"Έχουμε πολύ δρόμο ακόμη μέχρι την ανάκαμψη. Ακολουθούμε όμως τον σωστό δρόμο;". Αυτό ανέφερε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ κ. Μπαράκ Ομπάμα κατά την παρουσίαση των μέτρων για την ενίσχυση της εποπτείας του χρηματοοικονομικού συστήματος.

Την ίδια δήλωση είχε κάνει κι όταν είχε δεσμευτεί για τη δημιουργία ή για τη διατήρηση 600.000 θέσεων εργασίας εντός του επόμενου τριμήνου.

Ουσιαστικά στους δύο αυτούς άξονες θα στηριχτεί η προσπάθεια για την έξοδο της αμερικανικής οικονομίας: στην εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα που έχει υποστεί απώλειες δισ. δολαρίων και στη στήριξη της αμερικανικής αγοράς εργασίας από την οποία έχουν χαθεί 6 εκατ. θέσεις εργασίας από τον Δεκέμβριο του 2007.

Όμως, παρά την αισιοδοξία δεν λείπουν και εκείνοι οι οποίοι θεωρούν ότι η ανάκαμψη αργεί. Το πρόβλημα για την οικονομία των ΗΠΑ είναι ότι οι ισχυροί τροφοδότες της, οι Κινέζοι και οι Ρώσοι, αρχίζουν να χάνουν την εμπιστοσύνη τους σε αυτήν.

Ειδικότερα, οι αισιόδοξοι αναλυτές εστιάζουν στο γεγονός ότι τα περίπου 3 τρισ. δολάρια που έχει δώσει η αμερικανική κυβέρνηση για την άμεση ή έμμεση στήριξη της οικονομίας και των τραπεζών θα αρχίσουν να έχουν απτά αποτελέσματα. Μάλιστα, θεωρούν ότι τα κρατικά πακέτα θα καταφέρουν να αντιστρέψουν την πτώση της ιδιωτικής ζήτησης, λειτουργώντας σε συνδυασμό με τα προγράμματα για την τόνωση της απασχόλησης.

Ο Λευκός Οίκος έχει ήδη δεσμεύσει 135 δισ. δολάρια από τα κεφάλαια του πακέτου στήριξης για την τόνωση της απασχόλησης. Από αυτά όμως, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, μόλις τα 44 δισ. δολάρια έχουν εκταμιευτεί, με αποτέλεσμα να θεωρείται ότι εάν επισπευστούν οι ρυθμοί εκταμίευσης θα τρέξει γρηγορότερα και η ανάκαμψη.

Άλλωστε, μεταξύ των στοιχείων που θεωρείται ότι φανερώνουν ανάκαμψη του κλίματος είναι η βελτίωση της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης, καθώς εκτιμάται ότι αρχίζουν να είναι ορατά τα αποτελέσματα από τις περικοπές κόστους (αποθέματα και προσωπικό) αλλά και από τις κινήσεις αναδιάρθρωσης που έχουν κάνει οι επιχειρήσεις (μείωση χρεών και βελτίωση περιθωρίων κερδοφορίας). Από την άλλη, θετικά αναμένεται να επιδράσουν και τα μέτρα στήριξης και εποπτείας των τραπεζών.

Το κλίμα εμπιστοσύνης προς τα πιστωτικά ιδρύματα βελτιώνεται, ενώ η ενισχυμένη προσφορά κρατικού χρήματος από τη Fed θα ενισχύσει τον δανεισμό από τις εμπορικές τράπεζες προς τις επιχειρήσεις.

Βέβαια, υπάρχουν αναλυτές που παραμένουν επιφυλακτικοί. Προς το παρόν διαβάζουν «ανάποδα» τη μικρή εκταμίευση των κονδυλίων για τη στήριξη της απασχόλησης (44 δισ. από τα 135 δισ.), ενώ πιστεύουν ότι το τραπεζικό σύστημα δεν έχει δείξει το πραγματικό μέγεθος των απωλειών, καθώς αμφισβητούν την αξιοπιστία των τεστ αντοχής.

Όμως, το κύριο πρόβλημα είναι το υψηλό αμερικανικό χρέος. Τα κρατικά πακέτα στήριξης και τα κονδύλια για διάφορα προγράμματα έχουν εκτοξεύσει το χρέος στα 57 τρισ. δολ. Ταυτόχρονα, το δημόσιο έλλειμμα τη διετία 2009 - 2010 υπολογίζεται στο 22% του ΑΕΠ, προκαλώντας σημαντικά προβλήματα χρηματοδότησης.

Ήδη, οι αποδόσεις των 30ετών κρατικών ομολόγων μειώνονται, προκαλώντας πανικό στους μεγάλους επενδυτές - «πιστωτές» της αμερικανικής οικονομίας, και κυρίως στους Ρώσους και στους Κινέζους που επιδιώκουν να απεξαρτηθούν από το αμερικανικό «όνειρο».

Τα κρατικά funds επιστρέφουν στον ενεργειακό κλάδο

Η επένδυση του International Petroleum Investment Corp. στην Barclays είχε παρουσιαστεί ως μία ακόμη εισβολή κρατικών κεφαλαίων σε δυτικές αξίες. Ορισμένοι μίλησαν για κερδοσκοπική τοποθέτηση, με αποτέλεσμα το περασμένο φθινόπωρο η διοίκηση της βρετανικής τράπεζας να καθησυχάσει τους θεσμικούς της επενδυτές ότι η τοποθέτηση του IPIC από το Αμπού Ντάμπι θα ήταν μακροπρόθεσμη. Λίγους μήνες μετά η κατάσταση έχει αλλάξει.

Στο πλαίσιο της ευρύτερης φυγής των επενδυτικών κεφαλαίων χωρών της Μέσης Ανατολής και της Ασίας από τις δυτικές επενδύσεις που είχαν κάνει στις αρχές Ιουνίου τα μέλη της βασιλικής οικογένειας από το αραβικό κρατίδιο που ελέγχουν το IPIC απέσυραν το μεγαλύτερο μέρος της επένδυσής τους στην Barclays.

Οι Άραβες, βέβαια, βγήκαν κερδισμένοι από τη συγκεκριμένη επένδυση, καθώς αποκόμισαν κέρδη 2,4 δισ. δολαρίων. Δεν συμβαίνει το ίδιο για το σύνολο των κρατικών κεφαλαίων μετά την περιπέτειά τους στα δυτικά... σαλόνια, με αποτέλεσμα τώρα να επιστρέφουν στις εθνικές αγορές και στις επενδύσεις στην ενέργεια.

Το φόβητρο... φοβάται

Πριν από έναν χρόνο τα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια χωρών της Μέσης Ανατολής και της Ασίας ήταν το... φόβητρο για τις δυτικές χώρες. Η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες ανησυχούσαν μήπως οι χώρες αυτές επιχειρήσουν να ενισχύσουν την οικονομική και την πολιτική τους επιρροή μέσω εξαγορών κρίσιμων πολιτικά δυτικών εταιρειών. Έναν χρόνο μετά, εκείνοι που πρέπει να... φοβούνται είναι τα κρατικά κεφάλαια, αφού πληρώνουν με σημαντικές ζημίες την επέκτασή τους σε δυτικές αξίες, με αποτέλεσμα οι αναλυτές να κάνουν λόγο για «ανώμαλη προσγείωση των κρατικών ταμείων».

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας συμβούλων Monitor Group, τα κρατικά επενδυτικά ταμεία έχουν χάσει κάτι λιγότερο από το μισό ποσό που επένδυσαν. Από τα 125,7 δισ. δολάρια που έριξαν στις δυτικές αγορές από το φθινόπωρο του 2007, σήμερα βγαίνουν με απώλειες της τάξης των 57,2 δισ. δολαρίων. Κι αυτό το ποσό είναι μόνο με βάση τις επίσημες ανακοινώσεις των επενδυτικών ταμείων.

Σήμερα διαθέτουν ενεργητικό αξίας 1,8 τρισ. δολαρίων το οποίο αναμένεται να αυξηθεί στα 5 - 6 τρισ. δολάρια έως το 2012 - ποσό που είναι σχεδόν το μισό συγκριτικά με τις προβλέψεις που έδιναν πέρυσι οι διεθνείς αναλυτές. Ο λόγος της μικρότερης αύξησης είναι οι ζημίες στη Δύση και η πολύ μικρότερη τιμή πετρελαίου συγκριτικά με αυτή που είχε προβλεφθεί πέρυσι, όταν ο «μαύρος χρυσός» έκανε ιστορικό ρεκόρ.

Αλλαγή στρατηγικής

Τα κρατικά επενδυτικά ταμεία δείχνουν προτίμηση πλέον στις εθνικές τους αγορές και όχι στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Η αλλαγή στρατηγικής αποδίδεται τόσο στα προβλήματα που αντιμετώπισαν και οι εθνικές οικονομίες (το Ντουμπάι βρέθηκε στα πρόθυρα της κατάρρευσης επηρεάζοντας το γειτονικό Αμπού Ντάμπι) όσο και στη νέα άνοδο των τιμών ενέργειας και εμπορευμάτων. Ενδεικτικά, ο επικεφαλής του IPIC και μέλος της βασιλικής οικογένειας του Αμπού Ντάμπι δήλωσε ότι πλέον ο προσανατολισμός του fund αφορά στον ενεργειακό κλάδο.

Αναλυτές αναφέρουν ότι πλέον τα κρατικά κεφάλαια θα γίνουν πιο επιφυλακτικά τόσο στο ρίσκο όσο και στις δυτικές επενδύσεις. Ο λόγος δεν είναι μόνο οι απώλειες τις οποίες έχουν αλλά και ο θόρυβος που προκάλεσαν, με αποτέλεσμα πολλές κυβερνήσεις να ζητούν τη θέσπιση περιορισμών στην επέκτασή τους.

Χαρακτηριστικά, ο οικονομικός αναλυτής του ινστιτούτου διεθνών οικονομικών Πάτερσον, κ. Έντουιν Τρούμαν, ανέφερε μιλώντας στους «New York Times» ότι τη στάση των κρατικών κεφαλαίων «επηρεάζει και το γεγονός πως απέσπασαν την προσοχή της διεθνούς κοινότητας».

* Αναδημοσίευση από το 588ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ& ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 26 - 30 Ιουνίου 2009.