Πέντε λόγοι αισιοδοξίας για τη διεθνή οικονομία

Υπάρχουν πέντε βασικοί λόγοι στους οποίους ακόμη και οι πλέον απαισιόδοξοι μπορούν να προστρέξουν προκειμένου να συνειδητοποιήσουν ότι δεν έχουν "χαθεί όλα", τόσο για τη διεθνή οικονομία όσο και για τις αγορές.

Δημοσιεύθηκε: 19 Δεκεμβρίου 2008 - 13:23

Πέντε λόγοι αισιοδοξίας για τη διεθνή οικονομία

Μετά το "σημείο Minsky"(*) -η στιγμή δηλαδή που η ευφορία μετατράπηκε σε κρίση, που πήρε το όνομά της από τον Hyman Minsky- η παράδοση της οικονομικής δραστηριότητας υπήρξε ταχύτατη και σοβαρότατη. Οι προβλέψεις είναι τόσο μαύρες όσο διατείνονται οι καταστροφολόγοι. Το μόνο που εμποδίζει τις σημερινές δυσοίωνες οικονομικές προοπτικές από το να μετρατραπούν σε χαμένη δεκαετία, παρόμοια με αυτήν της Ιαπωνίας τη δεκαετία του 1990, είναι η ικανότητα και η αξιοπιστία της μακροοικονομικής πολιτικής.

Έχουμε ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μας, ωστόσο για πέντε λόγους, ακόμα και οι καταστροφολόγοι μπορεί να αρχίσουν να αμφιβάλουν.

Πρώτον, οι κυβερνήσεις έχουν ήδη δράσει αποφασιστικά προκειμένου να διατηρήσουν την αξιοπιστία του επίσημου τραπεζικού συστήματος, ενώ το επονομαζόμενο σκιώδες τραπεζικό σύστημα καταρρέει. Προγράμματα που ξεπερνούν τα 8 τρισ. δολάρια (5,650 τρισ. ευρώ, 5,150 τρισ. στερλίνες) για την αναχαίτιση της κατάρρευσης της πιστωτικής και στεγαστικής αγοράς έχουν ήδη ανακοινωθεί, ωστόσο είναι πολύ νωρίς ακόμα για να μιλήσουμε για νίκη.

Για να ενισχύσουν τις τράπεζες στη φάση της ύφεσης και για να διατηρήσουν τον δανεισμό οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα χρειαστούν επιπλέον κεφάλαια 100 - 150 δισ. δολαρίων, ενώ οι αμερικανικές τράπεζες, περιλαμβανομένων των περιφερειακών, θα πρέπει σύντομα να λάβουν ποσά από το "πακέτο Tarp", ύψους 350 δισ. δολαρίων, που δεν έχουν δαπανηθεί ακόμα.

Δεύτερον, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να συνεχίσουν να διευκολύνουν την πολύ σημαντική αποστολή της διατήρησης της πιστωτικής ροής και της αναδιάρθρωσης του χρέους. Οι χρεοκοπίες είναι αναπόφευκτες, ωστόσο επιπλέον προγράμματα άμεσου δανεισμού, αγορές ενεργητικού και κυβερνητικές εγγυήσεις είναι απαραίτητες ώστε να συνεχίσει να ρέει η ρευστότητα σε φερέγγυους δανειολήπτες -είτε αυτοί είναι εταιρίες, είτε είναι νοικοκυριά- ιδιαίτερα την ώρα που οι ισολογισμοί των τραπεζών πλήττονται από τα τοξικά προϊόντα, τα οποία δεν περιλαμβάνονταν προηγουμένως στους ισολογισμούς τους. Παράλληλα, θα απαιτηθεί η ανταλλαγή μετοχών έναντι χρεών για εταιρίες με μεγάλα χρέη.

Τρίτον, θα πρέπει να αναπτυχθεί η πλήρης ισχύς της δημοσιονομικής πολιτικής, προκειμένου να περιοριστούν το βάθος της κρίσης και οι πιστωτικές απώλειες καθώς και οι επιπτώσεις στις θέσεις εργασίας και στα εισοδήματα. Τα σχετικά προγράμματα της Βρετανίας, της Γερμανίας και της Γαλλίας αντιστοιχούν σε κάτι περισσότερο από το 1% του ΑΕΠ τους, όμως το μεγαλύτερο μέρος αυτών που προτείνονται στην ευρωζώνη είναι απλώς μια ωραιοποίηση, ενώ η αποτελεσματικότητα της μείωσης του ΦΠΑ στη Βρετανία χάνεται στο εκπτωτικό κύμα του λιανεμπορίου.

Τα ευρωπαϊκά κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, θα χρειαστεί να κάνουν περισσότερα το 2009, καθώς βαθαίνει η ύφεση.

Το επερχόμενο πακέτο στήριξης των ΗΠΑ, το οποίο αναμένεται να ανέλθει στα 600 - 700 δισ. δολάρια (ή περίπου 4% του ΑΕΠ), θα "αποζημιώσει" μεγάλο μέρος της πτώσης των δαπανών και του δανεισμού του ιδιωτικού τομέα.

Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος κ. Barack Obama σχεδιάζει να δημιουργήσει ή να διασφαλίσει 2,5 εκατ. θέσεις εργασίας μέχρι το 2010 και τάσσεται υπέρ της ανάπτυξης στην τεχνολογία, της "πράσινης" και των "εναλλακτικών μορφών" ενέργειας, ενώ τάσσεται υπέρ πρωτοβουλιών στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης. Τα αποτελέσματα των προγραμμάτων αυτών ενδεχομένως να μη γίνουν εμφανή πριν από το 2010 - 2011, ωστόσο αυτός δεν είναι λόγος να μην εφαρμοστούν.

