήδη υπερμεγέθους κύκλου.  

Με το δημόσιο χρέος στις μεγάλες προηγμένες οικονομίες να βρίσκεται σε επίπεδο που μέχρι στιγμής έχει καταγραφεί μόνο σε περιόδους πολέμου, η χρηματοδότηση της επόμενης διάσωσης θα είναι μια τρομερή πρόκληση, όπως και η μείωση του χρέους, δεδομένης της ισχνής παραγωγικότητας και της αναιμικής ανάπτυξης.

Η όποια περιορισμένη διάθεση υπάρχει μεταξύ των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής για τη συγκάτηση του χρέους μέσω των αυξημένων φόρων και των μειωμένων δημόσιων δαπανών είναι σε μεγάλο βαθμό ένα αφιέρωμα στην πειθαρχία των «τιμωρών» των ομολόγων (bond vigilante). Είναι πολύ πιο εύκολο να ελπίζουμε πως η τεχνητή νοημοσύνη θα φέρει έναν «από μηχανής θεό» της παραγωγικότητας.

Ακολουθεί ένα όλο και πιο λαϊκιστικό κλίμα, όπου η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών δέχεται αυξανόμενες επιθέσεις, ότι θα υπάρξει καταφυγή στην πληθωριστική νομισματική χρηματοδότηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων από τις κεντρικές τράπεζες. Επίσης, στη χρηματοπιστωτική καταστολή, η οποία συνεπάγεται ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα αποδεχθούν επιτόκια κάτω από τα επιτόκια της αγοράς για τις υποχρεωτικές συμμετοχές τους στο δημόσιο χρέος.

Το ανησυχητικό μήνυμα για τους επενδυτές είναι ότι όλα τα ομόλογα, εκτός από τα συντομότερης λήξης ομόλογα με ονομαστικό σταθερό επιτόκιο, είναι πλέον δυνητικά επικίνδυνα.

© The Financial Times Limited 2025. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation