Πόσοι είναι οι μπαταχτσήδες στα στεγαστικά δάνεια;

Πριν από λίγο καιρό τέθηκε υπόψη μας μια μελέτη που ασχολείται με τις επιπτώσεις στη συμπεριφορά των δανειοληπτών από την εφαρμογή του μορατόριουμ στις κατασχέσεις πρώτης κατοικίας στην Ελλάδα που είχαν αποκτηθεί με στεγαστικό δάνειο.

Η μελέτη, η οποία φέρνει τον τίτλο «Collateral Enforcement and Strategic Behavior: Evidence from a Foreclosure Moratorium in Greece», υπογράφεται από τον Νικόλαο Αρταβάνη του Virginia Polytechnic & State University και τον Ιωάννη Σπυριδόπουλο του American University. Η μελέτη βασίζεται στην ανάλυση των στοιχείων που οι ερευνητές έλαβαν από μεγάλη ελληνική τράπεζα, χωρίς να δίνεται το όνομα.

Το θέμα έχει ενδιαφέρον, γιατί όλος ο τραπεζικός τομέας στην Ελλάδα κινείται γύρω από τον αστερισμό των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (ΜΕΑ), με το σχέδιο τιτλοποιήσεων «Ηρακλής» με κρατική εγγύηση να βρίσκεται στο προσκήνιο τους τελευταίους μήνες.

Παρά τις πολυάριθμες αναφορές στους στρατηγικούς κακοπληρωτές, δηλαδή τους δανειολήπτες που μπορούν να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους αλλά δεν το κάνουν, ελάχιστα φαίνεται να έχουν γίνει προς αυτή την κατεύθυνση. Οι μπαταχτσήδες παραμένουν φαντομάδες, έχοντας καλό καμουφλάρισμα.    

Μέχρι τώρα, η κυρίαρχη άποψη ήθελε το ποσοστό των στρατηγικών κακοπληρωτών να είναι χαμηλό. Άλλοι μιλούσαν για 10%, άλλοι για 15% και άλλοι για 20% το πολύ. Ελάχιστοι το ανέβαζαν στο 30%. Όμως, η μελέτη των δύο προαναφερθέντων  ερευνητών που βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία και λαμβάνει υπόψη τη φοροδιαφυγή στην Ελλάδα μαζί με άλλα στοιχεία καταλήγει στην εκτίμηση ότι το 37% των μη εξυπηρετούμενων δανείων του δείγματος στα τέλη του 2013 οφείλετο σε στρατηγικούς κακοπληρωτές. Κοινώς, 4 περίπου στα 10 δάνεια θα μπορούσαν να εξυπηρετηθούν αλλά οι δανειολήπτες τους δεν το έκαναν. Αυτό σημαίνει πως πέρασαν τον λογαριασμό στους φορολογούμενους, που ανακεφαλαιοποίησαν τις τράπεζες. 

Το ποσοστό είναι εντυπωσιακά υψηλό. Όμως, δεν εκπλήσσει όσους εκτιμούν πως υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των δηλωθέντων και των πραγματικών εισοδημάτων στην Ελλάδα.

Οι συγγραφείς της μελέτης εκτιμούν επίσης πως μόνο το 22% των μπαταχτσήδων σταματάει να πληρώνει επίτηδες, εκμεταλλευόμενο το μορατόριουμ στις κατασχέσεις. Η στρατηγική συμπεριφορά των υπόλοιπων κακοπληρωτών καθορίζεται από άλλους παράγοντες, π.χ. ρευστότητα, σχέσεις με το τραπεζικό ίδρυμα, τάση προς τη φοροδιαφυγή, εξειδίκευση στην ανάλυση. Οι ίδιοι αναφέρουν ότι είναι πιο πιθανό να είναι κακοπληρωτής ένας ελεύθερος επαγγελματίας παρά ένας μισθωτός και το αποδίδουν στη μεγαλύτερη ροπή προς τη φοροδιαφυγή των πρώτων. Επίσης, δίνουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αθετήσουν στρατηγικά τις υποχρεώσεις τους οι μεγαλοσυνταξιούχοι που είδαν τις συντάξεις τους να μειώνονται πιο δραστικά και αντιμετώπισαν πιο έντονο πρόβλημα ρευστότητας παρά οι χαμηλοσυνταξιούχοι.

Ακόμη, εκτιμούν πως όσοι γνωρίζουν καλύτερα το νομικό πλαίσιο, π.χ. δικηγόροι, και έχουν εξειδικευμένες οικονομικές γνώσεις, π.χ. τραπεζίτες, οικονομολόγοι, εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά συμπεριφοράς στρατηγικού κακοπληρωτή, γιατί ξέρουν καλύτερα πώς να εκμεταλλευθούν τα παράθυρα του συστήματος. Κλείνουμε τη σημερινή αναφορά στην ακαδημαϊκή μελέτη των Αρταβάνη, Σπυριδόπουλου εκφράζοντας την ελπίδα πως θα υπάρξουν κι άλλες που θα ακουμπούν το ίδιο ή άλλα ενδιαφέροντα θέματα.

Όσον αφορά τους στρατηγικούς κακοπληρωτές, όλα δείχνουν πως θα τους πληρώσουν με «κουρέματα» και άλλες διευκολύνσεις τα συνήθη κορόιδα, δηλ. οι φορολογούμενοι, που είτε δεν πήραν δάνειο, είτε πήραν και το αποπλήρωσαν, είτε το αποπληρώνουν με θυσίες.