Η κρατική ενίσχυση να έχει αντίτιμο

Στον προϋπολογισμό του 2020 υπήρχε πρόβλεψη για έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις της τάξης του 2 δισ. ευρώ και πλέον. Είναι σαφές ότι αυτά τα λεφτά θα λείπουν. Αντίθετα, η υγειονομική κρίση έχει δημιουργήσει επιπρόσθετες  χρηματοδοτικές ανάγκες για τη στήριξη εργαζομένων και επιχειρήσεων που πλήττονται. 

Η στήλη εκτίμησε χθες με βάση τις επίσημες ανακοινώσεις για τα ταμειακά διαθέσιμα του κράτους και τον δανεισμό του 7ετούς ομολόγου που μεσολάβησε ότι «κάηκαν» κάπου 3,2 δισ. ευρώ τον Απρίλιο. Όμως, έξτρα ανάγκες θα συνεχίσουν να υπάρχουν τους επόμενους μήνες και ίσως ολόκληρο τον χρόνο καθώς αρκετοί τομείς της οικονομίας έχουν κατεβάσει ρολά ή υπολειτουργούν. Αν εξαιρέσουμε τις κοινοτικές επιδοτήσεις, τα υπόλοιπα είναι λεφτά που καταβάλλουν (αρχικό πρωτογενές πλεόνασμα) ή θα κληθούν να αποπληρώσουν στο μέλλον (δάνεια) οι Έλληνες φορολογούμενοι. Γι’ αυτό έχει σημασία πόσα χρήματα δαπανώνται, πώς και πού. 

Η στήλη έχει επανειλημμένα αναφερθεί στην άσχημη εμπειρία με τα δανεικά και αγύριστα των δανείων με κρατική εγγύηση του παρελθόντος. Όταν πρόσφατα το επισημάναμε σε αξιωματούχο τον κίνδυνο να «κοκκινίσουν» στο μέλλον τα δάνεια που δίνονται σήμερα, ο τελευταίος διαβεβαίωσε ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί το 2020 και ίσως ούτε το 2021. Μάλλον εννοούσε ότι αυτό δεν θα συμβεί, γιατί μέχρι τότε θα υπάρχει περίοδος χάριτος ή θα πληρώνει ο προϋπολογισμός τους τόκους των δανείων ή η εγγύηση θα είναι κοινοτική. 

Χθες, διαβάσαμε στο Euro2day.gr για την ΚΥΑ που διευκρινίζει τις προϋποθέσεις για να χαριστεί το 30%-40% της επιστρεπτέας προκαταβολής. Δεν είναι η πρώτη φορά που η κρατική εξουσία εμφανίζεται γαλαντόμος. Αν η στήλη θυμάται καλά, το 2009 δόθηκαν επιχορηγήσεις στις αντιπροσωπείες αυτοκινήτων που εισάγουμε. Επίσης, την περίοδο 2008-2009, μοιράσθηκαν 800-900 εκατ. ευρώ σε επιδοτήσεις στους αγρότες (υπουργός Χατζηγάκης) που η ΕΕ έκρινε παράνομες. Εκείνα τα λεφτά μπήκαν στους λογαριασμούς των αγροτών αλλά τον λογαριασμό πλήρωσαν οι υπόλοιποι φορολογούμενοι τα επόμενα χρόνια, χωρίς να το πάρουν είδηση. Υπενθυμίζουμε ότι ο συνολικός φόρος εισοδήματος που πλήρωσαν οι αγρότες ανήλθε σε 45 εκατ. ευρώ το 2017.

Θα γίνουμε ίσως κουραστικοί αλλά θα πρέπει να υπάρχει έλεγχος και λογοδοσία από αυτούς που λαμβάνουν κρατική βοήθεια και δεν αναφερόμαστε στα 800άρια. Επίσης, θα πρέπει να εξετασθεί πώς τα ίδια χρήματα μπορούν να πιάσουν μεγαλύτερο τόπο. 

Θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν έχει νόημα να πληρώνει το κράτος τους τόκους των ενήμερων και μη δανείων επιχειρήσεων που πλήττονται ή να δίνει δάνεια με κρατικές εγγυήσεις σε άλλες. Υπάρχουν τρόποι και εργαλεία για να διασφαλισθούν καλύτερα τα λεφτά των φορολογουμένων, χωρίς να υποστούν διάλυση κερδών (dilution) οι μέτοχοι αυτών των επιχειρήσεων.

Οι επιχειρήσεις από ένα μέγεθος και πάνω θα έπρεπε π.χ. να επιστρέψουν σε βάθος 4-5 ετών τα χρήματα που δαπανά σήμερα το κράτος για τους τόκους των δανείων τους. Αν δεν μπορούν να το κάνουν, τότε να εκδίδουν μετοχές υπέρ του δημοσίου που εν συνεχεία θα τις πουλά στην αγορά, διασφαλίζοντας το συμφέρον των φορολογουμένων. Επίσης, να υπάρχει πρόβλεψη για μετατροπή των υπολοίπων των δανείων με κρατική εγγύηση σε μετοχές στο μέλλον, αν οι εταιρείες αδυνατούν να τα εξυπηρετήσουν. Εξυπακούεται ότι η μη διανομή μερισμάτων, μπόνους στα στελέχη τέτοιων επιχειρήσεων θα πρέπει να είναι εκ των ων ουκ άνευ.

Αναμφίβολα, η ελληνική εμπειρία από τις κρατικοποιημένες επιχειρήσεις του παρελθόντος είναι δυσάρεστη, γιατί το μόνο που εξυπηρέτησαν ήταν τα συμφέροντα μιας μικρής νομενκλατούρας εις βάρος των πολλών. (πελατειακό κράτος). Στόχος δεν θα πρέπει να είναι ούτε η ανάληψη της διοίκησης των επιχειρήσεων από την κομματική και δημοσιοϋπαλληλική νομενκλατούρα ούτε η διατήρηση της ιδιοκτησίας από ιδιώτες με κρατικό χρήμα, αλλά η διασφάλιση των συμφερόντων των φορολογουμένων. Η κρατική αρωγή θα πρέπει να υπάρχει, αλλά θα πρέπει να συνοδεύεται από αντίτιμο.