Το 2ο Τακτικό συνέδριο του ΠΕΔΙΣ (Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου) με θέμα «Αλλάζοντας την Ελλάδα και τον Κόσμο: Ιδέες και Πολιτική» θα πραγματοποιηθεί από 11 -13 Δεκεμβρίου στο Λουτράκι και τελεί υπό την Αιγίδα της Προεδρίας της Δημοκρατίας, Στο πλαίσιο του συνεδρίου όπου χορηγός επικοινωνίας είναι ο όμιλος «Realgroup», καθηγητές αναπτύσσουν τις απόψεις τους πάνω σε θέματα που θα απασχολήσουν την σημαντική αυτή εκδήλωση.

Σήμερα την άποψη του για τα τρία πολιτικά συστήματα στην Ελλάδα και την νότια Ευρώπη, αναλύει ο Μάνος Παπάζογλου «Λέκτορας Πολιτικών Συστημάτων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου».


Ελλάδα vs Ιβηρική Χερσόνησος: Κόμματα και πολιτική μας απομακρύνουν

Τα τρία πολιτικά συστήματα της νότιας Ευρώπης, Ελλάδας, Πορτογαλίας, Ισπανίας, αναφέρονται στην πολιτική επιστήμη ως περιπτώσεις με συγκριτικό ενδιαφέρον. Αυτό οφείλεται στη μετάβασή τους από αυταρχικά καθεστώτα σε δημοκρατικά πολιτεύματα κατά τη δεκαετία 1970, την ένταξή τους στην ΕΕ κατά τη δεκαετία 1980, καθώς και ομοιότητες σχετικά την οργάνωση της οικονομίας και της κοινωνίας. Η λειτουργία της δημοκρατικής κυβέρνησης στις χώρες αυτές στηρίχθηκε στην εναλλαγή δύο κυρίαρχων κομμάτων, ενός κεντροδεξιού και ενός σοσιαλδημοκρατικού.

Η οικονομική κρίση που έπληξε τις τρεις αυτές χώρες, και σε δύο εξ αυτών οδήγησε και σε επιτήρηση από το ΔΝΤ, δεν ήταν προδιαγεγραμμένο ότι θα δημιουργούσε αποκλίσεις. Γιατί αυτό που παρατηρούμε είναι ότι η Ελλάδα, σε αντίθεση με τις άλλες δύο, αντιμετωπίζει μία πρωτόγνωρη πολιτική περιδίνηση με κρίση εμπιστοσύνης στους πολιτικούς θεσμούς, εκθεμελίωση του κομματικού συστήματος, ασυνήθιστες κοινοβουλευτικές μεταβολές (αριθμός διαγραφών/παραιτήσεων/ ανεξαρτητοποιήσεων) και κυβερνητική αστάθεια. Δεν παραγνωρίζουμε, βεβαίως, ότι οι απώλειες εισοδήματος, ΑΕΠ, θέσεων εργασίας ήταν ασύγκριτα υψηλότερες στην Ελλάδα.

Σήμερα, η Πορτογαλία εισέρχεται στη μετα-μνημονιακή εποχή έπειτα από τις εκλογές 2015 στις οποίες κέρδισε το κεντροδεξιό PSD, αλλά κυβέρνηση με κοινοβουλευτική πλειοψηφία συγκροτήθηκε από το σοσιαλδημοκρατικό PS με τη συνδρομή του Αριστερού Μπλοκ και των κομουνιστών, αλλά με διαβεβαιώσεις ότι δεν θα υπονομευθεί η βελτιωμένη δημοσιονομική κατάσταση της προηγούμενης περιόδου. Στην Ισπανία οδεύουν προς τις προγραμματισμένες εκλογές λίγο πριν τα Χριστούγεννα φαίνεται ότι η επικράτηση των ζητημάτων οικονομική ανασυγκρότηση-εθνική ενότητα-τρομοκρατία ευνοούν τη νίκη του κεντροδεξιού Λαϊκού Κόμματος και του νυν πρωθυπουργού Rajoy. Μετά τους σοσιαλδημοκράτες, σημαντική διαφαίνεται η εκλογική επιρροή του νεοφώτιστου μετριοπαθούς κόμματος Ciudadanos (Πολίτες), ενώ οι Podemos υπολείπονται των προσδοκιών που είχαν καλλιεργήσει στο κοινό τους.

Στην Ελλάδα το κομματικό σύστημα εξακολουθεί να μην υπηρετεί τους σκοπούς της αποτελεσματικής διακυβέρνησης. Η νέα εκδοχή των δύο κυρίαρχων κομμάτων υπολείπεται σε κοινοβουλευτική δύναμη του πάλαι ποτέ ελληνικού δικομματισμού, όσο και των αντίστοιχων διδύμων στην Πορτογαλία και την Ισπανία. Παρά τη διατήρηση του απαράδεκτου μπόνους εδρών, η επιλογή των κυβερνητικών εταίρων κάθε άλλο παρά συνεισφέρει σε κυβερνήσεις με κοινοβουλευτική συνοχή.

Το κόμμα της πλειοψηφίας (ΣΥΡΙΖΑ), παρά τη νίκη του, δεν έχει ακόμη επουλώσει τα τραύματα που προκάλεσε η βίαιη μετακίνηση του προγραμματικού άξονά του. Η κοινοβουλευτική ομάδα θα βρεθεί αντιμέτωπη με ισχυρές δοκιμασίες συνοχής. Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι η εκλογική βάση του δίνει εξαιρετικά μικρό περιθώριο ανοχής.

Η ΝΔ αναζητεί ηγεσία και νέα ταυτότητα, δίχως να γίνεται κατανοητό από τα στελέχη της ότι είναι ίσως το μοναδικό κόμμα που μπορεί να ισχυριστεί ότι εκφράζει μία παράταξη, αλλά δεν ξέρει πώς να αξιοποιήσει αυτή την ‘προίκα’.

Είναι χαρακτηριστική η άτεχνη απόπειρα συναίνεσης γύρω από το ασφαλιστικό, η οποία για άλλη μία φορά τεκμηριώνει την αδυναμία συνεννόησης στην ελληνική πολιτική και την καταφυγή στα κομματικά καταφύγια ενός εκάστου αρχηγού. Τα πέντε μικρά κόμματα της Βουλής για διαφορετικούς λόγους φαίνεται ότι καθοδηγούνται από τις δικές τους ανησυχίες επιβίωσης, δίχως να συνεισφέρουν στην αναζήτηση ενός κοινού τόπου.

Σε μία τέτοια πολιτική συγκυρία, η κοινωνία πρέπει να δείξει εγρήγορση και αντανακλαστικά για να εκτιμήσει τις διαστάσεις του προβλήματος, για να αναζητήσει και να προωθήσει λύσεις. Στην κατεύθυνση αυτή εντάσσεται και το επικείμενο συνέδριο του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου με τίτλο «Αλλάζοντας την Ελλάδα και τον Κόσμο: Ιδέες και Πολιτική» (Λουτράκι, 11-13 Δεκεμβρίου, pedis.uop.gr).

* Λέκτορας Πολιτικών Συστημάτων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου