Το 2011 χαρακτηρίστηκε έτος επανάστασης για το φυσικό αέριο στις ΗΠΑ. Η τεράστια αύξηση στην παραγωγή φυσικού αερίου από σχιστόλιθο ανέτρεψε όλα τα δεδομένα της αγοράς, μετατρέποντας τις ΗΠΑ σε εξαγωγική χώρα και ρίχνοντας κατακόρυφα τις τιμές του καυσίμου.
 
Την παραμονή της πρωτοχρονιάς, η τιμή του φυσικού αερίου στις ΗΠΑ κατρακύλησε στα 117 δολάρια περίπου τα 1.000 κυβικά μέτρα (2,99 δολάρια ανά BTU), ενώ 15 μέρες αργότερα βρέθηκε κοντά στα 100 δολάρια, ή περίπου 78 ευρώ τα 1.000 κυβικά μέτρα (2,55 δολάρια ανά BTU).

Περιττό να πούμε ότι στην Ευρώπη όπου οι προμηθευτές είναι δεσμευμένοι με μακροχρόνια συμβόλαια, ρήτρες τιμών πετρελαίου και ρήτρες take or pay οι τιμές είναι τουλάχιστον τριπλάσιες.

Το θέμα μας όμως δεν είναι αυτό. Αν το αέριο από σχιστόλιθο ήταν η επανάσταση στις ΗΠΑ, σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, και μάλιστα σε γειτονικές στην Ελλάδα, προκάλεσε... αντεπανάσταση.
 
Στα μέσα του 2011, η βουλγαρική κυβέρνηση ανακοίνωσε με τυμπανοκρουσίες την παραχώρηση στην αμερικανική Chevron μεγάλης έκτασης στα βόρεια της χώρας, για την έρευνα φυσικού αερίου από σχιστόλιθο με ενοίκιο περίπου 30 εκατ. δολαρίων.

Οι αρχικές εκτιμήσεις για τα αποθέματα φυσικού αερίου από σχιστόλιθο κυμαίνονται από 300 δισ. κυβικά μέτρα έως και 1 τρισ. κυβικά μέτρα. Πρόκειται για τεράστια κοιτάσματα, των οποίων η εκμετάλλευση αλλάζει τα δεδομένα σε ολόκληρο τον ενεργειακό σχεδιασμό της ΝΑ. Ευρώπης, καθώς το βουλγαρικό κοίτασμα επεκτείνεται και στη Ρουμανία, η οποία προγραμματίζει την εκμετάλλευσή του.

Μπορεί λοιπόν να φανταστεί κανείς τι θα σήμαινε για τις χώρες αυτές, αλλά κυρίως για τους προμηθευτές τους (τη ρωσική Gazprom), η απεξάρτηση από τον ρωσικό αγωγό και η έναρξη εξαγωγών σε άλλες χώρες.

Η συνέχεια λίγο ως πολύ αναμενόμενη. Άρχισαν οι καμπάνιες διαμαρτυρίας οικολογικών οργανώσεων για τους κινδύνους μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα που προκαλεί η έρευνα και η εκμετάλλευση με τη μέθοδο hydrofracking (εισπίεση νερού με σόδα και άμμο στον σχιστόλιθο). Το πρόβλημα αυτό υφίσταται ακόμα και αν η εξαγωγή του αερίου γίνεται από βάθη έως και 3.000 μέτρα.

Είναι δε ο κυριότερος ανασταλτικός παράγοντας για την εκμετάλλευση κοιτασμάτων αερίου από σχιστόλιθο στις χώρες της κεντρικής Ευρώπης (Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία και σε άλλες). Εξαίρεση η Πολωνία, η οποία με μεγάλο ενθουσιασμό παραχώρησε τεράστιες εκτάσεις για έρευνα και εκμετάλλευση, ώστε επιτέλους να απαλλαγεί από την εξάρτησή της από το αέριο των προαιώνιων «φίλων» της, των Ρώσων.

Όσο για τους γείτονές μας, παρότι η σημερινή κεντροδεξιά και αντιρωσικών αισθημάτων κυβέρνηση του Μπόικο Μπορίσοφ διαφήμισε την είσοδο της Chevron στη χώρα, εν τέλει υπέκυψε στις πιέσεις των περιβαλλοντικών οργανώσεων.

Προηγήθηκε αντίστοιχη καμπάνια από το σοσιαλιστικό κόμμα, τη φιλορωσική πολιτική του οποίου αντικατέστησε η ακριβώς αντίθετη πολιτική του Μπορίσοφ. Για το θέμα της έρευνας του αερίου από σχιστόλιθο, στη βουλή κατατέθηκαν δύο νομοσχέδια.

Το πρώτο από 3 βουλευτές του σοσιαλιστικού κόμματος, που επέβαλε πλήρη απαγόρευση της έρευνας και εκμετάλλευσης. Το νομοσχέδιο του κόμματος του Μπορίσοφ, το οποίο τελικά και ψηφίστηκε, προβλέπει την εφαρμογή μορατόριουμ στην έρευνα και εκμετάλλευση μη συμβατικού αερίου, έως ότου ανακαλυφθεί μέθοδος που θα διασφαλίζει ότι δεν θα προκαλείται υποβάθμιση του περιβάλλοντος.

Από κει και πέρα, ξεκίνησαν τα σενάρια για τις σχέσεις των οικολογικών οργανώσεων με τη Ρωσία, αλλά και τα κίνητρα των 3 βουλευτών του σοσιαλιστικού κόμματος που κατέθεσαν το νομοσχέδιο.

Ο υπουργός Οικονομίας και Ενέργειας της Βουλγαρίας Traicho Traikov δήλωσε δημόσια ότι πίσω από τις διαμαρτυρίες των οικολόγων κατά του αερίου από σχιστόλιθο βρίσκονται ισχυρά οικονομικά συμφέροντα, δείχνοντας κατά τη μεριά της Ρωσίας.

Επίσης, η καμπάνια διαμαρτυρίας κατά της έρευνας στις βόρειες περιοχές της χώρας οργανώθηκε από τον υποψήφιο του σοσιαλιστικού κόμματος Ivaylo Kalfin, ο οποίος έχασε την προεκλογική μάχη από τον υποψήφιο του κυβερνώντος κόμματος Rosen Plevneliev.

Σύμφωνα εξάλλου με δημοσιεύματα του βουλγαρικού τύπου, από τους 3 βουλευτές του σοσιαλιστικού κόμματος που κατέθεσαν το σχέδιο νόμου για ολοκληρωτική απαγόρευση οι δύο με την υπουργική τους ιδιότητα στις σοσιαλιστικές κυβερνήσεις είχαν υπογράψει σημαντικές οικονομικές συμφωνίες με τη ρωσική Gazprom. Ο τρίτος είχε επαγγελματικές σχέσεις με εταιρεία συμβούλων που υποστήριζε την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού στο Μπέλενε.

Θα ρωτήσει κανείς γιατί εν τέλει δεν επέμενε η κυβέρνηση Μπορίσοφ στην προώθηση των προγραμμάτων για το αέριο από σχιστόλιθο στη Βουλγαρία. Οι απαντήσεις είναι αρκετές. Η επίσημη θέση της βουλγαρικής κυβέρνησης είναι ότι υπολόγισε πολύ περισσότερο την άποψη του κοινού, παρά τα συμφέροντα της αμερικανικής εταιρείας, θέλοντας έτσι να φανεί ότι λειτουργεί πρωτίστως με βάση το δημόσιο συμφέρον.

Πάντως, η απόφαση της αντιρωσικών αισθημάτων κυβέρνησης της γειτονικής χώρας εξυπηρετεί άμεσα τα συμφέροντα της Ρωσίας και ιδιαίτερα της Gazprom. Και αυτό εξηγείται. Τα περιθώρια της κυβέρνησης Μπορίσοφ να κοντράρει την υπερδύναμη που λέγεται Ρωσία δεν είναι ανεξάντλητα.

Ακύρωσε το πυρηνικό εργοστάσιο του Μπέλενε, όπου είχε συμμετοχή η Gazprom. Ακύρωσε τον αγωγό Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης, όπου και πάλι συμμετείχε η Gazprom. Μάλιστα, για το τελευταίο τα κυριότερα επιχειρήματα κατά της κατασκευής του ήταν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου, για τις οποίες διαμαρτύρονταν άλλοι περιβαλλοντικά ευαίσθητοι πολίτες με προσανατολισμό από δεξιό έως ακροδεξιό.

Δεν μπορεί, λοιπόν, να ακυρώνει έργο ρωσικού ενδιαφέροντος για περιβαλλοντικούς λόγους και να επιτρέπει το έργο αμερικανικού ενδιαφέροντος, το οποίο προκαλεί προβλήματα στο περιβάλλον.

Όσο για την απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο, η βουλγαρική κυβέρνηση την έχει ήδη μεθοδεύσει μέσω των διασυνδέσεων με την Ελλάδα και την Τουρκία, από όπου θα μπορεί να προμηθεύεται αέριο προερχόμενο από την Κασπία ή από τερματικούς υγροποιημένου αερίου.

Τέλος, μετά τις επιτυχίες που είχαν οι Βούλγαροι οικολόγοι στη χώρα τους, ετοιμάζονται να εξάγουν την καμπάνια κατά του αερίου από σχιστόλιθο στη γειτονική τους Ρουμανία.
 
Σύμφωνα με δηλώσεις του επικεφαλής της πρωτοβουλίας Borislav Sandov, στα ΜΜΕ της χώρας του, σε πρώτη φάση προγραμματίστηκε διαμαρτυρία έξω από τη ρουμάνικη πρεσβεία στη Σόφια για τις 26 Ιανουαρίου.

Η ίδια κίνηση πιέζει την υπουργό Περιβάλλοντος να ζητήσει από την κυβέρνηση της Ρουμανίας να λάβει υποψη της τους κινδύνους που προκαλεί στον υδροφόρο ορίζοντα της Βουλγαρίας η έρευνα για αέριο στη Ρουμανία. Επίσης, προκάλεσε τον υπουργό Οικονομίας της χώρας του να κατονομάσει τα οικονομικά συμφέροντα τα οποία φέρεται ότι εξυπηρετεί η κίνηση.

Άγνωστο αν η καμπάνια κατά του αερίου από σχιστόλιθο θα έχει στη Ρουμανία την ίδια επιτυχία που είχε στη Βουλγαρία. Πάντως, μέχρι στιγμής, η Gazprom δείχνει πως κερδίζει χρόνο, διασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα των επενδύσεών της και τις πωλήσεις της στη ΝΑ. Ευρώπη. Για την επόμενη δεκαετία κανείς δεν ξέρει.