Ιστορικός καύσωνας: Οι ομοιότητες με το 1987 και οι επικίνδυνες περιοχές

Αρκετές φορές τα τελευταία 70 χρόνια έχουν καταγραφεί ακραία υψηλές θερμοκρασίες στην Ελλάδα, κατά τόπους μάλιστα υψηλότερες από τους 44 και 45 βαθμούς που προβλέπουν οι μετεωρολόγοι μέσα στο ερχόμενο Σαββατοκύριακο. Το 2007, το θερμόμετρο έσπασε και το φράγμα των 46 βαθμών Κελσίου στη Νέα Φιλαδέλφεια, το 1958 η Θεσσαλία «έβραζε» με το θερμόμετρο να ξεπερνά το 47 στα Τρίκαλα, ενώ το 1977 άγγιξε το ιστορικό ρεκόρ των 48 βαθμών στην Ελευσίνα.

Αυτά που διαφοροποιούν το κύμα που άρχισε να χτυπά σταδιακά από χθες τη χώρα μας και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι η μεγάλη διάρκεια των ακραίων θερμοκρασιών, η επιμονή τους σε υψηλά επίπεδα ακόμα και στη διάρκεια της νύχτας που θα δημιουργήσει συνθήκες ασφυξίας στα αστικά κέντρα, αλλά και το «κοκτέιλ» θερμοκρασίας, υψηλής υγρασίας και άπνοιας, που θα αυξήσει κατακόρυφα τη δυσφορία, ειδικά στη Δυτική Ελλάδα. Ο φονικός καύσωνας του 1987 είχε ανάλογα χαρακτηριστικά, αλλά σε μεγαλύτερη ένταση και διάρκεια από αυτούς που προβλέπουν τα προγνωστικά μοντέλα στη διάρκεια του τρέχοντος κύματος.

Ο φυσικός, διδάκτορας Μετεωρολογίας του Πολυτεχνείου των Παρισίων και επιστημονικός συνεργάτης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Σταύρος Ντάφης μιλά στο Euro2day.gr για τα ειδικά χαρακτηριστικά του επικίνδυνου φαινομένου, τους μηχανισμούς που το δημιούργησαν και τους κινδύνους που εγκυμονεί.

Παράλληλα, εξηγεί πώς συνδέεται με τις πρόσφατες φονικές πλημμύρες σε Γερμανία και Βέλγιο, με τα «50άρια» στον Καναδά και άλλα επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα των τελευταίων εβδομάδων. Παρόμοια φαινόμενα θα συμβαίνουν όλο και συχνότερα τα επόμενα χρόνια, λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Οι ατμοσφαιρικές εμμονές στο Βόρειο ημισφαίριο

«Θα βιώσουμε ένα επικίνδυνο κύμα καύσωνα, τόσο σε ένταση όσο και σε διάρκεια. Έχουμε πολλά χρόνια να δούμε την επικράτηση τόσο υψηλών θερμοκρασιών για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Συγκεκριμένα από το 2007 -και το 2012 είχαμε μεν έναν πολύ θερμό Ιούνιο και Ιούλιο, με μέσο όρο θερμοκρασίας ίδιο με τον φετινό, αλλά τότε δεν είχαμε την ένταση των καυσώνων που έχουμε φέτος», σημειώνει και προσθέτει: «Έχουμε παρατηρήσει ανάλογα φαινόμενα στο βόρειο ημισφαίριο σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, στον Καναδά και στις Δυτικές ΗΠΑ, κι επίσης τις πλημμύρες στη δυτική Ευρώπη και τις πλημμύρες στην Κίνα. Όλα αυτά συνδέονται μεταξύ τους».

Εξηγώντας τον τρόπο σύνδεσης, ο μετεωρολόγος επισημαίνει πως η ατμοσφαιρική κυκλοφορία στο βόρειο ημισφαίριο φέτος παρουσιάζει εμμονές. «Υπάρχει εμμονή των βαρομετρικών συστημάτων, δεν υπάρχει μεγάλη κίνηση των αερίων μαζών. Και στην προκειμένη περίπτωση, η στασιμότητα των θερμών αερίων μαζών που έχουν μεταφερθεί ήδη πάνω από τη χώρα μας και τα Βαλκάνια -γιατί όχι μόνο η χώρα μας, αλλά και η Ιταλία και τα Βαλκάνια και η Τουρκία θα βιώσουν τον καύσωνα-, θα οδηγήσει σε ολοένα και περισσότερο ενίσχυση του καύσωνα», υπογραμμίζει και προσθέτει:

«Aυτό συμβαίνει διότι η κάθοδος των θερμών αέριων μαζών προς το έδαφος, προς τα μεσαία στρώματα, η συμπίεση των αέριων μαζών σε υψηλότερη πίεση, οδηγεί στη θέρμανση. Δηλαδή υπό την επήρεια του ήλιου και της συμπίεσης έχουμε ένα κοκτέιλ διεργασιών που οδηγούν σε αυτό το ακραίο κύμα καύσωνα».

Πού και πότε θα χτυπήσει «κόκκινο»

Οι θερμοκρασίες θα ανεβαίνουν συνεχώς μέρα με τη μέρα, με το peak να αναμένεται μέσα στο Σαββατοκύριακο, όταν θα καταγραφούν θερμοκρασίες που θα ξεπεράσουν τους 43 και τους 44 βαθμούς σε ορισμένες περιοχές, όπως η Λάρισα, τα Τρίκαλα, το Κιλκίς, τα Γιαννιτσά κ.α. Τα πιο επικίνδυνα χαρακτηριστικά, ωστόσο, θα είναι η επιμονή των θερμοκρασιών αυτών για πολλές ημέρες, η διατήρησή τους πάνω από τους 30 βαθμούς στη χαμηλότερη τιμή τους κατά τη διάρκεια της νύχτας, αλλά και ειδικές συνθήκες που θα δημιουργηθούν στη Δυτική Ελλάδα.

«Σε σχέση με τον προηγούμενο καύσωνα που είχαμε τέλος Ιουνίου, αυτή τη φορά οι δείκτες δυσφορίας θα είναι πολύ πιο υψηλοί, ειδικά στη Δυτική Ελλάδα, επομένως η καταπόνηση του πληθυσμού θα είναι ακόμη μεγαλύτερη. Αυτό θα συμβεί λόγω υψηλής υγρασίας και πολύ ασθενών ανέμων κυρίως από δυτικές διευθύνσεις που φέρνουν στη Δυτική Ελλάδα υγρές αέριες μάζες από το Ιόνιο. Επομένως η υψηλή υγρασία σε συνδυασμό με τα 40άρια που θα έχουμε, δημιουργεί μια ανυπόφορη κατάσταση», επισημαίνει, για να προσθέσει: «Επίσης, κυρίως στις μεγάλες πόλεις -Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα και τα περισσότερα αστικά κέντρα- θα δώσουν πολύ ψηλές ελάχιστες θερμοκρασίες. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, δεν θα υπάρχει ανακούφιση και αυτό θέλει προσοχή, κυρίως των ηλικιωμένων».

Το εξωπραγματικό 1987

Τον εφιαλτικό Ιούλιο του 1987 έχει καταγραφεί ο φονικότερος καύσωνας στην ιστορία της χώρας, με τουλάχιστον 1.300 επίσημα καταγεγραμμένους νεκρούς από θερμοπληξία. Οι ακραία υψηλές θερμοκρασίες διατηρήθηκαν επί σχεδόν δέκα συνεχόμενες μέρες, δημιουργώντας αφόρητες συνθήκες στον πληθυσμό κυρίως της Αθήνας και των μεγάλων πόλεων, σε μια εποχή πάντως που ο κλιματισμός ήταν άγνωστη λέξη για τη συντριπτική πλειονότητα των νοικοκυριών. Τώρα τα δεδομένα είναι διαφορετικά.

«Το 1987 ήταν όντως κάτι εξωπραγματικό, ήταν ακόμη μεγαλύτερη η διάρκεια από αυτή που περιμένουμε τώρα. Δεν ξέρω αν μπορεί να συγκριθεί με τις συνθήκες που αναμένουμε τώρα, θα το δούμε εκ των υστέρων. Υπάρχουν κάποιες χρονιές με ακραίους καύσωνες παλιότερα, όπως το 1955, 1952, το 1977, η κάθε περίπτωση είχε τα δικά της χαρακτηριστικά», σημειώνει ο κ. Ντάφης, ο οποίος προτείνει για τις επόμενες μέρες: συχνά δροσερά ντους, πολύ καλή ενυδάτωση, αποφυγή εξωτερικών εργασιών και αθλητικών δραστηριοτήτων σε εξωτερικό χώρο, παραμονή σε κλιματιζόμενους χώρους, ελαφριά γεύματα με φρούτα και λαχανικά, όχι λιπαρά.

Πάμε στο χειρότερο σενάριο της κλιματικής αλλαγής

Ο Στ. Ντάφης προβλέπει πως τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα γίνονται όλο και συχνότερα τα επόμενα χρόνια, λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της κλιματικής αλλαγής.

«Πολλές βεβαιότητες καταρρίπτονται. Δυστυχώς, πάμε στο χειρότερο σενάριο επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, όχι το μετριοπαθές. Θα έχουμε τα επόμενα χρόνια ολοένα και συχνότερα επεισόδια καύσωνα. Και όχι μόνο. Θα έχουμε και επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα εν μέσω καλοκαιριού, όπως είδαμε στη δυτική Ευρώπη», επισημαίνει και δεν αποκλείει εκδήλωση καταιγίδων στη χώρα μας μετά τη λήξη της περιόδου καύσωνα.

«Το μεταίχμιο μεταξύ ψυχρών και θερμών αερίων μαζών είναι ο τόπος δημιουργίας ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως πλημμυρών και χαλαζόπτωσης. Αυτό που συμβαίνει τώρα, η δυτική και βόρεια Ευρώπη να είναι υπό την επήρεια ψυχρών αέριων μαζών και η ανατολική πολύ θερμών, κάπου ανάμεσα, και σήμερα και χθες είχαμε ακραίες καταιγίδες. Δεν αποκλείεται με την κατάρρευση αυτού του στάσιμου μετώπου που θα έχουμε πάνω από τη χώρα μας να έχουμε κι εμείς καταιγίδες, αλλά αυτό είναι πολύ μακριά, δεν μπορούμε να το προβλέψουμε από τώρα».