Η γήρανση του πληθυσμού, η υπογεννητικότητα και η μαζική μετανάστευση νέων στο εξωτερικό συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα που απειλεί όχι μόνο το ασφαλιστικό σύστημα αλλά και την ίδια τη βιωσιμότητα του κοινωνικού ιστού. Αξιοποιώντας πόρους 20 δισ. ευρώ συνολικά σε ορίζοντα δεκαετίας, ενισχύει την ενδυνάμωση της οικογένειας, στηρίζει την απασχόληση, επενδύει στη μακροζωία, στην περιφερειακή ανάπτυξη και στην ενημέρωση. Η λογική είναι σαφής: καμία ηλικία και καμία πτυχή της ζωής δεν μπορεί να μείνει εκτός, αν θέλουμε πραγματικά να ανακόψουμε τη μείωση του πληθυσμού.
Η πολιτική βαρύτητα του Δημογραφικού
«Αναγνωρίζουμε ότι για ένα νοικοκυριό δεν είναι το ίδιο το κόστος του να μην έχει παιδιά με το κόστος να μεγαλώνεις δύο ή τρία παιδιά», υπογράμμισε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης από το βήμα της φετινής ΔΕΘ, ανακοινώνοντας ένα πλέγμα φορολογικών ελαφρύνσεων και κοινωνικών μέτρων με έμφαση στην οικογένεια. Την ίδια γραμμή υιοθέτησε και ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης, ο οποίος έθεσε ως πρώτη προτεραιότητα τη στήριξη της οικογένειας μέσα από το φορολογικό σύστημα. «Είμαστε στις μισές γεννήσεις από όσες ήμασταν πριν από την κρίση», τόνισε, περιγράφοντας με σαφήνεια το μέγεθος του προβλήματος.
Φοροελαφρύνσεις για νέους έως 30 ετών
Προκειμένου να βοηθηθούν οι νέοι που ξεκινούν την εργασιακή τους πορεία, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι ο φόρος εισοδήματος στους νέους έως 25 ετών θα είναι μηδενικός για εισοδήματα έως 20.000 ευρώ. Επίσης, οι νέοι από 25 έως 30 ετών θα φορολογούνται με μειωμένο συντελεστή 9%.
Όπως εξήγησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, πριν καταλήξει στη συγκεκριμένη φορολογική μεταρρύθμιση, «εξετάσαμε απλοϊκές ιδέες όπως ο 13ος μισθός στο Δημόσιο. Όμως αποφασίσαμε ότι η δική μας πρόταση είναι πιο δίκαιη καθώς αφορά περισσότερο κόσμο. Για παράδειγμα ένας νέος 24 ετών με εισόδημα έως 15.000 ευρώ θα έχει ετήσιο όφελος 1.283 ευρώ και έως 20.000 ευρώ, στις 2.480 ευρώ».
Ενίσχυση της Περιφέρειας
Ιδιαίτερη σημασία δίνεται και στην τοπική ανάπτυξη. Οι μικρότερες κοινότητες βιώνουν πιο έντονα τη μείωση του πληθυσμού, με αποτέλεσμα τα σχολεία να κλείνουν, να μην είναι εύκολη η πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες και σε υπηρεσίες υγείας. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι εύλογο όλο και περισσότερες οικογένειες να αποφασίζουν να μετακινηθούν στα αστικά κέντρα. Το Σχέδιο απαντά με στοχευμένες παρεμβάσεις που κρατούν ζωντανή την περιφέρεια και στηρίζουν τις οικογένειες που επιλέγουν να ζήσουν εκεί, γι’ αυτό ανακοινώθηκαν:
- Μείωση και κατάργηση ΕΝΦΙΑ: Για κατοικίες σε χωριά έως 1.500 κατοίκους, ο φόρος μειώνεται κατά 50% το 2026 και καταργείται πλήρως το 2027.
- Μείωση ΦΠΑ σε νησιά: Σε ακριτικά νησιά με πληθυσμό έως 20.000 κατοίκους, ο ΦΠΑ μειώνεται κατά 30%, από το 24% στο περίπου 17%.
- Κίνητρα για ελεύθερους επαγγελματίες: Μείωση κατά 50% του τεκμαρτού εισοδήματος για όσους ζουν και δραστηριοποιούνται σε μικρά χωριά.
Στήριξη νέων μητέρων
Ένα ακόμα μέτρο με ιδιαίτερο συμβολισμό είναι η κατάργηση του τεκμαρτού εισοδήματος για τις νέες μητέρες για δύο χρόνια μετά τον τοκετό. Πρόκειται για μια ανακούφιση που δίνει «ανάσα» σε γυναίκες στην πιο κρίσιμη φάση της ζωής τους.
