Η Ευρώπη χρειάζεται ενίσχυση της κατανάλωσης

O Wolfgang Munchau, εκ των κεντρικών αρθρογράφων των Financial Times, επισημαίνει την βασική αιτία της Ευρωπαϊκής στασιμότητας: την ”ορθολογική” άρνηση των καταναλωτών να δαπανήσουν χρήματα και την εκτενή αποταμίευση.

Δημοσιεύθηκε: 10 Μαΐου 2004 - 15:26

του Wolfgang Munchau

Η Γερμανία βρίσκεται σε οικονομική στασιμότητα για τέταρτη συναπτή χρονιά. Η τελευταία εκτίμηση για τον εφετινό ρυθμό ανάπτυξης είναι μόλις στο 1%. Η ευρωζώνη, στο σύνολό της, οδεύει προς ανάπτυξη της τάξεως του 1,7%, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρόκειται για επιδόσεις, εντελώς απογοητευτικές.

Το ενδιαφέρον όμως είναι, ότι έχουν αλλάξει οι αιτίες που οδηγούν σε αυτήν την οικονομική αδυναμία. Ενώ η οικονομική ύφεση της τελευταίας διετίας οφειλόταν στην μείωση των ιδιωτικών επενδύσεων, η σημερινή αδυναμία οφείλεται αποκλειστικά στην συρρίκνωση των καταναλωτικών δαπανών.

Οπότε, τι έχει συμβεί; Οι ευρωπαίοι καταναλωτές έχουν χρήματα. Απλώς, δεν τα ξοδεύουν. Στη Γαλλία και τη Γερμανία το ποσοστό αποταμίευσης βρίσκεται πάνω από το 16%. Στην Ιταλία, η αποταμίευση βρίσκεται στα ίδια σχεδόν επίπεδα. Οι ευρωπαίοι καταναλωτές συμπεριφέρονται λογικά: έχοντας να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη ανασφάλεια, ”χτίζουν” την προληπτική τους αποταμίευση.

Ο συνολικός πληθυσμός της Γερμανίας και της Ιταλίας, αναμένεται να μειωθεί δραματικά κατά τη διάρκεια του αιώνα που διανύουμε. Τα μη χρηματοδοτούμενα συνταξιοδοτικά ταμεία δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στο επερχόμενο δημογραφικό σοκ, εκτός εάν μειωθούν οι συντάξεις και αυξηθούν τα όρια ηλικίας.

Εν τω μεταξύ, δεδομένων των ιδιαίτερα χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης, το δημόσιο χρέος, στο 106% επί του ΑΕΠ στην Ιταλία και στο 64% στη Γερμανία, είναι δυσβάσταχτα υψηλό. Εάν δεν πραγματοποιηθούν άμεσα κάποιες θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις, οι χώρες αυτές οδεύουν προς τη χρεωκοπία. Στη Γαλλία, η κατάσταση είναι λίγο καλύτερη, δεδομένης της καλύτερης δημογραφικής της συμπεριφοράς, αλλά και αυτή αντιμετωπίζει αδυναμία στήριξης των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης.

Οπότε, τι χρειάζεται ώστε να επιστρέψουν οι ευρωπαίοι καταναλωτές στα μαγαζιά; Θεωρητικά, υπάρχουν δυο προσεγγίσεις. Η μια αφορά την προσπάθεια επίλυσης των βασικών αιτιών που οδηγούν στην υψηλή προληπτική αποταμίευση. Η δεύτερη είναι να χρησιμοποιηθεί η οικονομική πολιτική, ώστε να δημιουργήσει κίνητρα για κατανάλωση.

Η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να διατελέσει κάποιο ρόλο σε αυτό. Σε προηγούμενο άρθρο μου, είχα επισημάνει μια έρευνα που καταδείκνυε πως οι ευρωπαίοι καταναλωτές είναι ουσιαστικά απρόσβλητοι από βραχυπρόθεσμες μεταβολές επιτοκίων. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αρνήθηκε να μειώσει τα επιτόκια εφέτος και ενδέχεται ακόμη και να τα αυξήσει λόγω πληθωριστικών ανησυχιών.

Οπότε, μένει η δημοσιονομική πολιτική. Ο γερμανός καγκελάριος Gerhard Schroder φαίνεται να στρέφεται προς ένα πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων κεϋνσιανού χαρακτήρα, ώστε να αντισταθμίσει τις αδυναμίες στον τομέα της ζήτησης.

Ο Nicolas Sarkozy, ο νέος υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας ανακοίνωσε την προηγούμενη εβδομάδα συγκεκριμένα μέτρα για την ενθάρρυνση της ιδιωτικής κατανάλωσης ενόσω ενισχύει τις προσπάθειές του για την ενοποίηση των δημόσιων οικονομικών της χώρας. Η συνέντευξη τύπου της περασμένης εβδομάδας ήταν εξαιρετικά πομπώδης. Ωστόσο, τουλάχιστον δίνει την εντύπωση πως κάποιος είναι επικεφαλής της οικονομικής πολιτικής. Πρόκειται για πολιτικό με ”ειδικό βάρος”, ο οποίος ενδέχεται να θέσει υποψηφιότητα για τις προεδρικές εκλογές του 2007. Όποιος και να είναι ο λόγος, οι γάλλοι φαίνονται να τον εμπιστεύονται.

Η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη στη Γερμανία. Από το 1990, η Γερμανία έχει επενδύσει πακτωλό χρημάτων στην ανατολή, χωρίς προφανές αντίκτυπο στην οικονομική της ανάπτυξη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει φθάσει στο σημείο να χαρακτηρίσει τη χώρα, ως τέλειο παράδειγμα των ίσων αξιών του Ricardo: Κάθε επιπλέον ευρώ που σπαταλάται σε μια δημόσια επένδυση απομακρύνει ένα ευρώ από τις ιδιωτικές επενδύσεις. Το καθαρό αποτέλεσμα είναι μηδενικό.

Οι φοροελαφρύνσεις που πραγματοποιήθηκαν νωρίτερα μέσα στο έτος, σε Γαλλία και Γερμανία, απέτυχαν να ενισχύσουν τις καταναλωτικές δαπάνες. Αυτό πιθανότατα οφείλεται στην σχετικά μικρή επιρροή των μέτρων αυτών, στο διαθέσιμο εισόδημα. Στην Γερμανία, υπάρχουν πλέον συζητήσεις για αύξηση του φόρου προστιθέμενης αξίας την επόμενη χρονιά. Εάν όμως, ο στόχος είναι να επιστρέψουν οι καταναλωτές στα καταστήματα, ένας φόρος επί της κατανάλωσης είναι παράλογος και αντιπαραγωγικός.

Δεν απομένουν άλλες εναλλακτικές λύσεις, παρά μόνο η επίλυση της βασικής αιτίας, πίσω από την άρνηση των καταναλωτών να καταναλώσουν – της αβεβαιότητας για τα μελλοντικά εισοδήματα. Από τη στιγμή που οι μεγαλύτερες οικονομίες της ευρωζώνης αντιμετωπίζουν ακριβώς το ίδιο πρόβλημα, το καλύτερο θα ήταν η συνεργασία και η από κοινού επίλυσή του. Δεν αναφέρομαι απαραίτητα σε οικονομικές μεταρρυθμίσεις – πρωτοσέλιδα, όπως π.χ. η εβδομάδα του 35ωρου. Αυτό που χρειάζονται οι χώρες είναι ένα ορθολογικό πρόγραμμα που θα στοχεύει στην αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης και στην διατήρηση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας σε μακροπρόθεσμο επίπεδο. Εάν δεν προχωρήσει κάτι τέτοιο, η οικονομία της ευρωζώνης θα συνεχίζει να απογητεύει.

© The Financial Times Limited 2004. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation