Δανειστές και δανειζόμενοι πάνε πακέτο

Υπήρξε υπερβολικός δανεισμός από τις άσωτες οικονομίες επειδή υπήρξε υπερβολική χρηματοδότηση από τους δήθεν συνετούς. Πρέπει να συμφωνήσουμε ότι φταίμε όλοι και να δουλέψουμε για να συμμαζέψουμε αυτό το χάλι.

Δημοσιεύθηκε: 2 Νοεμβρίου 2011 - 13:01

Martin Wolf

Ευλογημένοι είναι οι πιστωτές γιατί αυτοί θα κληρονομήσουν τη Γη. Όχι, δεν πρόκειται για ρήση της Αγίας Γραφής. Αν και οι πιστωτές όντως πιστεύουν ότι, εάν όλοι λειτουργούσαν κατ’ αυτόν τον τρόπο, δεν θα υπήρχαν ανεξόφλητα χρέη και χρηματοοικονομικές κρίσεις. Κατά την εκτίμησή τους, αυτός είναι ο ορθός τρόπος συμπεριφοράς. Κάνουν λάθος. Δεδομένου ότι ο πλανήτης δεν διεξάγει εμπορικές συναλλαγές με τον… Άρη, οι πιστωτές είναι δεμένοι με τους οφειλέτες. Οι πρώτοι πρέπει να συγκεντρώσουν απαιτήσεις από τους δεύτερους. Έτσι, όμως, μπαίνουν στην παγίδα που έστησαν με τα ίδια τους τα χέρια.

Τρεις από τις τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη -Κίνα, Γερμανία και Ιαπωνία- είναι πιστώτριες χώρες. Καταγράφουν πλεονάσματα στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών τόσο στις καλές όσο και στις κακές περιόδους. Πιστεύουν ότι έτσι έχουν το δικαίωμα να επιπλήττουν τους δανειολήπτες για τα ατοπήματά τους.

Η Κίνα, η ανερχόμενη υπερδύναμη, μάλλον απολαμβάνει να επιπλήττει τις ΗΠΑ για τις απερισκεψίες της. Η Ιαπωνία, ως σύμμαχος των ΗΠΑ, είναι πιο διακριτική. Οι φιλοδοξίες της Γερμανίας στρέφονται περισσότερο στην Ευρώπη, καθώς θέλει να μετατρέψει τους εταίρους της στην ευρωζώνη σε καλούς Γερμανούς.

Παρ' όλα αυτά, και οι πιστωτές είναι ευάλωτοι. Οι οικονομίες τους έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν προϊόντα και υπηρεσίες σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι κάτοικοί τους θα μπορέσουν ποτέ να αγοράσουν. Η κατάσταση στις ελλειμματικές οικονομίες είναι ακριβώς η αντίστροφη: η δυνατότητά τους να παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες είναι μικρότερη από τη ζήτησή τους. Αυτά τα πλεονάσματα και τα ελλείμματα είναι εμπεδωμένα και στους δύο τύπους οικονομιών.

Στις πιστώτριες χώρες, οι παραγωγοί εμπορεύσιμων προϊόντων και υπηρεσιών αποτελούν ένα ισχυρό λόμπι προσφοράς πίστωσης στους οφειλέτες. Η ιδιωτική χρηματοδότηση θα σταματήσει μόνο όταν οι χρηματοδότες αντιληφθούν πόσο εσφαλμένη είναι η πρακτική που ακολουθούν. Οι αξιωματούχοι, στη συνέχεια, θα εγκλωβιστούν: είτε θα ρίξουν νέα κεφάλαια σε ζημιογόνες τοποθετήσεις, είτε θα ανεχθούν μία άγρια προσαρμογή καθώς θα εξαφανιστούν και οι δικές τους αγορές.

Τιμωρώντας τους άσωτους οφειλέτες καταστρέφουν και τους δικούς τους πολίτες.

Αρκεί να δούμε τι συμβαίνει ανά τον κόσμο. Αυτό αποτυπώνεται στην ατζέντα της ευρωπαϊκής συνόδου που πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα αλλά και στην ατζέντα του G20 που διεξάγεται.

Όπως είπε και ο κ. Mervyn King, ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, σε μία πρόσφατη ομιλία του, η εξήγηση είναι ίδια για όλες τις κρίσεις που έχουν συμβεί από το 2007: «Τα επίμονα εμπορικά πλεονάσματα σε ορισμένες χώρες και τα ελλείμματα σε άλλες δεν αντικατοπτρίζουν τη ροή κεφαλαίου σε χώρες με επικερδείς επενδυτικές ευκαιρίες, αλλά σε χώρες που δανείζονται για να χρηματοδοτήσουν την κατανάλωση ή έχουν χάσει την ανταγωνιστικότητά τους. Το αποτέλεσμα είναι μη διατηρήσιμα υψηλά επίπεδα κατανάλωσης (είτε του δημόσιου είτε του ιδιωτικού τομέα) στις ΗΠΑ, στη Βρετανία και σε αρκετές ανεπτυγμένες οικονομίες και μη διατηρήσιμα χαμηλά επίπεδα κατανάλωσης στην Κίνα και σε άλλες οικονομίες της Ασίας, αλλά και σε ορισμένες ανεπτυγμένες οικονομίες με συνεχή εμπορικά πλεονάσματα, όπως η στη Γερμανία και στην Ιαπωνία».

Με λίγα λόγια, όλοι συνέβαλαν στο να δημιουργηθεί αυτό το χάλι και όλοι πρέπει τώρα να παίξουν τον ρόλο τους για να συμμαζευτεί η κατάσταση.

Δεν μπορεί να θέλεις να διατηρήσεις τα πλεονάσματά σου και να μην μπορείς να χρηματοδοτείς τα ελλείμματα των άλλων. Κι όμως, αυτό προσπαθεί να κάνει η Γερμανία. Η Γερμανία πρακτικά ελέγχει την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Έχει επίσης την πιο ισχυρή πιστοληπτική αξιολόγηση.

Κατά συνέπεια, μπορεί να αποφασίσει πώς θα λειτουργήσει ο μηχανισμός διάσωσης. Κι αυτό δεν είναι θετικό, όπως επισημαίνει στο άρθρο του και ο κ. Willem Buiter της Citigroup. Η Γαλλία δεν μπορεί να κάνει τίποτα παραπάνω από το να γκρινιάζει.

Η χώρα με τη μεγαλύτερη δυνατότητα πιστοδότησης είναι εκείνη που θέτει τους κανόνες. Οι δανειολήπτες, ειδικότερα στο πλαίσιο μιας νομισματικής ένωσης, θα πρέπει να εκλιπαρούν κάθε φορά όπου χρειάζονται χρηματοδότηση για να προστατευτούν από μία προσαρμογή που θα έρθει μέσω αποπληθωρισμού. Οι πιστωτές επιμένουν και ως προς τη δική τους ερμηνεία για τα αίτια της κρίσης. Η Γερμανία υποστηρίζει ότι τα πάντα οφείλονται στην κακή δημοσιονομική πολιτική. Αν διορθωθούν τα λάθη και δεσμευτούν όλοι σε κοινή δημοσιονομική πολιτική, τότε θα έρθει η... βασιλεία των ουρανών.

Τρία είναι τα μειονεκτήματα που αφορούν σε αυτήν τη θέση: είναι λάθος, είναι αυτοκαταστροφική και οδηγεί σε αστάθεια. Είναι λάθος γιατί η ανεύθυνη δημοσιονομική πολιτική δεν ήταν το κοινό χαρακτηριστικό όλων των χωρών που βρέθηκαν στη δίνη της κρίσης. Σε κάποιες σημαντικές περιπτώσεις, το πρόβλημα ήταν ο ανεύθυνος ιδιωτικός δανεισμός.

Είναι αυτοκαταστροφική επειδή, εάν όλα τα κράτη-μέλη αποπειραθούν δημοσιονομική λιτότητα, τότε θα επέλθει αποδυνάμωση για όλους, και για τους πιστωτές. Οδηγεί σε αστάθεια επειδή ο τρόπος απεγκλωβισμού από αυτήν την παγίδα είναι να οδηγηθεί η ευρωζώνη σε εξωτερικά πλεονάσματα. Η επίλυση εσωτερικών ανισορροπιών μέσω της επιδείνωσης των διεθνών ανισορροπιών είναι αδιαμφισβήτητα κακή ιδέα.

Η Γερμανία θέλει να ελαχιστοποιήσει τη χρηματοδότηση και να συνεχίσει να καταγράφει τεράστια εξωτερικά πλεονάσματα. Είναι σαφές πως αυτό δεν μπορεί να γίνει. Ορισμένοι θα υποστηρίξουν ότι η Γερμανία προχώρησε στη δική της προσαρμογή στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Γιατί, λοιπόν, να μην το πράξουν τώρα οι εταίροι της;

Η Γερμανία οδηγήθηκε σε πλεόνασμα με χώρες που ηθελημένα κατέγραφαν ελλείμματα. Η ίδια, όμως, δεν θέλει να καταγράψει ελλείμματα. Με αυτήν την προϋπόθεση, οι εταίροι της δεν μπορούν να καταγράψουν πλεονάσματα, εκτός εάν το πράξουν με τον υπόλοιπο κόσμο. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσω μιας μεγάλης αποδυνάμωσης του ευρώ ή με ύφεση στις πιο αδύναμες οικονομίες. Στην τελευταία περίπτωση, θα οδηγηθούμε σε κύμα κρατικών και τραπεζικών χρεοκοπιών και στην κατάρρευση της ευρωζώνης. Αυτή η μονομερής προσαρμογή είναι καταδικασμένη να αποτύχει.

Εν τω μεταξύ, η ευρωζώνη φαίνεται πως έχει αποφασίσει ότι χρειάζεται τη βοήθεια της Κίνας. Κι αυτό είναι ακατανόητο. Υπάρχουν διαθέσιμα κεφάλαια εντός της ευρωζώνης. Αυτό που λείπει είναι η προθυμία για ανάληψη κινδύνου. Όπως, όμως, τονίζει και ο Κινέζος οικονομολόγος κ. Yu Yongding, η Κίνα δεν θα αναλάβει μόνη της αυτόν τον κίνδυνο. Είναι τρελό να περιμένει κανείς ότι θα το πράξει, δεδομένων του οικονομικού και του πολιτικού κόστους.

Ούτως ή άλλως, η Κίνα ήδη καλείται να αντιμετωπίσει τον δικό της μαζικό κίνδυνο ζημιών από τα συναλλαγματικά αποθέματα που έχει συγκεντρώσει - τα οποία ανέρχονται στα 3,2 τρισ. δολ. Πρόκειται και για εκροές δημόσιου χρήματος, που στόχευαν στη στήριξη των εμπορικών πλεονασμάτων. Κατά τον χειρισμό της συναλλαγματικής σχέσης της Κίνας με την Ουάσιγκτον, όμως, επισημαίνεται ότι ο έλεγχος της κεντρικής τράπεζας βρίσκεται στα χέρια των ΗΠΑ. Η Κίνα μπορεί να γκρινιάζει. Θα πρέπει, όμως, είτε να συνεχίσει να αγοράζει τα χρήματα που δημιουργούν οι ΗΠΑ για να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητά της είτε να σταματήσει. Εάν συνεχίσει να αγοράζει δολάρια, τότε χρηματοδοτεί κακές τοποθετήσεις. Εάν σταματήσει, τότε ίσως δημιουργήσει σοκ στη δική της οικονομία.

Είναι γεγονός, λοιπόν, ότι οι πιστωτές διοικούν τον κόσμο; Όχι. Βραχυπρόθεσμα, μπορούν να απειλήσουν με κλείσιμο της στρόφιγγας. Τα πλεονάσματά τους, όμως, εξαρτώνται από την προθυμία και τη δυνατότητα των άλλων να καταγράφουν ελλείμματα.

Θα ήταν πιο λογικό να παραδεχτούν άπαντες ότι υπήρξε υπερβολικός δανεισμός από τις άσωτες οικονομίες επειδή υπήρξε υπερβολική χρηματοδότηση από τους δήθεν συνετούς. Όταν γίνει αντιληπτό ότι φταίνε και οι δύο πλευρές, τότε και οι δύο θα πρέπει να προχωρήσουν σε προσαρμογές. Η επιβολή μονομερούς προσαρμογής στους οφειλέτες δεν θα έχει αποτέλεσμα. Όπως αποδεικνύει και η περίπτωση της Ελλάδας -και όπως είχαν ανακαλύψει οι ΗΠΑ κατά τη Μεγάλη Ύφεση-, οι οφειλέτες μπορούν να προκαλέσουν μεγάλη ζημία σε όλους.

Καλό θα ήταν να επαναπροσδιορίσουμε επειγόντως το κοινό συμφέρον τώρα. Οι πιστωτές δεν πουλάνε στον Άρη. Είμαστε όλοι στον ίδιο πλανήτη. Πρέπει να συμφωνήσουμε για να συμμαζέψουμε αυτό το χάλι.

© The Financial Times Limited 2011. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation