Διατροφική κρίση για τους πολλούς, κέρδη για τους λίγους

Χρυσή εποχή διάγουν οι μεγάλοι παίκτες του παγκόσμιου εμπορίου σιτηρών, καθώς εκτινάσσονται οι τιμές των τροφίμων σε όλο τον κόσμο, γράφει ο Guardian. Παράλληλα, εντείνονται οι ανησυχίες για κερδοσκοπία που θα μπορούσε να κάνει απρόσιτα τα βασικά προϊόντα για τους φτωχότερους, ενώ πολλοί μιλούν για την ανάγκη να επιβληθεί έκτακτη φορολόγηση.

Οι τέσσερις κορυφαίοι έμποροι σιτηρών, που κυριαρχούν παγκοσμίως εδώ και δεκαετίες, σημειώνουν κέρδη και πωλήσεις ρεκόρ. Προβλέπουν, μάλιστα, ότι η ζήτηση θα ξεπερνά την προσφορά τουλάχιστον μέχρι το 2024, οδηγώντας πιθανώς σε ακόμη μεγαλύτερα κέρδη.

Οι τιμές των τροφίμων έχουν αυξηθεί περισσότερο από 20% φέτος, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ, ενώ περίπου 345 εκατ. άνθρωποι αντιμετωπίζουν οξεία επισιτιστική ανασφάλεια, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (WFP), σε σύγκριση με 135 εκατομμύρια πριν από την πανδημία.

Ο Olivier De Schutter, συμπρόεδρος της διεθνούς ομάδας εμπειρογνωμόνων για τα αειφόρα συστήματα τροφίμων IPES-Food και ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για την ακραία φτώχεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα, δήλωσε: «Το ότι οι παγκόσμιοι γίγαντες των εμπορευμάτων πραγματοποιούν κέρδη ρεκόρ κάθε φορά που αυξάνεται η πείνα είναι εντελώς άδικο και ξεγυμνώνει τα διατροφικά μας συστήματα. Αυτές οι εταιρείες θα μπορούσαν να είχαν κάνει περισσότερα εξαρχής για να αποτρέψουν την πείνα».

Η τετράδα ABCD, δηλαδή οι εταιρείες Archer-Daniels-Midland, Bunge, Cargill και Louis Dreyfus, ελέγχουν περίπου το 70-90% του παγκόσμιου εμπορίου σιτηρών. «Οι παγκόσμιες αγορές σιτηρών είναι ακόμη πιο συγκεντρωμένες από τις αγορές ενέργειας και ακόμη λιγότερο διαφανείς, επομένως υπάρχει τεράστιος κίνδυνος κερδοσκοπίας», δήλωσε ο De Schutter.

Δεν υπάρχει διαφάνεια στο πόσο σιτηρά κατέχουν, ούτε υπήρξε τρόπος να αναγκαστούν να απελευθερώσουν τα αποθέματα εγκαίρως, συμπλήρωσε.

Η Cargill ανέφερε αύξηση εσόδων 23%, στα 165 δισ. δολάρια ετησίως έως το τέλος Μαΐου, ενώ η Archer-Daniels-Midland πραγματοποίησε τα υψηλότερα κέρδη στην ιστορία της στο δεύτερο τρίμηνο του έτους. Οι πωλήσεις της Bunge αυξήθηκαν 17% σε ετήσια βάση το δεύτερο τρίμηνο, ενώ η Louis Dreyfus ανέφερε αυξημένα κέρδη κατά τουλάχιστον 80% το 2021 σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.

Ο Τζον Ρότζερς, αναλυτής της Moody's, υποστήριξε πως δεν προκαλεί έκπληξη ότι οι περιορισμοί στην προσφορά και η ανάκαμψη της ζήτησης αυξάνουν τις τιμές και οδηγούν σε υψηλότερα κέρδη. «Δεν νομίζω ότι ενεργούν ανήθικα, ότι συνεννοούνται μεταξύ τους και ανεβάζουν σκόπιμα τις τιμές», είπε, προσθέτοντας ότι πολύ περισσότερες εταιρείες παίρνουν αυξανόμενο μερίδιο στις παγκόσμιες αγορές.

Τα κέρδη για τις εταιρείες αυξήθηκαν, αλλά το περιθώριο κέρδους δεν αυξήθηκε σημαντικά σε ποσοστιαία βάση, συμπλήρωσε. Ωστόσο, μη δημοσιευμένη ανάλυση μιας ΜΚΟ την οποία επικαλείται ο Guardian υποδηλώνει ότι κάποιες εταιρείες τροφίμων αυξάνουν τα περιθώρια κέρδους τους. Η ανάλυση διαπίστωσε ότι η Archers-Daniels-Midland αύξησε το περιθώριο κέρδους της στο 4,46% το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, από 3,65% το ίδιο τρίμηνο το 2021, ενώ το περιθώριο της Cargill αυξήθηκε από 2,5% πέρυσι σε 3,2% φέτος.

Η Sandra Martinsone, υπεύθυνη πολιτικής στο Bond, διεθνές δίκτυο φιλανθρωπικών οργανώσεων για την ανάπτυξη, υποστήριξε ότι μια έκτακτη φορολόγηση θα μπορούσε να αποκαταστήσει κάποια ισορροπία στις αγορές τροφίμων ώστε να βοηθηθούν οι φτωχότεροι.

«Οι μεγάλες εταιρείες αγροδιατροφής σαφώς κεφαλαιοποιούν τη μειωμένη προσφορά και την αυξημένη ζήτηση», είπε. «Όταν η προσφορά είναι σημαντικά χαμηλότερη από τη ζήτηση, δημιουργείται χώρος για αύξηση της τιμής. Και αυτό επιδεινώνεται περαιτέρω από τις κερδοσκοπικές χρηματιστηριακές αγορές, καθώς το σιτάρι και άλλα εμπορεύματα διαπραγματεύονται στα χρηματιστήρια και ως εκ τούτου οι τιμές τους κυμαίνονται».

Φορολόγηση των κερδών των εταιρειών τροφίμων ζητά και η Oxfam. 

Εάν οι κυβερνήσεις απορρίψουν την πρόταση, θα πρέπει να εξετάσουν άλλα μέσα για να περιορίσουν τις τιμές, είπε η Martinsone, όπως πλαφόν ή αυστηρότερες ρυθμίσεις στις συναλλαγές, όπως η απαγόρευση του trading εμπορευμάτων που επιβλήθηκε στην Ινδία για τον περιορισμό των ανατιμήσεων. Οι εταιρείες τροφίμων και οι κερδοσκόποι βασικών εμπορευμάτων, υποστήριξε, κατηγορήθηκαν επίσης για σκόπιμες αυξήσεις στις τιμές τροφίμων που παρατηρήθηκαν και προ δεκαετίας, όταν οι ανατιμήσεις έφεραν ταραχές σε πολλές χώρες.

Οι αιτίες της αύξησης τιμών στα τρόφιμα είναι σύνθετες. Πέρα από την αυξημένη ζήτηση μετά τα lockdown, μεγάλο ρόλο παίζει ο πόλεμος στην Ουκρανία, καθώς η χώρα είναι από τους κορυφαίους παραγωγούς σιτηρών, ηλιέλαιου, καλαμποκιού και λιπασμάτων παγκοσμίως.

Οι συγκομιδές σιτηρών σε Ευρώπη, Βόρεια Αμερική και Ινδία, βέβαια, έχουν επηρεαστεί από την κλιματική κρίση. Οι καύσωνες του περασμένου έτους στον Καναδά έπληξαν τις αποδόσεις των καλλιεργειών σιταριού, ενώ ζημιές ενδεχομένως θα προκαλέσουν και οι φετινές υψηλές θερμοκρασίες και οι πυρκαγιές.

Ο De Schutter είπε: «Τελικά πρέπει να διαλύσουμε τα μονοπώλια που προκαλούν ασφυξία στην τροφική αλυσίδα. Μια χούφτα εταιρείες ελέγχουν τις παγκόσμιες αγορές σπόρων και λιπασμάτων, τη γενετική των ζώων, το παγκόσμιο εμπόριο σιτηρών και το λιανικό εμπόριο τροφίμων. Αποκομίζουν τεράστια κέρδη σε βάρος των αγροτών, των καταναλωτών και του περιβάλλοντος».