Κι όμως η Ελλάδα θα βγάλει πρωτογενές πλεόνασμα

Πώς τα φέρνει η ζωή. 

Το ΔΝΤ δημοσίευσε μια μελέτη το 2012, που αναφερόταν στα δημοσιονομικά τρικ που είχαν χρησιμοποιήσει διάφορες χώρες για να ωραιοποιήσουν τα δημόσια οικονομικά τους και να επιτύχουν τους σκοπούς τους. Κάποιες από αυτές είχαν χρησιμοποιήσει τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά προγράμματα, για να αυξήσουν τα έσοδά τους βραχυπρόθεσμα και να εμφανίσουν μικρότερα ελλείμματα, παρότι αναλάμβαναν υποχρεώσεις (συντάξεις) που θα αύξαναν τις κρατικές δαπάνες στο μέλλον.

Η Πορτογαλία ανέλαβε τα συνταξιοδοτικά προγράμματα ιδιωτικών τραπεζών για να μειώσει τα ελλείμματα του προϋπολογισμού της το 2010 και το 2011. Η Γαλλία ικανοποίησε το δημοσιονομικό κριτήριο του Μάαστριχτ το 1997 για είσοδο στην ευρωζώνη το 1999, αναλαμβάνοντας τις συνταξιοδοτικές υποχρεώσεις της France Telecom έναντι προκαταβολής του ισοδυνάμου των 5,7 δισ. ευρώ ή 0,5% του ΑΕΠ. Αργότερα, το 2005, η Γαλλία επανέλαβε το ίδιο πράγμα, αναλαμβάνοντας τις υποχρεώσεις της Electricite de France και της Gaz de France, έναντι προκαταβολής ύψους 8,6 δισ. ευρώ ή 0,5% του ΑΕΠ.     

Η Γαλλία μείωσε το κρατικό έλλειμμα και οι εταιρείες απέφυγαν να καταγράψουν τις μεγάλες συνταξιοδοτικές υποχρεώσεις τους, όταν υιοθέτησαν τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα (IAS). Άλλες χώρες χρησιμοποίησαν διαφορετικά λογιστικά κόλπα όπως τις ανταλλαγές νομισμάτων (currency swaps). 

Σε μια τέτοια συναλλαγή, κανένα από τα δύο συμβαλλόμενα μέρη δεν πληρώνει λεφτά στο άλλο, όταν η προσδοκώμενη τωρινή αξία των δύο χρηματικών ροών είναι ίση όταν συμφωνείται. Αν οι αναμενόμενες χρηματικές ροές δεν είναι ίσες (off market), δημιουργείται υποχρέωση για ένα από τα δύο συμβαλλόμενα μέρη. Όμως, η διαφορά μπορεί να μη συμπεριληφθεί στο δημόσιο χρέος, γιατί οι υποχρεώσεις (liabilities) από παράγωγα προϊόντα εξαιρούνται από τον ορισμό του χρέους.

Η Ελλάδα χρησιμοποίησε μια τέτοια συναλλαγή για να συγκαλύψει χρέος ύψους 5,3 δισ. ευρώ ή 2,3% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τη Eurostat. Είναι το περιβόητο swap με την Goldman Sachs, που την έκανε βούκινο διεθνώς. Δεν συνέβη το ίδιο με τη Γερμανία, την Ιταλία, το Βέλγιο και την Πολωνία, που χρησιμοποίησαν ίδιες συναλλαγές (swaps), σύμφωνα με το ΔΝΤ.

Τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά προγράμματα και τα παράγωγα (swaps) δεν ήταν τα μοναδικά τρικ. Ο δημοσιονομικός κανόνας της ΕΕ θέλει τα έσοδα από τις πωλήσεις μετοχών σε κρατικές εταιρείες να μην προσμετρώνται στα κρατικά έσοδα, μειώνοντας το χρέος σε αντίθεση με τις πωλήσεις μη χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων.

Η Γερμανία έκανε χρήση αυτού του κανόνα για να ικανοποιήσει το κριτήριο του Μάαστριχτ το 1997 για είσοδο στην ΟΝΕ δυο χρόνια αργότερα. Για την ακρίβεια, η Γερμανία πούλησε εκτάσεις που ανήκαν στους κρατικούς σιδηροδρόμους έναντι 2 δισ. μάρκων σε νομική οντότητα που δεν ανήκε στη γενική κυβέρνηση.

Ο πειρασμός της σύγκρισης της υποδοχής από τη διεθνή κοινότητα των δημοσιονομικών τρικ των άλλων χωρών και της Ελλάδας, που χρησιμοποίησε την αλλαγή της λογιστικής μεθόδου υπολογισμού των στρατιωτικών προμηθειών (2004-2005) και του currency swap με την Goldman Sachs, είναι μεγάλος. Η Ελλάδα δυσφημίστηκε ενώ τα τρικ των άλλων πέρασαν απαρατήρητα. Γιατί συνέβη αυτό, θα πρέπει να προβληματίσει το πολιτικό προσωπικό και όχι μόνο.  

Κάναμε αυτή τη μακροσκελή εισαγωγή, για να έλθουμε στο σήμερα. Κι αυτό γιατί συζητάμε πόσα λεφτά θα πρέπει να πέσουν στην οικονομία για να μην είναι η ύφεση πολύ βαθιά και να δημιουργηθούν οι συνθήκες ανάκαμψης, υπολογίζοντας ότι η Ελλάδα θα εμφανίσει φέτος σημαντικό πρωτογενές έλλειμμα αντί του αρχικά προβλεπόμενου πλεονάσματος.

Κι όμως, η Ελλάδα εκτιμάται ότι θα εμφανίσει πρωτογενές πλεόνασμα, όσο κι αν γελάτε, γιατί στον φετινό ορισμό κατά ESA (Σύμφωνο Σταθερότητας) εξαιρούνται οι δαπάνες που σχετίζονται με την αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Αντίθετα, συμπεριλαμβάνονται τα έσοδα από τις επιστροφές των κερδών από τα ελληνικά ομόλογα που διακρατεί το ευρωσύστημα (SMPs και ANFAs) καθώς και τα όποια έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις. 

Πρόκειται για στρέβλωση των δημοσιονομικών δεδομένων, αλλά καμία χώρα δεν θα διαμαρτυρηθεί. Αυτό δείχνει πως πιο σημαντικό είναι να είσαι με το πλήθος και να μην ξεχωρίζεις παρά οι δημοσιονομικές αλχημείες που κάνεις.

Όμως, τις αγορές δεν μπορείς να τις ξεγελάσεις. Κι αν τα καταφέρεις, θα είναι μόνο για λίγο και θα σου μείνει αξέχαστο.