Κρίση καπιταλισμού ισοπεδώνει τις αγορές

"Το οικονομικό μοντέλο που εφαρμόζεται δεν παράγει βιώσιμη ανάπτυξη ή απασχόληση", λέει ο G. Magnus της UBS. "Έχουμε χάσει τους συντελεστές παραγωγής. Μείναμε με τα χρέη σε προσωπικό και κρατικό επίπεδο".

Δημοσιεύθηκε: 13 Σεπτεμβρίου 2011 - 10:46

George Magnus*

Κρίση καπιταλισμού ισοπεδώνει τις αγορές

Οι χρηματοοικονομικές αγορές πέρασαν ένα φριχτό καλοκαίρι με ειδήσεις για επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, φόβους για νέα οικονομική συρρίκνωση στη Δύση και κλιμακούμενες κρίσεις στις αγορές ομολόγων και στις τράπεζες της ευρωζώνης.

Τέτοιες πηγές αγωνίας έχουν προκαλέσει αναταραχή στο παρελθόν. Όμως, αυτήν τη φορά, η οικονομική δυσχέρεια δεν είναι ούτε πρόσκαιρη ούτε «παραδοσιακή» περίπτωση.

Με απλά λόγια, το οικονομικό μοντέλο που δημιούργησε τη μακρά περίοδο ακμής από τη δεκαετία του ’80 ως το 2008 έχει καταρρεύσει.

Με δεδομένες την κλίμακα της κρίσης και τις δυσλειτουργίες του συστήματος στις προηγμένες οικονομίες, θεωρώ ότι η χρηματοπιστωτική κρίση 2008-09 έχει προκαλέσει μια κρίση του καπιταλιστικού συστήματος από εκείνες που εμφανίζονται μία φορά σε κάθε γενιά.

Το ξεκίνημα της κρίσης βρίσκεται στις ευρείες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η πολιτική τάξη πραγμάτων - και όχι μόνο στις ανεπτυγμένες οικονομίες.

Είναι κρίση του καπιταλισμού, γιατί το οικονομικό μοντέλο και το πολιστικό σύστημα δεν μπορούν να παράγουν βιώσιμη ανάπτυξη, επαρκή εισοδήματα ή δημιουργία απασχόλησης. Έχουμε απολέσει την παραγωγή ανάπτυξης από την αγορά ακινήτων, τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και την πιστωτική επέκταση κι έχουμε μείνει με υπερβολικά χρέη σε προσωπικό και κρατικό επίπεδο, με δυσλειτουργικό χρηματοοικονομικό σύστημα και με αδύναμες αγορές εργασίας.

Τα περιθώρια παραγωγής και πώλησης αγαθών και υπηρεσιών έχουν υπερκεράσει τα περιθώρια του καταναλωτή να δανειστεί και να δαπανήσει. Χωρίς πίστωση και δουλειά, αποκαλύπτονται κι άλλα προβλήματα, όπως η μακρά στασιμότητα στους πραγματικούς μισθούς και τα ακραία επίπεδα ανισότητας. Πρόκειται στην πραγματικότητα για μια κρίση συνολικής ζήτησης.

Τι μπορεί να γίνει; Με τις κυβερνήσεις να υιοθετούν τη λιτότητα, είτε εθελοντικά είτε υπό την πίεση του ΔΝΤ, και με τις αγεφύρωτες, όπως δείχνουν, διαφωνίες στρατηγικής στην ευρωζώνη, το επίκεντρο έχει επιστρέψει στη νομισματική πολιτική - το μόνο κλαδάκι από το οποίο μπορούν να πιαστούν οι αγορές.

Η ΕΚΤ δεσμεύτηκε να υπερασπιστεί τις αγορές ομολόγων Ιταλίας και Ισπανίας, η Βρετανία κλίνει προς νέο κύκλο ποσοτικής χαλάρωσης και οι νομισματικές παρεμβάσεις της Ελβετίας και της Ιαπωνίας είναι εκτυπώσεις χρήματος με άλλο όνομα. Η δε Federal Reserve πιθανότατα θα ανακοινώσει νέα μέτρα μετά τη συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου.

Αν και αυτές οι μορφές «ποσοτικής χαλάρωσης» μπορούν να βελτιώσουν τη ρευστότητα στον χρηματοπιστωτικό κλάδο και πιθανόν να ωθήσουν τους επενδυτές να αναλάβουν ρίσκο, ωστόσο δεν θα βοηθήσουν ιδιαίτερα τον δανεισμό και τις δαπάνες που καθοδηγούν τη συνολική ζήτηση. Οι μεγάλες κυβερνήσεις οφείλουν να ξανασχοληθούν με την οικονομική ανάπτυξη.

Οι νέες πολιτικές θα πρέπει να έχουν στόχο τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την υιοθέτηση δημοσιονομικών, δανειστικών, επενδυτικών και κατασκευαστικών κινήτρων, καθώς και μέτρων για τη διευκόλυνση της απομόχλευσης των νοικοκυριών.

Με μια τέτοια δημοσιονομική στάση, θα υπάρξει μετά περιθώριο για να αναστείλουν οι κεντρικές τράπεζες τους στόχους πληθωρισμού, προς όφελος της σταθερής ανάπτυξης των ΑΕΠ.

Δυστυχώς, δεν έχει έρθει ακόμη ο «πολιτικός χρόνος» για τέτοιες ιδέες. Για την ώρα, θα δούμε μερικές ακόμη διακριτικές αν και απαραίτητες κινήσεις, όπως το σχέδιο απασχόλησης 450 δισ. δολ. του κ. Barack Obama, που μένει να εγκριθεί από ένα «εχθρικό» Κογκρέσο.

Και εν τω μεταξύ, οι διεθνείς αγορές θα πρέπει να διορθώσουν ορισμένες ανωμαλίες τις οποίες θεωρώ ενδιαφέρουσες. Σήμερα, με μια ουγκιά χρυσό αγοράζεις μόλις 16 βαρέλια πετρελαίου, σε σύγκριση με μια 50ετή κλίμακα μεταξύ 9 και 30 και με μέσο όρο το 15. Σε αυτήν τη βάση, λοιπόν, ο χρυσός δεν είναι υπερτιμημένος.

Ο ανεμοδείκτης της παγκόσμιας ανάπτυξης, το δολάριο Αυστραλίας, είναι τόσο ισχυρό όσο και το ελβετικό φράγκο, ακόμη και μετά την πρόσφατη πρωτοφανή παρέμβαση της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας. Κάποιο από τα δύο, όμως, είναι «παράλογο».

Τα υπαρξιακά προβλήματα και ο κίνδυνος χρεοκοπιών στην ευρωζώνη δεν έχουν αποτρέψει το ευρώ από το να σπάσει τη στενή κλίμακα διακύμανσής του έναντι του δολαρίου. Και αυτό είναι επίσης παράξενο.

*Ο κ. George Magnus είναι senior economic adviser της UBS και συγγραφέας του βιβλίου «Uprising: will emerging markets shape or shake the world economy?».

© The Financial Times Limited 2011. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation