COVID-19: Πόσο επηρεάζει η ψυχική νόσος τη στάση απέναντι στο εμβόλιο

Πρόσφατα δημοσιευμένες διεθνείς μελέτες τεκμηριώνουν πως οι ψυχικά πάσχοντες έχουν επηρεαστεί δυσανάλογα από την πανδημία της COVID-19. Πέρα από την επιδείνωση της νόσου, λόγω πρόσθετου άγχους, εγκλεισμού, απομόνωσης και περιορισμών στην πρόσβαση στον θεράποντα γιατρό, η ίδια η ψυχική νόσος φαίνεται πως επηρεάζει την έκβαση της λοίμωξης. Ασθενείς με μείζονα ψυχική διαταραχή εμφανίζουν από δύο ως και τρεις φορές υψηλότερη θνητότητα συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό.

Ποια είναι η στάση της ευάλωτης αυτής ομάδας απέναντι στο εμβόλιο που θα τους θωρακίσει από τη βαριά νόσο; Στο πλαίσιο του συνεδρίου «Review in Psychiatry 2022» που διεξάγεται στη Θεσσαλονίκη από τη Διεθνή Εταιρία Νευροβιολογίας και Ψυχοφαρμακολογίας και την Γ Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική του ΑΠΘ, ο ψυχίατρος  Κωνσταντίνος Χοβαρδάς, παρουσίασε τα ενδιαφέροντα ευρήματα τεσσάρων πρόσφατων μελετών για το συγκεκριμένο ζήτημα. Τα συμπεράσματα είναι ενθαρρυντικά σε ό,τι αφορά την θετική στάση των ασθενών με ψυχική διαταραχή απέναντι στο εμβόλιο, τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο, όπως έδειξαν οι μελέτες σε Δανία, Βέλγιο και Ισραήλ. Εξαίρεση αποτελεί η Κίνα, όπου τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της πιο πρόσφατης μελέτης έδειξαν μεγάλο ποσοστό διστακτικότητας και αναμένονται τα τελικά ευρήματα.

Δανία: Θετική στάση απέναντι στο εμβόλιο

Η πρώτη μελέτη, που έγινε στη Δανία τον Φεβρουάριο του 2021 και τα αποτελέσματά της δημοσιεύθηκαν το Μάιο, περιελάμβανε περίπου 3.500 on line ερωτηματολόγια σε ισάριθμους πολίτες, εκ των οποίων περίπου 1000 πάσχοντες από ψυχική διαταραχή. Οι ερευνητές θέλησαν να συγκρίνουν τη στάση των τελευταίων έναντι του γενικού πληθυσμού.

Και στις δύο ομάδες παρατηρήθηκε υψηλή θετική στάση απέναντι στο εμβόλιο, με μια μικρή αλλά στατιστικά σημαντική διαφορά περίπου 6 ποσοστιαίων μονάδων στον γενικό πληθυσμό (90%) έναντι του κλινικού πληθυσμού (84%).

Η ποιοτική ανάλυση έδειξε μια μικρή συσχέτιση της μικρής ηλικίας με τη διστακτικότητα, τόσο στον κλινικό όσο και στον γενικό πληθυσμό. Στον γενικό πληθυσμό φάνηκε να σχετίζεται, επίσης με το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και την απουσία από την εργασία λόγω ασθένειας.

Όσοι από τους ψυχικά πάσχοντες εμφανίστηκαν διστακτικοί έβαλαν σε πρώτο πλάνο τις ανησυχίες τους σχετικά με τις ανεπιθύμητες ενέργειες και σε δεύτερο πλάνο το ότι μπορεί να μην είναι επαρκώς ελεγμένο ή απαραίτητο, καθώς και την έλλειψη εμπιστοσύνης στις Αρχές.

Βέλγιο: η συντριπτική πλειοψηφία εμβολιάστηκε

Βέλγοι ερευνητές προσέγγισαν ασθενείς μέσα σε Ψυχιατρικό Νοσοκομείο, όπου είτε είχαν εισαχθεί ως οξέα περιστατικά είτε βρίσκονταν εκεί ως χρόνιοι ασθενείς ή σε Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας. Το τρίμηνο Μαϊου – Ιουλίου τους προτάθηκε να εμβολιαστούν, είτε στο πλαίσιο της συγκεκριμένης εργασίας είτε στα πλαίσια του προγράμματος εμβολιασμού της χώρας. 

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, που δημοσιεύτηκαν τον Αύγουστο, το  93% των νοσηλευόμενων αποδέχτηκαν να εμβολιαστούν. Μάλιστα τη στιγμή που τελείωσε η μελέτη, 81,3% αυτών των αρρώστων είχαν πλήρως εμβολιαστεί, ενώ 11,6% μερικώς. Την ίδια χρονική στιγμή, στην ίδια περιοχή του Βελγίου και στον γενικό πληθυσμό, η εμβολιαστική κάλυψη ήταν μικρότερη, και συγκεκριμένα 89% είχαν εμβολιαστεί με την πρώτη δόση και 61% ήταν πλήρως εμβολιασμένοι.

Όπως ανέφερε ο κ.Χοβαρδάς, οι επιστήμονες μέτρησαν και διαπίστωσαν πως η διάγνωση που είχαν οι ασθενείς και παρέμεναν νοσηλευόμενοι, δεν επηρέασε τη στάση του εμβολιασμού.

Ισραήλ: Η ψυχοπαθολογία δεν επηρέασε την απόφαση

Σε Κέντρο Ψυχικής Υγείας του Ισραήλ, μελετήθηκε η στάση 51 ασθενών που νοσηλεύονταν είτε σε κλειστά είτε σε ανοιχτά τμήματα και Τμήματα Φροντίδας Ημέρας.

Οι 22 από τους 51 ήταν ήδη εμβολιασμένοι κατά τη στιγμή διεξαγωγής της μελέτης, ενώ οι 29 ήταν ανεμβολίαστοι. Από αυτούς τους 29, οι 14 δήλωσαν την πρόθεση να εμβολιαστούν το επόμενο διάστημα, και οι περισσότεροι το έπραξαν (οι 12 είχαν εμβολιαστεί ένα μήνα μετά).

Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον αυτής της μελέτης αφορά τον παράγοντα που καθόρισε τη στάση τους. Όπως προέκυψε, αυτός ήταν η ίδια η αυτοτελής στάση του καθενός απέναντι στο εμβόλιο, και όχι η συμπτωματολογία τους ή ο φόβος απέναντι στον ιό. Ο ίδιος παράγοντας καθόρισε τη στάση και αυτών που δεν εμβολιάστηκαν.

Στο τέλος της μελέτης είχαν εμβολιαστεί οι 39 από τους 51 (περίπου 76%)

Κίνα: Μεγάλη απόκλιση ποσοστών

Κι ενώ οι τρεις παραπάνω μελέτες συγκλίνουν στα υψηλά ποσοστά θετικής στάσης των ψυχικά ασθενών απέναντι στο εμβόλιο, τα δεδομένα της Κίνας προκαλούν προβληματισμό.

Η πιο πρόσφατη μελέτη έγινε τον Οκτώβριο του 2021 σε 1.800 ασθενείς με σοβαρή ψυχική νόσο (σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή, μείζονα κατάθλιψη) και τα προκαταρκτικά της αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν τον Δεκέμβριο.

Τα πρώτα αποτελέσματα έδειξαν ότι το 45,3% εξ αυτών ήταν διστακτικοί στον εμβολιασμό. Με τη διστακτικότητα αυτή συσχετίστηκε η ανεργία, η παραμονή στην κοινότητα και το αν κάποιος ασθενής έχει αντιληφθεί ότι έχει στιγματιστεί για την ψυχική του διαταραχή.

Σύμφωνα με τις υποθέσεις των ερευνητών, που προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τα ευρήματα, οι ψυχικά άρρωστοι που ήταν άνεργοι δεν δέχονταν την πίεση από τους εργοδότες τους για να εμβολιαστούν, ενώ οι άρρωστοι που βρίσκονταν στην κοινότητα δεν είχαν επαρκή ενημέρωση για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα. Σχετικά με το στίγμα, διατυπώθηκε η υπόθεση ότι οι άνθρωποι που θεωρούν ότι έχουν στιγματιστεί για την ψυχική διαταραχή δεν είχαν ανεπτυγμένη γνώση και πληροφορία.

«Σε κάθε περίπτωση, έχει ενδιαφέρον να δούμε τα τελικά αποτελέσματα της μελέτης, και αν αυτά συσχετιστούν με την διστακτικότητα στον γενικό πληθυσμό», κατέληξε ο κ.Χοβαρδάς.