Επιπλέον, η κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι η προστασία της μητρότητας και η συμφιλίωση επαγγελματικής-προσωπικής ζωής αποτελούν προτεραιότητα. Ήδη προωθείται νομοθετική ρύθμιση που αντιμετωπίζει μια χρόνια αδικία ως προς το επίδομα μητρότητας (κυοφορίας-λοχείας): εφεξής θα προσμετρώνται ενιαία οι ημέρες ασφάλισης μιας εργαζόμενης μητέρας για να συμπληρωθεί το απαιτούμενο όριο των 200 ημερών, ακόμα κι αν προέρχονται από διαφορετικούς εργοδότες ή ταμεία. Αυτό σημαίνει ότι περισσότερες μισθωτές θα δικαιούνται το επίδομα μητρότητας, βάζοντας τέλος στον αποκλεισμό γυναικών που έως τώρα δεν το λάμβαναν λόγω κατακερματισμένου ασφαλιστικού ιστορικού. Η εν λόγω παρέμβαση, αν και δεν ανακοινώθηκε επίσημα στη ΔΕΘ, εντάσσεται στο γενικότερο πλέγμα δράσεων της κυβέρνησης για στήριξη των εργαζόμενων μητέρων και αντιμετώπιση του Δημογραφικού.
Η στεγαστική διάσταση
Η αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης για νέες οικογένειες ήταν επίσης βασικό θέμα των εξαγγελιών. Ανακοινώθηκαν μέτρα για προσιτή κατοικία τόσο μέσω άμεσων οικονομικών ενισχύσεων όσο και μέσω αύξησης της προσφοράς κατοικιών:
- Επιστροφή ενός ενοικίου: Ως άμεση ανακούφιση, το κράτος θα επιστρέψει στους ενοικιαστές το ποσό ενός μηνιαίου μισθώματος, μια φορά, τον Νοέμβριο 2025. Αυτό το έκτακτο μέτρο ουσιαστικά χαρίζει ένα μήνα δωρεάν στέγαση σε οικογένειες που νοικιάζουν σπίτι, μειώνοντας το βάρος του υψηλού κόστους ενοικίων (ειδικά εν μέσω πληθωριστικών πιέσεων).
- Κατασκευή 2.000 νέων διαμερισμάτων: Σε συνεργασία με το Υπουργείο Άμυνας δρομολογείται η ανέγερση 2.000 κατοικιών σε εκτάσεις παλαιών στρατοπέδων. Το 25% αυτών των διαμερισμάτων θα παραχωρηθεί σε υπηρετούντες στις Ένοπλες Δυνάμεις, ενώ το 75% θα διατεθεί σε πολίτες που δεν διαθέτουν ήδη πρώτη κατοικία. Με αυτό το πρόγραμμα αξιοποίησης ανενεργών δημόσιων ακινήτων, περισσότερες νέες οικογένειες χωρίς ιδιόκτητο σπίτι θα αποκτήσουν πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή στέγη. Όπως τόνισε ο πρωθυπουργός, στόχος είναι να αποδοθούν στην κοινωνία κι άλλα αδρανή ακίνητα του Δημοσίου με αντίστοιχο τρόπο στο μέλλον.
Στήριξη σε άτομα άνω των 65
Όμως, η απάντηση στο Δημογραφικό δεν αφορά μόνο τη στήριξη της οικογένειας. Η γήρανση του πληθυσμού είναι η άλλη όψη του ίδιου προβλήματος που οφείλουμε να δούμε και να αντιμετωπίσουμε. Σήμερα ένας άνθρωπος άνω των 65 μπορεί κάλλιστα να παραμένει ένα παραγωγικό και δραστήριο μέλος της κοινότητάς του: να εργάζεται, να μαθαίνει, να κοινωνικοποιείται, να είναι ενεργός πολίτης. Για τον σκοπό αυτό, το Σχέδιο περιλαμβάνει δράσεις για προληπτικούς ιατρικούς ελέγχους, ενίσχυση της κοινωνικοποίησης των ηλικιωμένων και νέα προγράμματα ψηφιακής εκπαίδευσης για τα άτομα άνω των 65.
Πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις
Τα μέτρα της ΔΕΘ, σύμφωνα με την κυβέρνηση, συνθέτουν ένα νέο αφήγημα για τη χώρα: τη στήριξη της οικογένειας ως θεμελιώδους λίθου της ανάπτυξης. Η πολιτική αυτή, ωστόσο, δεν στερείται προκλήσεων. Θα χρειαστούν δημοσιονομικά αποθέματα, κοινωνική συναίνεση και κυρίως συνέπεια στην εφαρμογή.
Το Δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι μόνο στατιστικό αλλά βαθιά υπαρξιακό. Με τα νέα μέτρα, η κυβέρνηση επιχειρεί να δώσει κίνητρα για περισσότερες γεννήσεις, να συγκρατήσει τη νεολαία και να αναζωογονήσει την περιφέρεια. Το αν αυτά θα αποδώσουν, θα φανεί στα χρόνια που έρχονται.
Προς το παρόν, η ΔΕΘ 2025 καταγράφεται ως η στιγμή που το Δημογραφικό μπήκε στο επίκεντρο της πολιτικής ατζέντας με τρόπο συστηματικό και ολοκληρωμένο.