Συσκευές απολύμανσης αέρα: Διασπείρουν ή όχι τον κορωνοϊό

Μελέτη Γερμανών επιστημόνων του Ινστιτούτου Υγιεινής και Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Βόννης, έχει ανοίξει μια μεγάλη επιστημονική συζήτηση σε διεθνές επίπεδο, αναφορικά με τον τρόπο εγκατάστασης και χρήσης συσκευών απολύμανσης αέρα με φίλτρα HEPA σε κλειστούς χώρους, όπως αμφιθέατρα πανεπιστημίων, Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, χώρους εστίασης κ.λπ.

Η γερμανική μελέτη, με θέμα «Το φιλτράρισμα του αέρα ως εργαλείο για τη μείωση του ιικού φορτίου στο αερόλυμα», επιβεβαιώνει την πολύ μεγάλη αποτελεσματικότητα των φίλτρων HEPA στον καθαρισμό του εσωτερικού αέρα και από τον ιό SARS-CoV-2, που μπορεί να περιέχεται στο αερόλυμα, σε συντριπτικά ποσοστά, που φτάνουν έως και το 99,9999%.

Παράλληλα, όμως, επισημαίνει τους κινδύνους που εγκυμονεί ο στροβιλισμός του αέρα που προκαλεί η ίδια η συσκευή, κατά τη διαδικασία της εισρόφησής του από τον χώρο. Αυτή η πρόσθετη αναταραχή θα μπορούσε να αυξήσει τη διασπορά του ιού, που δυνητικά περιέχεται στο αερόλυμα.

Η συζήτηση, όπως ήταν αναμενόμενο, έφτασε και στην Ελλάδα, με ορισμένους επιστήμονες να υιοθετούν τα αποτελέσματα της γερμανικής μελέτης, υποστηρίζοντας πως οι συσκευές φιλτραρίσματος του αέρα πρέπει να μπαίνουν σε λειτουργία στη διάρκεια διαλειμμάτων, όταν οι αίθουσες είναι κενές, και άλλους να διαφωνούν, επισημαίνοντας πως ο στροβιλισμός δημιουργείται ούτως ή άλλως από την κίνηση των φοιτητών σε ένα αμφιθέατρο και από τον αέρα που μπαίνει από τα ανοικτά παράθυρα.

Το Euro2day.gr κατέγραψε τις απόψεις και των δύο πλευρών, από ειδικούς στον τομέα τους επιστήμονες. Ενόψει της έναρξης της ακαδημαϊκής χρονιάς στο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της χώρας, το ΑΠΘ, την ερχόμενη Δευτέρα, 11 Οκτωβρίου, ο καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Τμήματος Χημικών Μηχανικών Δημοσθένης Σαρηγιάννης και ο καθηγητής του Τμήματος Χημείας Θοδωρής Καραπάντσιος διασταυρώνουν θέσεις και επιχειρήματα.

Σημειώνεται πως με απόφαση της Συγκλήτου, σε συνεδρίασή της την περασμένη εβδομάδα, το ΑΠΘ προμηθεύεται σε πρώτη φάση 150 συσκευές καθαρισμού αέρα με φίλτρα HEPA για χρήση σε 84 αμφιθέατρα και αίθουσες διδασκαλίας χωρίς δυνατότητα φυσικού εξαερισμού, αξίας 110.000 ευρώ σε βάρος του τακτικού προϋπολογισμού. Παράλληλα, συγκεντρώνονται επιπλέον ανάγκες σε αίθουσες διδασκαλίας με ελλιπή εξαερισμό, για προμήθεια συσκευών με χρηματοδότηση από άλλη πηγή (π.χ. ΕΛΚΕ).

Ελλείψει κεντρικής κατευθυντήριας οδηγίας, είτε από την πολιτεία είτε από το Πανεπιστήμιο, ο τρόπος χρήσης των συσκευών εναπόκειται μοιραία στους υπεύθυνους κάθε Τμήματος, ακόμα και στον κάθε διδάσκοντα- χρήστη της αίθουσας.

Δ. Σαρηγιάννης: Ο στροβιλισμός υπάρχει ούτως ή άλλως στον χώρο

Ο Δημοσθένης Σαρηγιάννης δημοσιοποίησε στη διοίκηση την απόφασή του να προμηθευτεί με δικά του έξοδα πέντε συσκευές για τις πέντε αίθουσες του Τμήματος Χημικών Μηχανικών, επιπλέον από την προμήθεια που έχει προγραμματιστεί. «Έχουμε παραγγείλει 14 συσκευές. Θα προσθέσω κι εγώ άλλες πέντε. Αν δεν πάει ο Μωάμεθ στο βουνό, πάει το βουνό στον Μωάμεθ. Λέει η ΚΥΑ κάποια πράγματα, λέει ο πρύτανης κάποια πράγματα, αλλά έχω κι εγώ την άποψή μου, ως επιστήμονας που έχει ασχοληθεί αρκετά και έχει εμπειρία στη διαχείριση υγειονομικού κινδύνου», λέει στο Euro2day.gr.

Ο καθηγητής εκφράζει τη διαφωνία του, αναφορικά με τις επιφυλάξεις που έχουν διατυπωθεί, με αφορμή τη γερμανική μελέτη, για τον κίνδυνο αύξησης της διασποράς μέσω του στροβιλισμού του αέρα από την εισρόφησή του.

«Οι Γερμανοί έκαναν ένα πείραμα στο οποίο έβαλαν τη συσκευή στο βάθος της τάξης και μέτρησαν σε διαφορετικά σημεία. Προφανέστατα παίζει ρόλο η απόσταση ανάμεσα στη συσκευή και το πού κάθεται ο θετικός φορέας. Είναι σχέση πηγής και συσκευής. Όσο πιο μακριά είναι, προφανώς τόσο πιο μεγάλη απόσταση κάνει το σωματίδιο του ιού να φτάσει στη συσκευή και άρα έχει τη δυνατότητα, μέσω του στροβιλισμού, να διασπαρεί με διαφορετικό τρόπο», λέει στο Euro2day.gr και προσθέτει:

«Eίναι προφανές πως σε έναν εσωτερικό χώρο η κίνηση του αέρα, δηλαδή ο στροβιλισμός, προκύπτει όχι επειδή έχεις ένα μηχάνημα, αλλά και επειδή έχεις παιδιά μέσα. Σε ένα αμφιθέατρο με 300 άτομα έχεις κίνηση του αέρα. Επίσης υπάρχουν απαγωγοί, γιατί δεν θα επιζούσαν αν δεν υπήρχε κάποιος τρόπος να απάγουν το διοξείδιο του άνθρακα. Τέλος, η ίδια η ΚΥΑ μάς επιβάλλει επαρκή αερισμό, δηλαδή ανοιχτά παράθυρα, δηλαδή μας λέει να δημιουργήσουμε στροβιλισμό».

Συνοψίζοντας, ο κ. Σαρηγιάννης υποστηρίζει πως «ο στροβιλισμός που προκαλεί η συσκευή προσθέτει στη ροή του αέρα που υπάρχει ούτως ή άλλως μέσα στον χώρο, αλλά δεν εισφέρει κάτι καινούργιο που δημιουργεί τη μεγάλη διαφορά» και καταλήγει πως η ομάδα του θα κάνει μετρήσεις σωματιδίων και ιικού φορτίου, τεστάροντας τις συσκευές σε φυσικό περιβάλλον και σε διαφορετικά σημεία στον χώρο.

Θ. Καραπάντσιος: Ναι στις συσκευές αλλά να λειτουργούν στα διαλείμματα

Ο Θοδωρής Καραπάντσιος υιοθετεί τα αποτελέσματα της γερμανικής μελέτης και υποστηρίζει πως οι συσκευές καθαρισμού αέρα με φίλτρα HEPA πρέπει να τοποθετηθούν αλλά να λειτουργούν στα διαλείμματα.

«Αυτά τα φίλτρα φτιάχτηκαν για τη σκόνη. Εκεί λες, την ώρα που καθαρίζω τον αέρα, ας πάρω και τρεις ανάσες με σκόνη, δεν έγινε τίποτα, τις υπόλοιπες ώρες θα αναπνέω καθαρό αέρα. Είναι αδρανή, δεν παθαίνεις κάτι. Εκεί η δράση της σκόνης είναι αθροιστική με τον χρόνο. Ενώ με τον κορωνοϊό, δεν είναι έτσι. Αν αυτές οι τρεις ανάσες είναι γεμάτες από σταγονίδια με ιό, μπορεί να κολλήσεις. Και η μία ανάσα μπορεί να σου κάνει μόλυνση», επισημαίνει στο Euro2day.gr.

Επικαλούμενος τόσο τη μελέτη του γερμανικού Ινστιτούτου όσο και τη δική του επιστημονική εμπειρία στη ρευστομηχανική και την κίνηση των αέριων μαζών, ο κ. Καραπάντσιος υποστηρίζει πως οι συσκευές πρέπει να εγκατασταθούν, αλλά να μπαίνουν σε λειτουργία σε μεγάλα διαλείμματα, διάρκειας 15-20 λεπτών, την ώρα που τα αμφιθέατρα θα είναι κενά.

«Δεν αμφισβητώ καθόλου τα φίλτρα. Τα φίλτρα έχουν 99.9999% απόδοση. Δηλαδή αν κάποιος καταφέρει μαζικά, χωρίς στροβιλισμούς, να πάει τα σταγονίδια στα φίλτρα, τα φίλτρα κάνουν τέλεια δουλειά. Δεν γίνεται έτσι, όμως», σημειώνει.

Ο καθηγητής αντικρούει τα επιχειρήματα περί στροβιλισμού που δημιουργείται ούτως ή άλλως από τα ανοιχτά παράθυρα και από την παρουσία των φοιτητών στην τάξη, λέγοντας πως είναι ελάχιστος σε σχέση με αυτόν που δημιουργεί η συσκευή. «Αν έφτανε η ανανέωση που προκαλούν τα παράθυρα, δεν θα μπαίναμε στη συζήτηση για τα μηχανήματα. Ο ρυθμός με τον οποίο κινείται ο αέρας από τα παράθυρα είναι πολύ μικρότερος, εκτός βέβαια αν κάνει ρεύμα μεγάλο. Ο στροβιλισμός μπορεί να είναι και 100 φορές μικρότερος», σημειώνει.

Συνοψίζοντας, ο κ. Καραπάντσιος αναφέρει: «Ναι, να τα πάρουμε τα φίλτρα. Να τα λειτουργούμε όμως με κενή την αίθουσα. Το πανεπιστήμιο να μην τελειώνει το πρόγραμμα στις 7 το απόγευμα, αλλά στις 10 το βράδυ, βάζοντας μεγαλύτερα διαλείμματα και στα διαλείμματα να τα λειτουργούμε για να μη φοβόμαστε τους στροβιλισμούς. Εγώ από την πλευρά μου έχω ενημερώσει ήδη τους συναδέλφους ότι θα τα λειτουργώ στα διαλείμματα».