Ο μύθος του τεμπέλη... Ευρωπαίου

Το μέσο εισόδημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι περίπου 30% χαμηλότερο από το αντίστοιχο των ΗΠΑ, καθώς οι Ευρωπαίοι εργάζονται λιγότερο από τους Αμερικανούς. Αλλά γιατί οι Ευρωπαίοι εργάζονται τόσο λίγο; Είναι αποτέλεσμα ελεύθερων επιλογών ή κυβερνητικών πολιτικών;

Δημοσιεύθηκε: 7 Ιουνίου 2004 - 10:00

του Tito Boeri (*)

Το μέσο εισόδημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι περίπου 30% χαμηλότερο από το αντίστοιχο των ΗΠΑ. Αυτό οφείλεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στο ότι οι Ευρωπαίοι εργάζονται λιγότερο από τους Αμερικανούς: Η παραγωγή ανά ώρα εργασίας είναι σχεδόν ίδια και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

Αλλά γιατί οι Ευρωπαίοι εργάζονται τόσο λίγο; Η άποψη που κυριαρχεί είναι ότι αυτό αντανακλά απλώς τις προτιμήσεις τους. Οι Ευρωπαίοι επιλέγουν να εργαστούν λιγότερο από τους Αμερικανούς γιατί εκτιμούν πολύ περισσότερο τον ελεύθερο χρόνο.

Εάν κάτι τέτοιο είναι σωστό, θα έπρεπε να έχει προφανείς πολιτικές επιδράσεις. Οι Ευρωπαίοι δεν θα έπρεπε να ανησυχούν για την ”ψαλίδα” του εισοδήματός τους έναντι των ΗΠΑ, καθώς το εισόδημα δεν αποτελεί σωστή μέτρηση ευημερίας. Ούτε θα έπρεπε να ανησυχούν για τις λιγότερες ώρες εργασίας από τη στιγμή που αποτελεί επιλογή τους. Θα έπρεπε, όμως, να αισθάνονται λύπηση για τους κακόμοιρους Αμερικανούς που δεν καταλαβαίνουν τι είναι σημαντικό στη ζωή.

Δυστυχώς, όμως, αυτή η γενική άποψη της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας δεν υποστηρίζεται από την προσεκτική ανάγνωση των δεδομένων.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Οι ώρες εργασίας είναι ιδιαίτερα λίγες στις μεγάλες χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης (Γαλλία, τη Γερμανία, Ιταλία και Ισπανία). Χρησιμοποιώντας τα στοιχεία του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, μπορούμε να αναλύσουμε την ”ψαλίδα” στις μέσες ώρες εργασίας μεταξύ των χωρών αυτών και των ΗΠΑ σε δύο συνθετικά.

Πρώτον, η Ευρώπη έχει μικρότερο δείκτη απασχόλησης, που σημαίνει ότι το ποσοστό του εν δυνάμει εργατικού δυναμικού που εργάζεται είναι μικρότερο από αυτό των ΗΠΑ.

Δεύτερον, ο μέσος εργαζόμενος στην Ευρώπη εργάζεται λιγότερες ώρες: Αυτό το συνθετικό στοιχείο, που αντιστοιχεί στο 1/3 της ”ψαλίδας” με τις ΗΠΑ, αντανακλά εν μέρει την εξάπλωση της part time εργασίας στην Ευρώπη. Η part time εργασία αντιστοιχεί στο 1/4 της διαφοράς σε ώρες εργασίας ανά εργαζόμενο στις τέσσερις προαναφερθείσες χώρες, ενώ στη Γερμανία είναι σχεδόν η μισή διαφορά.

Σε γενικές γραμμές, τα δεδομένα υποδηλώνουν πως ο κύριος λόγος που οι Ευρωπαίοι εργάζονται λιγότερο από τους Αμερικανούς είναι ότι πολλοί στην Ευρώπη δεν εργάζονται καθόλου. Μπορεί ο Ευρωπαίος να έχει λιγότερες ώρες εργασίας την εβδομάδα –και λιγότερες εβδομάδες εργασίας στο έτος- από τον Αμερικανό εργαζόμενο, αλλά δεν είναι αυτός ο κυρίαρχος παράγοντας.

Εάν εξετάσουμε πώς αποτυπώνονται παράγοντες όπως το φύλο, η ηλικία και οι τάσεις στην αγορά εργασίας, βρίσκουμε επίσης συστηματικές διαφορές μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ. Στην Ευρώπη το ποσοστό των γυναικών σε παραγωγική ηλικία που εργάζονται είναι 10% χαμηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό στις ΗΠΑ, ενώ το ποσοστό των εργαζομένων άνω των 55 ετών είναι 19% χαμηλότερο.

Ωστόσο, η διαφορά στους δείκτες ανεργίας οφείλεται κατά κύριο λόγο στη μεγάλη ανεργία των νέων στην Ευρώπη. Επίσης, η διάδοση της part time εργασίας είναι πολύ μεγαλύτερη στην Ευρώπη μεταξύ των νέων, των ηλικιωμένων και των γυναικών. Πράγματι, η μείωση στις ώρες ανά εργαζόμενο που παρατηρήθηκε στην Ευρώπη τη δεκαετία του ’90 –σε χώρες όπως η Ολλανδία, η Ιρλανδία και η Γερμανία- οφείλεται στην αύξηση του ποσοστού των εργαζόμενων γυναικών.

Τα δεδομένα αυτά καταδεικνύουν πως οι ιδιαιτερότητες της Ευρώπης οφείλονται πολύ περισσότερο στις κυβερνητικές πολιτικές παρά στις ελεύθερες επιλογές των ατόμων. Το χαμηλό ποσοστό συμμετοχής των ηλικιωμένων οφείλεται στα γενναιόδωρα ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά συστήματα της Ευρώπης.

Επίσης, τα χαμηλά ποσοστά απασχόλησης στους νέους και τις γυναίκες οφείλονται στους θεσμούς της αγοράς εργασίας, που προστατεύουν και αυξάνουν τη διαπραγματευτική ισχύ των ήδη συμμετεχόντων, αλλά αποκλείουν άλλους από την αγορά εργασίας.

Ακόμη και οι λιγότερες μέσες ώρες εργασίας δεν αποδεικνύουν πως οι Ευρωπαίοι προτιμούν τον ελεύθερο χρόνο από την κατανάλωση: Μια ώρα εργασίας στην Ε.Ε. φορολογείται σε ποσοστό περίπου 50% έναντι αντίστοιχου ποσοστού 30% στις ΗΠΑ, ενώ αγοράζει πολύ λιγότερα καταναλωτικά προϊόντα.

Ως εκ τούτου, τα λιγότερα κίνητρα και όχι η διαφορά στις προτιμήσεις είναι αυτό που εξηγεί τη μικρότερη ημέρα εργασίας στην Ευρώπη. Αυτό συνδέεται και πάλι με τις κυβερνητικές πολιτικές, ιδίως τις ανταποδοτικές πολιτικές προς όφελος των ηλικιωμένων.

Οι κυβερνητικές πολιτικές –όπως η νομοθετική καθιέρωση της εβδομάδας του 35ωρου- εξηγούν γιατί η Γαλλία είναι η μόνη χώρα της Ε.Ε. όπου έχει σημειωθεί αξιοσημείωτη μείωση των ωρών εργασίας των εργαζομένων πλήρους απασχόλησης τα τελευταία χρόνια.

Η ιδέα πως οι Ευρωπαίοι εργάζονται λιγότερο επειδή είναι τεμπέληδες ή επειδή έχουν επιλέξει να ευχαριστιούνται τη ζωή αντί να εργάζονται είναι μια ψευδαίσθηση. Κάποιοι Ευρωπαίοι κάθονται στο σπίτι τους και ευχαριστιούνται τον ελεύθερο χρόνο τους, ενώ άλλοι πληρώνουν το λογαριασμό.

Επίσης, πολλοί Ευρωπαίοι θα ήταν πρόθυμοι να εργαστούν με λιγότερες απολαβές από αυτές που παίρνουν οι ήδη συμμετέχοντες στην αγορά εργασίας, αλλά αποκλείονται από αυτήν. Αυτή η κατάσταση αντανακλά την πολιτική επιρροή των εργατικών συνδικάτων και των ωφελούμενων από τα δημόσια ασφαλιστικά συστήματα και τα συστήματα συνταξιοδότησης και όχι την επιλογή του μέσου Ευρωπαίου πολίτη.

Με άλλα λόγια, η πολιτική και όχι η ψυχολογία είναι η επιστήμη που θα εξηγήσει τη διαφορά μεταξύ της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Όσο συντομότερα το συνειδητοποιήσουμε, θα έχουμε περισσότερες πιθανότητες να απομακρύνουμε τις στρεβλώσεις του συστήματος, που κρατούν πολλούς Ευρωπαίους στη φτώχεια και εκτός εργασίας.

(*) Ο συγγραφέας είναι καθηγητής Οικονομικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Bocconi, στο Μιλάνο.

© The Financial Times Limited 2004. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation