Ρουμπινί: Το μανιφέστο του νέου προλεταριάτου

Οι διαδηλωτές που κατέκλυσαν τους δρόμους των ΗΠΑ μετά τον θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ δεν διαμαρτύρονται μόνο για τον συστημικό ρατσισμό και την αστυνομική βία αλλά και για τις βαθιές οικονομικές ανισότητες, υποστηρίζει ο οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπινί (φωτό). Πρόκειται, σύμφωνα με τον ίδιο, για την εξέγερση μιας τάξης οικονομικά εξαθλιωμένων Αμερικανών ενάντια σε ένα σύστημα που την έχει εγκλωβίσει στο περιθώριο.

Αλλά το φαινόμενο υπερβαίνει τα σύνορα των ΗΠΑ. Μόνο το 2019, μαζικές διαδηλώσεις συντάραξαν τη Βολιβία, τη Χιλή, την Κολομβία, τη Γαλλία, το Χονγκ Κονγκ, την Ινδία, το Ιράν, το Ιράκ, τον Λίβανο, τη Μαλαισία και το Πακιστάν. Όπως υποστηρίζει ο Ρουμπινί, κοινή συνισταμένη στις κινητοποιήσεις αυτές ήταν η δυσαρέσκεια για την οικονομική ανέχεια, τη διαφθορά και την έλλειψη ευκαιριών.

Οι ίδιοι παράγοντες εξηγούν, σύμφωνα με τον Ρουμπινί, και την άνοδο των λαϊκιστών ηγετών τα τελευταία χρόνια. Μετά την κρίση του 2008, πολλές εταιρείες προσπάθησαν να δώσουν ώθηση στα κέρδη μέσω της μείωσης του κόστους, ξεκινώντας πρώτα από την εργασία. Αντί να προσλάβουν εργαζόμενους με καλούς μισθούς, υιοθέτησαν ένα μοντέλο ημιαπασχόλησης και ευέλικτων μορφών εργασίας, δημιουργώντας αυτό που ο οικονομολόγος Γκάι Στάντινγκ αποκαλεί «πρεκαριάτο» (από το precarious, που σημαίνει αβέβαιος, επισφαλής). Ο Αμερικανός εργαζόμενος αντιμετωπίζει σήμερα μια απορρυθμισμένη αγορά εργασίας, με ευέλικτες μορφές απασχόλησης, μικρές κοινωνικές παροχές και περιορισμένη υγειονομική κάλυψη.

To πρεκαριάτο είναι η σύγχρονη εκδοχή του προλεταριάτου του Μαρξ. Μια νέα τάξη αλλοτριωμένων, επισφαλών εργαζομένων, που είναι έτοιμοι να εξεγερθούν ενάντια στην πλουτοκρατία. Όπως επισημαίνει ο Ρουμπινί, η τάξη αυτή διογκώνεται για άλλη μια φορά τώρα, που οι υπερχρεωμένες εταιρείες απαντούν στην κρίση της Covid-19 όπως το έκαναν μετά το 2008: παίρνοντας «σωσίβια» από τις κυβερνήσεις και επιτυγχάνοντας τους στόχους για τα κέρδη μέσω περικοπής του εργασιακού κόστους.

Ένα τμήμα του πρεκαριάτου αποτελείται από νέους, λιγότερο μορφωμένους, θρησκευόμενους λευκούς σε μικρές πόλεις και ημιαγροτικές περιοχές, οι οποίοι ψήφισαν τον Τραμπ το 2016. Ήλπιζαν ότι θα έκανε όντως κάτι για το οικονομικό «μακελειό» που περιέγραψε στην ορκωμοσία του. Αλλά ενώ ο Τραμπ πολιτεύτηκε ως λαϊκιστής, κυβέρνησε σαν πλουτοκράτης, μειώνοντας τους φόρους για τους πλούσιους, συντρίβοντας εργατικά συνδικάτα, υπονομεύοντας το Obamacare και γενικότερα πριμοδοτώντας πολιτικές που πλήττουν πολλούς από αυτούς που τον ψήφισαν.

Αλλά το αμερικανικό πρεκαριάτο αποτελείται και από προοδευτικούς κατοίκους των πόλεων με πανεπιστημιακή μόρφωση, οι οποίοι έχουν στηρίξει πολιτικούς όπως ο Μπέρνι Σάντερς και η Ελίζαμπεθ Γουόρεν. Είναι αυτοί που έχουν κατέβει στους δρόμους για να διεκδικήσουν όχι μόνο φυλετική δικαιοσύνη αλλά και ισότητα ευκαιριών.

Είναι κάτι που σύμφωνα με τον Ρουμπινί δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι η οικονομική ανισότητα διευρύνεται εδώ και πολλά χρόνια λόγω της παγκοσμιοποίησης, του εμπορίου, της μετανάστευσης, της αυτοματοποίησης, της αποδυνάμωσης των εργατικών συνδικάτων και των φυλετικών διακρίσεων. Το εκπαιδευτικό σύστημα καλλιεργεί τον μύθο της αξιοκρατίας αλλά, στην πραγματικότητα, εδραιώνει τη θέση των ελίτ, τα παιδιά των οποίων κερδίζουν θέση στα κορυφαία ακαδημαϊκά ιδρύματα και τις καλύτερες δουλειές, τονίζει ο Ρουμπινί.

Η συγκέντρωση ολιγοπωλιακής ισχύος στα χέρια λίγων μεγάλων αμερικανικών εταιρειών διευρύνει ακόμα περισσότερο την ανισότητα και αφήνει τους απλούς πολίτες στο περιθώριο, υπογραμμίζει ο Αμερικανός οικονομολόγος.

Με την κοινωνική κινητικότητα να περιορίζεται και την ανισότητα να αυξάνεται, οι σημερινοί νέοι έχουν δίκιο να είναι θυμωμένοι, υποστηρίζει. Το νέο προλεταριάτο, το πρεκαριάτο, εξεγείρεται, σημειώνει ο Ρουμπινί, ο οποίος ολοκληρώνει το άρθρο του με την παράφραση της γνωστής ρήσης των Μαρξ και Ένγκελς από Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο:

«Αφήστε τις τάξεις των πλουτοκρατών να τρέμουν την επανάσταση του πρεκαριάτου. Οι πρεκάριοι δεν έχουν τίποτα να χάσουν πέρα από τις αλυσίδες τους. Έχουν να κερδίσουν έναν κόσμο ολόκληρο. Επισφαλείς εργάτες όλου του κόσμου ενωθείτε!».