Διπλό σφυροκόπημα για καταθέτες-αποταμιευτές

Η έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και οι επιπτώσεις που ήδη έχει αρχίσει να προκαλεί στην παγκόσμια οικονομία εντείνει το ήδη προϋπάρχον διπλό σφυροκόπημα των αποταμιευτών, οι οποίοι καλούνται να αντιμετωπίσουν ταυτόχρονα τις απώλειες τόσο από το μέτωπο του πληθωρισμού όσο και από την πτωτική πορεία των αγορών.

Ήδη η έναρξη του ρωσο-ουκρανικού πολέμου εκτόξευσε περαιτέρω τις τιμές των καυσίμων, εντείνοντας τις προϋπάρχουσες πληθωριστικές πιέσεις. Μετά τις νέες εξελίξεις, οι μέχρι πρότινος προβλέψεις των αναλυτών για φετινό πληθωρισμό στην Ελλάδα της τάξεως του 2% θεωρούνται παρελθόν, με κύκλους της αγοράς να μην αποκλείουν επίδοση που θα μπορούσε να ξεπεράσει το 5% ή ακόμη και το 10%!

Τι θα μπορούσε να σημάνει αυτό για τους τραπεζικούς καταθέτες; Ότι με τα επιτόκια των τραπεζών να διατηρούνται σήμερα σε μηδενικά επίπεδα, έχουν ήδη απωλέσει ένα περίπου 5% των καταθέσεών τους (βλέπε πορεία Δείκτη Τιμών Καταναλωτή) σε πραγματικές τιμές το 2021, ποσοστό που πιθανότατα θα καταστεί διψήφιο, αν συνυπολογιστούν και οι φετινές επιπτώσεις από τον πληθωρισμό.

Τα προβλήματα όμως των αποταμιευτών δεν σταματούν εδώ, αλλά επεκτείνονται και στις απώλειες που καταγράφουν φέτος λόγω της πτώσης των τιμών στις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Ειδικότερα, από το 2019 έως σήμερα, οι τράπεζες έπεισαν ένα σημαντικό τμήμα των πελατών τους να στρέψουν ένα κομμάτι των αποταμιεύσεών τους προς αμοιβαία κεφάλαια, προς ασφαλιστικά συμβόλαια τύπου unit-linked, αλλά και προς σύνθετα προϊόντα που συνδύαζαν καταθέσεις με αμοιβαία κεφάλαια, μεταφέροντάς τους προφανώς και το ανάλογο ρίσκο.

Η εμπειρία αυτών των πελατών κατά την τριετία 2019-2021 ήταν ευχάριστη, καθώς οι αποδόσεις που προέκυψαν υπήρξαν κατά κανόνα θετικές και συχνά μάλιστα πολύ ικανοποιητικές. Ωστόσο, τα πράγματα φέτος εξελίσσονται πολύ διαφορετικά. Από την αρχή του έτους έως και την 8η Μαρτίου, τα διεθνή ανεπτυγμένα χρηματιστήρια κατέγραψαν απώλειες μεταξύ του 10% και του 19%, τα αναπτυσσόμενα ακόμη μεγαλύτερες (στο -52,04% ο δείκτης MSCI Emerging Europe), ενώ σε σημαντική υποχώρηση τιμών έχουν υποχρεωθεί και τα αμοιβαία κεφάλαια (μετοχικά, ομολογιακά, μικτά).

Έτσι, οι αποταμιευτές που τοποθετήθηκαν σε επενδύσεις τέτοιων κατηγοριών δέχονται διπλό σφυροκόπημα, καθώς χάνουν όχι μόνο από την πληθωριστική επίδραση αλλά και τη μείωση της τρέχουσας αξίας του κεφαλαίου τους σε ονομαστικές τιμές.

Σε δύσκολη θέση βρίσκονται επίσης και οι κάτοχοι εταιρικών ομολόγων, οι οποίοι μπορεί μεν να αντιμετωπίζουν μικρότερες πληθωριστικές απώλειες σε σχέση με τους καταθέτες (π.χ. καρπώνονται ένα κουπόνι της τάξεως του 2,0%-3% έναντι υψηλότερου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή), ωστόσο βλέπουν και αυτοί τις τρέχουσες τιμές των περιουσιακών τους στοιχείων είτε στο Χρηματιστήριο της Αθήνας είτε στις ξένες αγορές να έχουν υποχωρήσει σημαντικά.

Κύκλοι της αγοράς εκτιμούν ότι στον βαθμό που θα συνεχιστεί επί μακρόν η αναστάτωση στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, οι τράπεζες όχι μόνο θα δυσκολευτούν να συνεχίσουν τη διάθεση αμοιβαίων κεφαλαίων και ασφαλιστικών-επενδυτικών προϊόντων σε βαθμό αντίστοιχο με τον περυσινό, αλλά επιπλέον θα γίνουν και δέκτες διαμαρτυριών από μερίδα των πελατών που δεν είναι επαρκώς εξοικειωμένη με τις διακυμάνσεις των αγορών.

Από την άλλη πλευρά, τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες αναμένεται να υποστηρίξουν πως οι επενδύσεις των πελατών τους δεν θα πρέπει να κρίνονται σε βραχυπρόθεσμη βάση αλλά σε βάθος χρόνου, πως οι αποδόσεις των προηγούμενων ετών ήταν σαφώς θετικές και τέλος, ότι τα μακροπρόθεσμα προϊόντα είναι αυτά που τελικά μειώνουν τον επενδυτικό κίνδυνο, πράγμα που ισχύει περισσότερο για εκείνα των περιοδικών καταβολών.