Φαρμακευτικές και ναρκωτικές ουσίες θα ανιχνεύονται στα λύματα

Η χρήση διάφορων φαρμάκων, μεταξύ άλλων των αντικαταθλιπτικών, αλλά και ναρκωτικών ουσιών, έχει αυξηθεί διεθνώς στη διάρκεια της πανδημίας, του εγκλεισμού στο σπίτι, των περιοριστικών μέτρων και της ανασφάλειας των πολιτών.

Η συνεργασία του ΑΠΘ και της ΕΥΑΘ με το Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων Βιοεπιστημών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΙΝΕΒ/ΕΚΕΤΑ), που έχει ως «καρπό» την ανίχνευση του ιικού φορτίου SARS-CoV-2 και των μεταλλάξεών του στα λύματα της Θεσσαλονίκης, προχωρά στο επόμενο στάδιο. Στο προσεχές χρονικό διάστημα αναμένεται να αναπτυχθούν μεθοδολογίες με τις οποίες θα μπορούν να ανιχνεύονται, μεταξύ άλλων, υπολείμματα φαρμάκων και ναρκωτικών ουσιών στα δείγματα των λυμάτων της πόλης. Οι πληροφορίες που θα προκύπτουν θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για τα επίπεδα χρήσης διάφορων ουσιών και τη χάραξη των κατάλληλων πολιτικών από τους αρμόδιους φορείς.

«Τα δείγματα λυμάτων μπορούν να αποδειχθούν ένας θησαυρός σε ό,τι αφορά τις πληροφορίες που μπορούν να μας δίνουν για την επιδημιολογική εικόνα μιας πόλης, αλλά και της χρήσης διάφορων ουσιών όπως τα φάρμακα», επισημαίνει μιλώντας στο iatronet.gr ο ερευνητής, αναπληρωτής διευθυντής του ΙΝΕΒ/ΕΚΕΤΑ, Αναγνώστης Αργυρίου, και προσθέτει πως τους επόμενους μήνες αναμένεται να υπάρξουν νεότερα σε ό,τι αφορά τη συγκεκριμένη δράση.

«Με την αλληλούχηση του γενετικού υλικού, εκτός από τον κορωνοϊό και τις μεταλλάξεις του, μπορούμε να ανιχνεύσουμε και άλλα είδη ιώσεων που υπάρχουν στο γενικό πληθυσμό και αποβάλλονται στα λύματα, ενώ με άλλες τεχνολογίες είναι εφικτή η ανίχνευση διάφορων ειδών φαρμακευτικών ουσιών, από απλά αντιβιοτικά μέχρι αντικαταθλιπτικά, ακόμη και ναρκωτικές ουσίες. Τέτοιου είδους μεθοδολογίες παρουσιάζουν μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον σε διεθνές επίπεδο και συμβάλλουν στην διαμόρφωση πολιτικών για τη βελτίωση της υγείας, ακόμη και της εκπαίδευσης, σε διάφορες χώρες», σημείωσε ο ίδιος.

Αναγνώστης Αργυρίου, αναπληρωτής διευθυντής του ΙΝΕΒ-ΕΚΕΤΑ

Κυριαρχεί το βρετανικό στέλεχος, περιορισμένο το νοτιοαφρικανικό

Η ανίχνευση του SARS-COV-2 στα λύματα της Θεσσαλονίκης από την διεπιστημονική ομάδα του ΑΠΘ αποτέλεσε ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για την επιτήρηση της συχνότητας του ιού στην κοινότητα. Τα ευρήματα των αναλύσεων, που προηγούνται της αποτύπωσης στα κρούσματα, βοήθησαν στην έγκαιρη καταγραφή της επιδημιολογικής εικόνας της πόλης και στη λήψη ή μη των κατάλληλων μέτρων περιορισμού της διασποράς.

Το τελευταίο τρίμηνο, στο πλαίσιο της συνεργασίας του Πανεπιστημίου με το ΕΚΕΤΑ και την ΕΥΑΘ, αναπτύχθηκε η καινοτόμος μεθοδολογία για την ανίχνευση και των μεταλλάξεων του ιού, μέσω της πλήρους αλληλούχησης του γενετικού υλικού του στα δείγματα των λυμάτων.

Η μέθοδος έχει το μεγάλο πλεονέκτημα πως μπορεί να ανιχνεύσει τις μεταλλάξεις στο σύνολο του πληθυσμού της πόλης, που περιλαμβάνει και τους ασυμπτωματικούς φορείς, οι οποίοι είναι λιγότερο πιθανό να ελεγχθούν.

Παράλληλα, έχει σημαντικά χαμηλότερο κόστος σε σχέση με την επιτήρηση που διενεργείται με βάση την γονιδιωματική ανάλυση ενός μέρους των θετικών δειγμάτων. «Η αλληλούχηση ενός δείγματος λυμάτων κοστίζει περίπου 200 ευρώ, όσο σχεδόν κοστίζει κάθε ένα από τα θετικά δείγματα κορωνοϊού που γίνεται στο πλαίσιο της αλληλούχησης γονιδιωμάτων θετικών ατόμων», τονίζει ο κ.Αργυρίου, διευκρινίζοντας ωστόσο πως η συγκεκριμένη μεθοδολογία δεν μπορεί να αντικαταστήσει την γονιδιακή επιτήρηση, αλλά να λειτουργήσει συμπληρωματικά με αυτήν. «Με την αλληλούχηση των θετικών δειγμάτων δίνεται συγκεκριμένη πληροφορία για κάθε κρούσμα. Η δική μας μεθοδολογία αποτελεί ένα παθητικό σύστημα ανίχνευσης σε μεγάλη κλίμακα», εξηγεί.

Στα εργαστήρια του ΕΚΕΤΑ φτάνει κάθε εβδομάδα, έπειτα από ειδική επεξεργασία και συμπύκνωση από τους επιστήμονες του ΑΠΘ, ένα φιαλίδιο που περιέχει 20-30 μικρόλιτρα συμπυκνωμένου γενετικού υλικού από τα λύματα. «Αυτό το δείγμα έχει πολλά εκατομμύρια μόρια. Από αυτά επιλέγουμε αυτά του κορωνοϊού και μέσω ειδικών τεχνολογιών αλληλούχησης όλου του γενετικού του υλικού, βρίσκουμε τις μεταλλάξεις με τη βοήθεια ειδικών αλγορίθμων που έχει φτιάξει η ομάδα βιοπληροφορικής», λέει ο κ.Αργυρίου.

Τα ευρήματα των μετρήσεων που έχουν γίνει μέχρι σήμερα επιβεβαιώνουν την τάση επικράτησης του στελέχους του Ηνωμένου Βασιλείου (Β1.1.7), το οποίο εκτιμάται ότι αφορά περίπου στο 50% των στελεχών του κορωνοϊού που βρίσκονται στα τελευταία δείγματα των λυμάτων. Αντιθέτως, φαίνεται πως βρίσκεται υπό σχετικό έλεγχο η διασπορά του στελέχους της Νοτίου Αφρικής (Β.1.351), το οποίο εντοπίζεται σε ένα ποσοστό χαμηλότερο του 5%.

Υπενθυμίζεται πως η Θεσσαλονίκη, και κυρίως ο Δήμος Κορδελιού – Ευόσμου στα δυτικά της πόλης, αποτελεί το κύριο cluster παρουσίας του νοτιοαφρικανικού στελέχους στην Ελλάδα. Εδώ έχουν βρεθεί τα 47 από τα 56 μέχρι σήμερα εντοπισμένα κρούσματα με τη συγκεκριμένη μετάλλαξη.

Σύμφωνα με ανακοίνωση της σύμπραξης ΑΠΘ, ΕΥΑΘ και ΕΚΕΤΑ, αναγνωρίζοντας τη σημασία της ελεύθερης πρόσβασης στη γνώση, η μελέτη για τη μεθοδολογία ανίχνευσης των μεταλλάξεων που ονομάζεται lineagespot έχει αναρτηθεί στο ανοιχτό αποθετήριο δημοσιεύσεων medRxiv, ώστε να διανεμηθεί άμεσα στην ευρύτερη επιστημονική κοινότητα και να προχωρήσει η δημοσίευσή της σε σημαντικό έγκριτο επιστημονικό περιοδικό.