Εάν κοιτάξει κάποιος τον παγκόσμιο χάρτη, θα δει πως άθελά της η Ελλάδα βρίσκεται κοντά, ενοχλητικά κοντά, σε μερικά από τα πιο επικίνδυνα και απρόβλεπτα σημεία του. Κι αν ακολουθήσει προσεκτικά τις εξελίξεις, θα διαπιστώσει πως η ένταση μεταξύ Δύσης και Ανατολής, που κορυφώθηκε τα δύο τελευταία χρόνια στην Ουκρανία, αγγίζει ολοένα και περισσότερες περιοχές.
Η εισβολή των Αζέρων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, η ένταση στο Κόσοβο που δημιουργεί εστία ανάφλεξης στην καρδιά των Βαλκανίων, οι συνεχιζόμενες εμφύλιες συρράξεις στη Συρία και τη Λιβύη, ακόμη και τo ντόμινο από πραξικοπήματα στη Δυτική και Κεντρική Αφρική (από το Μάλι και την Μπουρκίνα Φάσο έως τον Νίγηρα και την Γκαμπόν), συνθέτουν ένα τοπίο ολοένα αυξανόμενης αστάθειας, εις βάρος των συμφερόντων της Δύσης.
Οι απώτεροι στόχοι της ανάφλεξης στο Ισραήλ
Στο οποίο ήρθε τώρα να προστεθεί η πρωτοφανούς έκτασης επίθεση της Χαμάς, στο Ισραήλ, αλλάζοντας άρδην την τροχιά των εξελίξεων στο πιο πολυτάραχο σημείο της ευρύτερης περιοχής.
Από στρατιωτικής πλευράς, ο πλήρης αιφνιδιασμός των Ισραηλινών στο έδαφός τους έχει προκαλέσει σοκ στους ειδικούς ανά τον κόσμο, θυμίζοντας τη σύρραξη του Γιομ Κιπούρ πριν από 50 χρόνια, όπου όμως αντίπαλος δεν ήταν μια παραστρατιωτική οργάνωση φανατικών αλλά ολόκληροι στρατοί, κυρίως της Αιγύπτου και της Συρίας. Για την εσωτερική κοινή γνώμη, το Ισραήλ υπέστη δεινό πλήγμα, βλέποντας για πρώτη φορά από το 1948 εδάφη της χώρας αλλά και αστικές περιοχές να καταλαμβάνονται έστω προσωρινά από αντίπαλο.
Η κυβέρνηση Νετανιάχου δεν έχει πολλές ελπίδες να επιβιώσει από αυτή την ήττα (που ήδη έχει συντελεστεί) κι αυτό σημαίνει ότι η αντίδρασή της μάλλον θα είναι πολύ σκληρή.
Προς το παρόν, πάντως, η παγκόσμια ανησυχία δεν αφορά την έκβαση των μαχών, αφού το Ισραήλ έχει πολλαπλάσια ισχύ από τη Χαμάς, αλλά το ενδεχόμενο κλιμάκωσης στην ευρύτερη περιοχή και τις εκτιμήσεις ότι βάζει ταφόπλακα στις κινήσεις προσέγγισης Αράβων και Ισραήλ, με επίκεντρο τις πρόσφατες συνομιλίες των Ισραηλινών με τη Σαουδική Αραβία, υπό τη σκέπη των ΗΠΑ.
Πολλά θα εξαρτηθούν από την αυτοσυγκράτηση που θα δείξει η κυβέρνηση Νετανιάχου απέναντι στην περιοχή της Γάζας, την «έδρα» της Χαμάς, και απέναντι στους παλαιστινιακούς πληθυσμούς, από το αν θα εμπλακεί πλήρως η Χεζμπολάχ, που πρακτικά ελέγχει «ως κράτος εν κράτει» τον γειτονικό Λίβανο, κι από τη στάση που θα κρατήσει το Ιράν, η Αίγυπτος, η Συρία και άλλες αραβικές χώρες, περιλαμβανομένης και της Σαουδικής Αραβίας, στις επόμενες εξελίξεις.
Η παραπάνω προοπτική, και όχι βεβαίως η διατήρηση εδαφών του αντιπάλου από τις δυνάμεις της, φαίνεται να αποτελεί τον βασικό στρατηγικό στόχο της Χαμάς και όσων υποκίνησαν την επίθεσή της. Να σταματήσουν δηλαδή οι διαδικασίες προσέγγισης αραβικών χωρών με το Ισραήλ και ενδεχομένως να ξεκινήσει ένα νέο «τζιχάντ» εναντίον του τελευταίου, κάτι που έχει πιθανότητες να να επιτευχθεί, ιδίως εάν η απάντηση των Ισραηλινών πάρει την μορφή οδοστρωτήρα στη λωρίδα της Γάζας (όπως ήδη απειλούν), προκαλώντας νέο λουτρό αίματος και για τις δύο πλευρές.
Θα ήταν αφελές να θεωρήσουμε ότι αυτές οι εξελίξεις δεν έχουν σύνδεση με τα όσα συμβαίνουν ευρύτερα στο διεθνές σκηνικό, με την ένταση μεταξύ της Δύσης και του «Παγκόσμιου Νότου» (μεγάλο μέρος του οποίου είναι ισλαμικό) και με την αιματοχυσία στην Ουκρανία, παρότι το Ισραήλ έχει αποφύγει να εμπλακεί έστω και έμμεσα στη συγκεκριμένη σύρραξη. Δεν παύει να είναι ο μόνος ουσιαστικός στυλοβάτης των δυτικών συμφερόντων, στην περιοχή της Μέσης Ανατολής
H στάση της Ελλάδας και οι απειλές
Προς το παρόν η Ελλάδα δείχνει να αντιδρά σε αυτές τις εξελίξεις «αντανακλαστικά», κοιτώντας την Τουρκία και διακόπτοντας πρακτικές δεκαετιών, που την ήθελαν να κρατά μεγαλύτερο βαθμό ουδετερότητας. Η υποστήριξη με πολεμικό υλικό προς την Ουκρανία, έναντι της Ρωσίας, η καταδίκη της εισβολής της Χαμάς, χωρίς αναφορά στα όσα έχουν προηγηθεί στο Παλαιστινιακό, φέρνει τη χώρα μας στο κέντρο του Δυτικού στρατοπέδου και δίπλα στις ΗΠΑ, καθιστώντας πράγματι απολύτως διακριτές τις διαφορές με τον βασικό μας ανταγωνιστή, την Τουρκία.
Ωστόσο, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι δεν θα εμφανιστούν και τα μειονεκτήματα αυτής της στάσης στο προσεχές μέλλον. Τόσο απέναντι στον Αραβικό κόσμο όσο και σε σχέση με τις ισορροπίες δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή μας.
Κρίσιμο «τεστ» αυτής της μονοδιάστατης πολιτικής ίσως να αποτελέσει προσεχώς μια ανάφλεξη στο Κόσοβο, που βρίσκεται μεταξύ Σερβίας και Βόρειας Μακεδονίας, σε απόσταση μικρότερη των 200 χιλιομέτρων από τα σύνορα της χώρας μας. Η στάμνα έχει ήδη πάει αρκετές φορές στη βρύση, χωρίς -ευτυχώς- να σπάσει.
Όπως και να έχει, ζούμε σε μια περιοχή που παραδοσιακά περιέχει «μπαρουταποθήκες». Κάτι που ίσως να είχε περάσει στο περιθώριο τις προηγούμενες δεκαετίες, μέσα από τις θετικές αντιλήψεις για τη λειτουργία του κόσμου, που είχε δημιουργήσει η Pax Americana.
Οι εποχές όμως έχουν αλλάξει, μάλλον ανεπίστρεπτα. Γεγονός που πρέπει πλέον να λάβουμε πολύ σοβαρά υπόψη μας, τόσο διπλωματικά όσο και στρατιωτικά, πριν βρεθούμε προ απροόπτων, από αναμενόμενες και μη απειλές.
Κι όταν λέμε στρατιωτικά, δεν εννοούμε απλώς την αγορά ακριβών όπλων, αεροσκαφών και πλοίων, που στολίζουν τη βιτρίνα, αλλά την πλήρη, εκ βάθρων αναδιοργάνωση του τρόπου λειτουργίας της εθνικής άμυνας, που το τελευταίο διάστημα έχει προκαλέσει σειρά δυσάρεστων εκπλήξεων. Από την Αγχίαλο και το Στεφανοβίκειο, έως την τραγική «ανθρωπιστική αποστολή» στη Λιβύη.
Ιδίως όταν τα σύγχρονα παραδείγματα δείχνουν εμφατικά ότι η απλή καταμέτρηση «υπερόπλων», ως ένδειξη ισχύος, ελάχιστη σχέση έχει με την έκβαση των συρράξεων. Κι ακόμη περισσότερο, όταν ένας από τους πιο οργανωμένους μηχανισμούς άμυνας στον κόσμο, αυτός του Ισραήλ, βρέθηκε εντελώς απροετοίμαστος απέναντι στον αιφνιδιασμό του αντιπάλου, παρότι βρισκόμαστε στην εποχή των drones, των δορυφόρων και των κατασκοπευτικών software.
ΥΓ: Είναι μάλλον περιττό να πούμε ότι τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης και των φυσικών καταστροφών, αναπόφευκτα αυξάνουν τα μεταναστευτικά κύματα, στα οποία ολοένα και περισσότερο πνίγονται οι άλλοτε καλές προθέσεις της Ευρώπης.