Μήπως ο λαϊκισμός έχει την οικονομική λύση;

Μετά από μια σχεδόν δεκαετία ύφεσης, όπου χάθηκε το ¼ του ΑΕΠ (Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος), η ελληνική οικονομία ανακάμπτει με αργούς ρυθμούς. Δυστυχώς, η θεωρία του ελατηρίου δεν επιβεβαιώθηκε στη δική μας περίπτωση.

Άλλοι το αποδίδουν στη σφιχτή δημοσιονομική πολιτική, άλλοι στο τραπεζικό σύστημα και άλλοι επικαλούνται διαρθρωτικούς λόγους, π.χ. το δικαστικό σύστημα.  Προφανώς, όλοι οι ανωτέρω λόγοι έχουν παίξει κάποιο ρόλο.

Όμως, η ελληνική οικονομία δεν θα πάει μακριά, αν οι άλλες οικονομίες, ιδίως της ΕΕ, δεν μπορέσουν να ανεβάσουν ταχύτητα και να τονώσουν τον πληθωρισμό.

Οι κίνδυνοι αυξάνονται, αν η αμερικανική οικονομία, που τα πηγαίνει καλύτερα, εισέλθει σε ύφεση ή/και ο ρυθμός ανάπτυξης της κινεζικής οικονομίας επιβραδυνθεί περισσότερο. Ο επονομαζόμενος εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας έχει συμβάλει σ’ αυτό καθώς έχει ενισχύσει την αβεβαιότητα. Κι ως γνωστόν, οι επιχειρήσεις προτιμούν να περιμένουν για να δουν πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα παρά να προχωρήσουν σε επενδύσεις σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον.

Όμως, αυτό δεν βοηθά ούτε τη συνολική ζήτηση στην οικονομία βραχυχρόνια, ούτε τη συνολική προσφορά μεσομακροπρόθεσμα, υπονομεύοντας τον μελλοντικό ρυθμό ανάπτυξης. Είναι προφανές ότι η πολιτική των αρνητικών επιτοκίων και των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης (QE) έχουν μεν βοηθήσει να αποφευχθούν τα χειρότερα, π.χ. αποπληθωρισμός, αλλά φαίνεται πως έχουν φθάσει στα όριά τους. Με άλλα λόγια, η νομισματική πολιτική δεν είναι πλέον τόσο αποτελεσματική και μεγάλες κεντρικές τράπεζες, όπως η Fed, μοιάζουν αιχμάλωτες της εκτελεστικής εξουσίας.

Μια μελέτη της Goldman Sachs έδειξε πως τα τουίτς του προέδρου Τραμπ για τον εμπορικό πόλεμο επηρέαζαν περισσότερο την τιμολόγηση των αγορών προς την κατεύθυνση της προεξόφλησης περισσότερων μειώσεων επιτοκίων από τη Fed παρά τα τουίτς για τη νομισματική πολιτική. Μ’ αυτό τον τρόπο, ο Τραμπ στρίμωξε στη γωνία την Fed, που δίνει μεγαλύτερο βάρος στην τιμολόγηση της αγοράς ομολόγων. 

Το τελευταίο συμβαίνει γιατί αφενός η Fed δεν θέλει να διαψεύσει τις προσδοκίες των αγορών, προκαλώντας μαζικές πωλήσεις και αφετέρου, γιατί θεωρεί πως τα ομόλογα ενσωματώνουν προσδοκίες για τον  μελλοντικό ρυθμό ανάπτυξης και τον πληθωρισμό. Μάλιστα, ο Τραμπ έχει γίνει ειδικός στο να παίζει αυτό το παιχνίδι, χρησιμοποιώντας τον εμπορικό πόλεμο για να παίρνει μειώσεις επιτοκίων από τη Fed.

Όμως, αυτό το παιχνίδι δημιουργεί επίσης προβλήματα στην ΕΚΤ καθώς ο εμπορικός πόλεμος του Τραμπ ενισχύει την αβεβαιότητα διεθνώς και αποδυναμώνει την αποτελεσματικότητα του νέου QE στην ευρωζώνη.

Πού οδηγούν όλα αυτά; Σε δύο μορφές οικονομικών πολιτικών, λένε οι πιο ψαγμένοι.

Πρώτον, επιστροφή στην οικονομική ορθοδοξία με σταδιακή εγκατάλειψη των αρνητικών επιτοκίων και των προγραμμάτων αγοράς ομολόγων, μετοχών κ.λπ. από τις κεντρικές τράπεζες. Δεν θα δίναμε τις περισσότερες πιθανότητες σ’ αυτή τη συγκυρία.

Δεύτερον, σε μια κατάσταση όπου η νομισματική πολιτική γίνεται ουρά της δημοσιονομικής πολιτικής. Σ’ αυτή την περίπτωση, οι κεντρικές τράπεζες χάνουν την ανεξαρτησία τους και απλά χρηματοδοτούν τις δαπάνες των κυβερνήσεων, αναλαμβάνοντας περισσότερο δημόσιο χρέος στα βιβλία τους.

Είναι μια μορφή του ΜΜΤ (Modern Monetary Theory) που συζητιέται στις ΗΠΑ, με δημοκρατικούς υποψηφίους για την προεδρία όπως ο Μπέρνι Σάντερς να τάσσονται υπέρ. Ο πρόεδρος Τραμπ ήδη εφαρμόζει μια μορφή του στο τουίτερ, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι,  όταν απαιτεί από τη Fed να μειώσει τα επιτόκια και να αγοράζει τίτλους (QE) ενώ το υπουργείο Οικονομικών εκδίδει ομόλογα για να χρηματοδοτήσει τις μειώσεις των φόρων. 

Ο Τραμπ, ο Σάντερς και η Ελίζαμπεθ Γουόρεν τάσσονται υπέρ προστατευτικών πολιτικών στο διεθνές εμπόριο, που αναμφίβολα έχουν αρνητική επίπτωση στην παγκόσμια οικονομία. Όμως, η ειρωνεία είναι πως ο λαϊκισμός της δεξιάς και της αριστεράς ίσως έχει την πιο πειστική απάντηση στο ερώτημα πώς αναζωογονείται μια παγκόσμια οικονομία που υποφέρει από τις συνέπειες των προστατευτικών εμπορικών πολιτικών.   

Για κάποιους όπως ο Bernaby Martin της BofA, το μέλλον βρίσκεται στη δημιουργία μεγαλύτερου δημοσιονομικού χώρου με τη χρηματοδότηση των κεντρικών τραπεζών (QE) και υψηλότερα επίπεδα δημοσίου χρέους. Και ίσως «πράσινα» New Deals και διαγραφές χρέους, θα λέγαμε εμείς.

Ίδωμεν.