Τέταρτον, καθώς προδιαγράφεται μια (σύντομη ελπίζουμε) περίοδος ύφεσης, θα δούμε αν η εκτιμώμενη ικανότητα της νομισματικής πολιτικής -υπό τη μορφή της "ποσοτικής χαλάρωσης"- είναι μύθος ή όχι. Στην περίπτωση της Ιαπωνίας, πάντως, δεν απέφερε τα αναμενόμενα, καθώς καθυστέρησε μία δεκαετία και δεν προωθήθηκε σωστά.

Η Federal Reserve έχει υποσχεθεί να διατηρήσει τα επιτόκια στο 0% - 0,25% για αρκετό καιρό κι έχει δηλώσει πως θα χρησιμοποιήσει τον ισολογισμό της περισσότερο για να στηρίξει τις πιστωτικές αγορές και την οικονομική δραστηριότητα. Το ενεργητικό της έχει ήδη τριπλασιαστεί (σχεδόν) στα 2,200 τρισ. δολάρια μετά την κατάρρευση της Lehman και θα ξεπεράσει τα 3 τρισ. δολάρια μέχρι τα τέλη του έτους.

Καθώς τα ευρωπαϊκά επιτόκια πέφτουν προς το 0% - 1%, οι άλλες κεντρικές τράπεζες θα διαπιστώσουν πως θα πρέπει να υιοθετήσουν ανορθόδοξες μορφές νομισματικής πολιτικής.

Η ποσοτική χαλάρωση βοηθά ώστε να διατηρηθούν τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια κοντά στο μηδέν, ενώ θα μπορούσαν να επηρεάσουν και τα μακροπρόθεσμα επιτόκια.

Η Fed, για παράδειγμα, δεν θα αγοράσει μόνο τιτλοποιημένα στοιχεία ενεργητικού αλλά και ομόλογα, σε μια προσπάθεια να μειωθούν τα spreads των ομολόγων, το κόστος του κεφαλαίου αλλά και όλα τα επιτόκια ιδιωτικού δανεισμού. Μελλοντικά θα μπορούσε να αγοράσει και άλλα ιδιωτικά στοιχεία ενεργητικού, περιλαμβανομένων μετοχών. Τέλος, θα μπορούσε να αγοράσει ομόλογα απευθείας από την κυβέρνηση. Το δημόσιο χρέος δεν θα αυξανόταν και οι ανησυχίες σχετικά με τις μελλοντικές φορολογικές επιβαρύνσεις θα εξαλείφονταν.

Η νέα ανησυχία θα ήταν ο υψηλός πληθωρισμός, όμως αυτό αποτελεί ένα περίπλοκο θέμα, που δεν είναι της παρούσης.

Πέμπτον, όταν καταρρέει η εμπιστοσύνη, οι οικονομικές υπηρεσίες απαιτούν ικανή ηγεσία και θέλουν εμπιστοσύνη στις κρατικές αρμόδιες αρχές. Δεν μπορούν αυτά τα στοιχεία να ενταχθούν σε κάποιο οικονομικό μοντέλο, ωστόσο η σημασία τους είναι μεγάλη.

Οι προσδοκίες για τον κ. Obama, το οικονομικό του επιτελείο και για την άμβλυνση (αρχικά) και αντιστροφή του δυσμενούς οικονομικού κλίματος από τη Fed μπορεί να είναι υπερβολικές, όμως και γιατί όχι; Η Fed και ο κ. Obama διαθέτουν και την ικανότητα αλλά και την εξουσία και φαίνονται έτοιμοι να υιοθετήσουν την ολιστική προσέγγιση, η οποία περιγράφεται παραπάνω, προκειμένου να αντιμετωπίσουν αυτήν την καταστροφική ύφεση.

* Ο κ. George Magnus είναι οικονομικός σύμβουλος της UBS Investment Bank και συγγραφέας του βιβλίου "The Age of Aging" (Οκτώβριος 2008).

(*) Το «Minsky moment» είναι το σημείο σε ένα πιστωτικό ή επιχειρηματικό κύκλο κατά το οποίο οι επενδυτές εμφανίζουν προβλήματα στις ταμειακές ροές, λόγω του αυξανόμενου χρέους που αποκτούν προκειμένου να χρηματοδοτήσουν κερδοσκοπικές επενδύσεις. Στο σημείο αυτό, ξεκινά ένα μεγάλο sell-off, λόγω του γεγονότος ότι δεν μπορεί να βρεθεί επενδυτής που θα «πλειοδοτήσει» στις υψηλές τιμές που είχαν προηγουμένως καταγραφεί, οδηγώντας σε μια αιφνίδια και απότομη κατάρρευση κατά την διαδικασία της εκκαθάρισης συναλλαγών αλλά και σε κάθετη πτώση της ρευστότητας των αγορών.

Το σημείο αυτό εμφανίζεται μετά από μια μακρά περίοδο κερδοφορίας και αύξησης της αξίας των επενδύσεων, που ενθαρρύνουν την αύξηση της κερδοσκοπίας με χρήση δανεικών χρημάτων.

Ο όρος “Minsky moment” χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1998, προκειμένου να περιγράψει την οικονομική κρίση στη Ρωσία.

© The Financial Times Limited 2008. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation