Η στιγμή της αλήθειας για την ευρωζώνη

Η ευρωζώνη οφείλει να αλλάξει. Η μέχρι τώρα μορφή της αποδείχθηκε αποτυχημένη. Πρέπει να βρεθεί η πολιτική θέληση για βαθιές μεταρρυθμίσεις. Σε αντίθετη περίπτωση θα έρθει η διάσπαση.

Δημοσιεύθηκε: 12 Μαΐου 2010 - 12:31

Martin Wolf

Οι κυβερνήσεις στοιχηματίζουν "διπλά ή τίποτα" στο παιχνίδι τους με τις αγορές. Το "πακέτο" που ανακοίνωσαν την περασμένη εβδομάδα είναι εντυπωσιακό. Το μεγάλο ερώτημα, όμως, είναι κατά πόσον είναι απλώς προσωρινή λύση. Η απάντηση είναι όχι. Άλλωστε, η ευρωζώνη έχει αποτύχει, βάσει του αρχικού της σχεδιασμού. Θα καταφέρει να επιβιώσει μόνο εάν προχωρήσει σε ριζικές μεταρρυθμίσεις.

Ποιο είναι το σχέδιο; Πρώτον, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις υπόσχονται 500 δισ. ευρώ (440 δισ. ευρώ ως εγγυήσεις προς τα κράτη με προβλήματα και επιπλέον 60 δισ. ευρώ στα ταμεία στήριξης της Κομισιόν). Δεύτερον, το ΔΝΤ θα συμβάλει σε αυτό το πακέτο με το ποσό των 250 δισ. ευρώ. Τρίτον, η ΕΚΤ ανακοίνωσε -προς μεγάλη στενοχώρια του προέδρου της Bundesbank κ. Axel Weber- ότι θα προχωρήσει σε αγορά ομολόγων των κρατών που δέχονται επίθεση από τις αγορές. Τέλος, και η Fed συμμετέχει στην όλη διαδικασία μέσω των προγραμμάτων swap lines, προκειμένου οι ξένες τράπεζες να έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση σε δολάρια.

Πρόκειται για μία πανικόβλητη αντίδραση στον πανικό που επικράτησε στις αγορές. Μας θυμίζει το φθινόπωρο του 2008.

Θα δουλέψει αυτό το σχέδιο; Με βάση τους στόχους για τους οποίους σχεδιάστηκε η πρώτη απάντηση στην ερώτηση είναι καταφατική. Σαφώς αυξάνει το κόστος τού να στοιχηματίσει κάποιος ενάντια σε κρατικά ομόλογα της ευρωζώνης. Το δημόσιο χρέος της ευρωζώνης -στο σύνολό του- είναι ελαφρώς χαμηλότερο από το αντίστοιχο των ΗΠΑ, ως ποσοστό επί του ΑΕΠ. Αφού οι περισσότερο αξιόχρεες κυβερνήσεις αποφάσισαν να στηρίξουν τις λιγότερο αξιόχρεες, έχουν τη δυνατότητα, προς το παρόν, να εκπληρώσουν αυτόν τον το στόχο.

Γιατί αυτή η δραστική παρέμβαση κρίθηκε απαραίτητη; Δεν είναι και πολύ ξεκάθαρο τι είχαν στο μυαλό τους αυτοί που τη σχεδίασαν. Εδώ είναι το σημείο όπου πρέπει να ταξιδέψουμε πίσω στον χρόνο και να φθάσουμε στην αρχή της δημιουργίας της ευρωζώνης.

Αυτή η δημιουργία στηρίχτηκε σε τρεις πυλώνες: πρώτον, βάσει συγκεκριμένων κανόνων, θα υπάρχουν όρια στα ελλείμματα των κρατών-μελών, δεύτερον, υπήρχε ο κανόνας "μη διάσωσης" για τα κράτη-μέλη και, τρίτον, θα υπήρχε σταδιακή σύγκλιση των οικονομιών των κρατών-μελών. Κανένας από τους παραπάνω κανόνες δεν πέτυχε.

Πρώτον, τα όρια για τα ελλείμματα αποδείχθηκαν μη επιτεύξιμα και αρκετά άσχετα. Αποδείχθηκαν άχρηστα καθώς σε όλες τις περιπτώσεις όπου κάποιος τα καταπάτησε, τελικώς όλοι αγνόησαν αυτό το γεγονός. Αυτό αποδείχθηκε περίτρανα στην περίπτωση της Ελλάδας, η οποία "μαγείρεψε" τα μεγέθη της. Αποδείχθηκαν άχρηστα καθώς αρκετές χώρες που σήμερα εμφανίζουν υψηλά ελλείμματα, όπως για παράδειγμα η Ισπανία, είχαν κατορθώσει να συμμορφωθούν με τους κανόνες όταν οι οικονομίες τους "φούσκωναν", αλλά αυτή η άνθηση δεν είχε γερά θεμέλια. Ας μην ξεχνάμε ότι η Ισπανία έχει δημοσιονομικό πλεόνασμα το 2006, το 2006 και το 2007.

Δεύτερον, οι αγορές δεν εξέταζαν εάν υπήρχαν αδυναμίες, με αποτέλεσμα να αξιολογούν με τον ίδιο τρόπο όλες τις χώρες της ευρωζώνης. Οι αγορές χρηματοδότησαν το όργιο και τώρα αρνούνται να χρηματοδοτήσουν και το ξεκαθάρισμα.

Τρίτον, οι οικονομίες της ευρωζώνης όχι μόνο δεν εμφάνισαν σύγκλιση, αλλά σημειώθηκε ακριβώς το αντίθετο. Υπάρχουν χώρες με εντυπωσιακά πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών, όπως η Γερμανία, και χώρες με εντυπωσιακά ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών, όπως η Ισπανία.

Τώρα οι κυβερνήσεις προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες. Όμως με το να επιμένουν ότι δεν θα υπάρξουν χρεοκοπίες, απλώς προστατεύουν τη χαζομάρα του χρηματοοικονομικού συστήματος. Το όλο βάρος θα το αναλάβουν οι πολίτες των υπερχρεωμένων χωρών. Θα αποδειχθεί ένα κερδοφόρο στοίχημα, με δεδομένο ότι οι χώρες αυτές δεν πρόκειται να εμφανίσουν ανάπτυξη; Πολύ δύσκολο.

Πού πάμε, λοιπόν, από εδώ και πέρα; Ας ξεκινήσουμε αποδεχόμενοι ότι απλώς κερδίζουμε χρόνο. Οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης βρίσκονται αντιμέτωπες με δύσκολες επιλογές:

Η πρώτη είναι κατά πόσον θα πρέπει να προχωρήσουν προς μεγαλύτερη σύγκλιση ή μεγαλύτερη διαφοροποίηση. Σαφώς θα πρέπει να επιλέξουν το πρώτο. Μπορούμε, βέβαια, να φανταστούμε επιστροφή στα εθνικά νομίσματα. Όμως αυτό θα οδηγήσει σε κατάρρευση το χρηματοοικονομικό σύστημα. Θα υπάρξει τεράστια εκροή κεφαλαίων από τις τράπεζες των χωρών που θα αποφασίσουν να εγκαταλείψουν την ευρωζώνη.

Η δεύτερη είναι ο τρόπος με τον οποίο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το χάσμα μεταξύ των οικονομιών. Δεν μπορούμε να στηριχθούμε μόνο στις αγορές. Θα πρέπει να υπάρξει εφαρμογή συγκεκριμένων πολιτικών τόσο για τις χώρες που εμφανίζουν υψηλά πλεονάσματα όσο και για αυτές με υψηλά ελλείμματα.

Η τρίτη είναι πώς θα επιτευχθεί βελτίωση στην ανταγωνιστικότητα. Για να επιτευχθεί θα πρέπει να υπάρξουν αλλαγές στις αγορές εργασίας.

Η τέταρτη πώς να ανακτηθεί η ενότητα. Μία ενδιαφέρουσα ιδέα, την οποία έχει καταθέσει το Bruegel, think-tank των Βρυξελλών, είναι τα κράτη της ευρωζώνης να αναδιαρθρώσουν σημαντικό μέρος του χρέους τους.

Όπως έχει τονίσει και ο συνάδελφός μου, κ. Wolfgang Munchau, για την ευρωζώνη -και κυρίως για το Βερολίνο- έχει φθάσει η στιγμή της αλήθειας. Η επιβίωση της ευρωζώνης είναι απόλυτα συμφέρουσα για τη Γερμανία. Ας μην ξεχνάμε ότι η νομισματική ένωση έχει προστατέψει την ανταγωνιστικότητα της γερμανικής βιομηχανίας και ως εκ τούτου έχει επιτρέψει στην οικονομία της να αναπτυχθεί, παρά το πάγωμα της εγχώριας ζήτησης.

Η Γερμανία μοιάζει να πιστεύει ότι όλα θα είναι καλά εάν τεθούν σκληροί όροι στα κράτη με υψηλά ελλείμματα. Πρόκειται για λάθος. Η ορθή αντίδραση είναι η δημιουργία ενός συστήματος που μπορεί να αντιλαμβάνεται και να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Το σύστημα πρέπει να αλλάξει ώστε να επιτρέψει την περαιτέρω σύγκλιση, την αναδιάρθρωση του χρέους και τη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης. Είτε θα συμβεί αυτό είτε θα επέλθει αποτυχία. Αυτό που πραγματικά χρειάζεται τώρα είναι η πολιτική θέληση για μεταρρυθμίσεις.

© The Financial Times Limited 2010. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation