Από τη Ρώμη στις ΗΠΑ, ουτοπία και πραγματικότητα

Οι δημοσιονομικές κρίσεις στις ακτές του Ατλαντικού είναι το κληροδότημα των αχαλίνωτων κρατικών και ιδιωτικών χρεών των τελευταίων 10ετιών. Πού θα καταλήξει η μάχη ανάμεσα στην ουτοπία και την πραγματικότητα;

Δημοσιεύθηκε: 13 Ιουλίου 2011 - 13:04

Martin Wolf

Από τη Ρώμη στις ΗΠΑ, ουτοπία και πραγματικότητα

Στην ευρωζώνη η δημοσιονομική κρίση πλήττει τις ιταλικές ακτές. Στις ΗΠΑ η κυβέρνηση θα ξεμείνει από ρευστό στις αρχές του επόμενου μήνα αν δεν αυξηθεί το όριο του αμερικανικού χρέους.

Οι Ευρωπαίοι, που πιστεύουν ότι οι δημόσιες στάσεις πληρωμών είναι ευεργετικές, είναι λιγότεροι από τους Αμερικανούς. Όμως, υπάρχουν σημαντικοί Ευρωπαίοι που μοιράζονται με τους ρεπουμπλικανούς την άποψη ότι υφίστανται και χειρότερες εξελίξεις. Για τους απρόθυμους Ευρωπαίους, η ευρωζώνη δεν πρέπει να γίνει ένωση μεταβίβασης πληρωμών. Για τους δύστροπους ρεπουμπλικανούς δεν πρέπει να αυξηθούν οι φόροι. "Fiat justitia, et pereat mundus" ("ας εφαρμοστεί η Δικαιοσύνη κι ας χαθεί ο κόσμος"), έλεγαν οι αρχαίοι πρόγονοι.

Οι δημοσιονομικές κρίσεις που αντιμετωπίζουμε είναι το κληροδότημα των αχαλίνωτων κρατικών και ιδιωτικών χρεών των τελευταίων δεκαετιών. Όπως πληροφορεί το McKinsey Global Institute, βρισκόμαστε στο πρώτο στάδιο μιας επίπονης διαδικασίας απομόχλευσης σε πολλές οικονομίες. "Αν η Ιστορία είναι οδηγός, θα πρέπει να περιμένουμε πολλά χρόνια διαδικασίας μείωσης των χρεών σε συγκεκριμένους κλάδους μεγάλων οικονομιών και αυτό θα λειτουργήσει σαν μεγάλο βαρίδι στην ανάπτυξη του ΑΕΠ", αναφέρεται στην έκθεση του ινστιτούτου.

Η σύνδεση ανάμεσα στα χρέη του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα είναι εύλογη. Σε ορισμένες χώρες όπως η Ελλάδα η εύκολη πίστωση ώθησε σε εκτίναξη τον κρατικό δανεισμό. Σε άλλες, όπως η Ιταλία, ενθάρρυνε τις κυβερνήσεις να χαλαρώσουν στη μείωση του χρέους. Και σε άλλες η ξαφνική λήξη της πιστωτικής άνθησης στον ιδιωτικό τομέα οδήγησε σε άμεση κατάρρευση των κρατικών εσόδων καισε εκτίναξη των κρατικών δαπανών. Οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Ισπανία και η Ιρλανδία είναι τέτοια παραδείγματα.

Τα εκρηκτικά δημοσιονομικά ελλείμματα είναι το αποτέλεσμα περισσότερο της κατάρρευσης της δραστηριότητας και των εσόδων και λιγότερο των τραπεζικών διασώσεων.

Όμως, η δημοσιονομική αδυναμία υπονομεύει τις τράπεζες, εν μέρει επειδή κρατούν μεγάλες ποσότητες δημοσίου χρέους και εν μέρει διότι στηρίζονται στη δημοσιονομική βοήθεια. Ο ιδιωτικός και ο δημόσιος κλάδος είναι διαδραστικοί. Η άποψη των γερακιών ρεπουμπλικανών στις ΗΠΑ και των γερακιών της Γερμανίας και της Ολλανδίας στην Ευρώπη, ότι οι ρίζες της κρίσης είναι δημοσιονομικές, είναι εσφαλμένη. Η εύκολη πίστωση καταλήγει σε δημοσιονομική κρίση.

Στην περίπτωση των ΗΠΑ, η αντιμετώπιση της δύσκολης δημοσιονομικής κατάστασης δεν είναι επείγουσα. Σε περίοδο όμως απομόχλευσης στον ιδιωτικό τομέα, θα είναι ευεργετική. Οι ΗΠΑ έχουν τη δυνατότητα να δανείζονται με εύκολους όρους, καθώς τα yields στα 10ετή ομόλογα παραμένουν κοντά στο 3%. Η δημοσιονομική πρόκληση είναι μακροπρόθεσμη, αλλά όχι επιτακτική. Αυτό που είναι εκπληκτικό είναι ότι πολλοί ρεπουμπλικανοί που αντιτάσσονται στην αύξηση του ορίου του αμερικανικού χρέους δεν ελπίζουν απλώς να μειωθούν οι κρατικές δαπάνες. Επιθυμούν ενθουσιωδώς στάση πληρωμών. Είτε δεν έχουν ιδέα για το πόσο βαθύ θα ήταν το σοκ στην οικονομία και στην κοινωνία είτε εμπίπτουν στην κατηγορία των ουτοπιστών επαναστατών, που αγνοούν όλες τις επιπτώσεις.

Στην Ευρώπη, ευτυχώς κανένας δεν θεωρεί ότι το χρεοστάσιο είναι καλό. Όμως, η Ευρώπη είναι παγιδευμένη στο δικό της ουτοπικό έργο: στο ενιαίο νόμισμα. Όπως ακριβώς τα μέλη του Tea Party στις ΗΠΑ απεχθάνονται να πληρώνουν φόρους για όσους θεωρούν ανάξιους, έτσι και οι αξιόχρεοι Ευρωπαίοι μισούν τις μεταβιβάσεις κεφαλαίων σε όσους θεωρούν ανεύθυνους.

Αλίμονο, όπως είχαν προβλέψει αρκετοί, αυτό που ελλείψει της νομισματικής ενοποίησης θα ήταν μια απευθείας συναλλαγματική κρίση έχει πλέον μεταμορφωθεί σε αγωνιώδη δημοσιονομική κρίση. Το χειρότερο είναι ότι τα spreads στα ισπανικά και στα ιταλικά 10ετή ομόλογα έχουν φτάσει στις 328 και στις 296 μονάδες βάσης αντιστοίχως.

Για βραδέως αναπτυσσόμενες οικονομίες, με υπερτιμημένες συναλλαγματικές ισοτιμίες, αυτά τα spreads αρχίζουν να γίνονται επικίνδυνα. Αν φτάσουν και παραμείνουν στις 400 μονάδες βάσης, το πραγματικό επιτόκιο θα ανέλθει στο 5%. Και αυτές οι χώρες θα μεταφερθούν, από ένα καλό ισοζύγιο με διαχειρίσιμο χρέος, σε ένα κακό ισοζύγιο με ανεξέλεγκτο χρέος. Η Ιταλία, με το 4ο μεγαλύτερο δημόσιο χρέος στον κόσμο, είναι μάλλον πολύ μεγάλη για να διασωθεί. Οι ίδιοι οι Ιταλοί θα πρέπει να κάνουν τις αποφασιστικές κινήσεις που χρειάζονται για να αποκατασταθεί η δημοσιονομική αξιοπιστία. Θα πρέπει να επιβάλουν αυστηρή λιτότητα και μέτρα τόνωσης της ανάπτυξης. Πώς μπορεί να γίνει αυτή η διαχείριση; Πολύ δύσκολα.

Οι καιροί είναι επικίνδυνοι. Οι ΗΠΑ ίσως βρίσκονται στα πρόθυρα να κάνουν ένα από τα μεγαλύτερα και πιο αχρείαστα δημοσιονομικά λάθη στην Παγκόσμια Ιστορία. Η ευρωζώνη ίσως βρίσκεται στα πρόθυρα δημοσιονομικής κρίσης, που θα καταστρέψει όχι μόνο το αξιόχρεο σημαντικών κρατών αλλά και τη νομισματική ενοποίηση και, το χειρότερο, όλο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Οι καιροί απαιτούν σοφία και κουράγιο από όσους διαχειρίζονται τις κρατικές υποθέσεις. Στις ΗΠΑ οι ουτοπιστές της Δεξιάς επιζητούν να διαλύσουν το κράτος που αναδύθηκε από το μεγάλο κραχ του ’30 και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην Ευρώπη, οι πολιτικοί αντιμετωπίζουν τα κληροδοτήματα ενός ουτοπικού έργου, το οποίο απαιτεί αλληλεγγύη, την οποία δεν νιώθουν οι πολίτες.

Πώς θα καταλήξει αυτή η μάχη ανάμεσα στην ουτοπία και στην πραγματικότητα; Στα τέλη Αυγούστου, όταν επιστρέψω από τις θερινές διακοπές, ίσως έχουμε κάποιες από τις απαντήσεις.

© The Financial Times Limited 2011. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation